قدس‎آنلاین- گروه استان‎ها- مریم حسنوند: آیین گِل (خَرره)مالی در خرم‎آباد، سوگواره‎ای کهن است در لرستان که از دیرباز با مردم این سرزمین عجین شده.در گذشته رسم بر این بود که در مرگ عزیزان به‎خصوص در سوگ جوانان یا بزرگان یک خاندان، مردان ایل و طایفه محاسن خود را گِل می‎مالیدند تا عمق اندوه‎شان را نشان دهند.

محاسن؛ (جمع حسن -جایگاه قسم راستین یک مرد- تقدس جان یک مرد مسن یا کهنسال) سمبل مردی و مردانگی بوده و اگر اندوهی بر جان می‎نشست، مردان گِل بر محاسن خود می‎کشیدند و در سوگ عزیز از دست رفته هوره یا نوحه سَر می‎دادند.

در آیین لرستان که ریشه‎ای قدیمی، شاید به قدمت تمدن کاسی‎ها داشته، چون شانه(کتف) را جایگاه بال، پیش از هبوط انسان می‎دانستند، در مرگ عزیزان بر شانه‎ها نیز گل می‎گذاشتند،  بدین معنا که؛

 "در فقدانت ای عزیز گویی دوباره پر پروازم شکسته!"

این شیوه و آیین عزاداری البته به شکلی ساده‎تر در سوگ سیاوشان هم دیده می‎شود.

پس شیعه‎ی لرستانی  که در ایام محرم، به شیوه‎ها و آیین‎های مختلف هر شب این دهه را به سوگ نشسته. در صبح عاشورا گِل بر سر و شانه و محاسن می‎گذارد و با پای پیاده (گاهی پای برهنه) به یاد اسیران دشت کربلا، راهپیماهی می‎کند و بر سر و سینه می‎کوبد.

آیین خَرره (گِل) مالی، کم کم به شیوه‎ای تکامل یافت که مردان و زنان تمام بدن خود را به گِل آغشته کرده و در عزای حسینی در کوچه و خیابان به صورت دسته و هیأت عزاداری راه افتاده و در نهایت در مرکز شهر تمام هیأت‎ها گرد هم آمده و اجتماع عظیمی از عزاداران به شیوه‎ای منظم، با احترام و تعصب خاص به خاندان پیامبر(ص)،  امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) به عزاداری با شکوهی در شأن بزرگی شهیدان دشت کربلا برپا می‎شود.

این گِل با خاک مطهر و گلاب به‎صورت پاکیزه و طاهر در حوضچه‎هایی (توق) از صبح عاشورا در هر تکیه و هیأت، تهیه شده و عزاداران حسینی را مزین به آیین کهن سوگواری به شیوه‎ی اجدادی و اصیل خود کرده.

ساز چمری یا چپی نواخته شده و تا نماز ظهر عاشورا این عزاداری به شیوه‎ی خاص ادامه دارد.