قدس آنلاین- هرساله با فرا رسیدن ماه صفر، سخن از نحوست آن به میان می‌آید و در روزهای پایانی آن به استناد روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) این پیامک میان افراد رد و بدل می‌شود که هرکس پایان ماه صفر و آغاز ماه ربیع را بشارت دهد، بهشت را برای او ضمانت می‌کنم، اما باید دید تا چه اندازه این موضوع صحت دارد و اگر صحت دارد، منشأ آن چیست؟

آن‌گونه که از آموزه‌های اسلامی به دست می‌آید، زمان در ذات خود، نه نحس است و نه مبارک، بلکه رخدادهای تلخ و شیرین است که قطعه‌ای از زمان را نحس یا مبارک جلوه می‌دهد. به عنوان مثال شب قدر به واسطه نزول قرآن مبارک است و روزی که قوم عاد دچار تندباد و عذاب الهی شدند، نحس شناخته می‌شود. علّامه طباطبایی در تفسیر گرانسنگ «المیزان» درباره سعد و نحسِ ایّام، می‌گوید: «ما به هیچ وجه نمی‌توانیم بر سعادت روزی از روزها یا زمانی از زمان‌ها یا نحوست آن، برهان اقامه کنیم؛ زیرا طبیعت زمان از نظر مقدار به گونه ای است که اجزای آن مثل هم است و یک چیز به شمار می‌آید. »(۱)

در مورد ماه صفر نیز باید گفت، بد یمنی این ماه به واسطه واقع شدن رحلت رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در آن ماه است، نه آنکه این ماه ذاتاً نحس باشد.

شاید نحوست این ماه که برخی عوام اعتقاد دارند، به فهم نادرست از این حدیث برگردد که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود: «مَن بَشَّرنی بِخُروجِ آذار فَلَه الجَنّه؛ (۲)  هرکس پایان آذار را به من بشارت دهد بهشت می‌رود. »

برخی که به نحوست ماه صفر اعتقاد دارند، واژه «آذار» را که در این حدیث آمده، به ماه صفر تفسیر کرده‌اند، در حالی که اولاً: آذار از ماه‌های رومی است و صفر از ماه‌های قمری.

ثانیاً: بر فرض که منظور از آذار همان صفر باشد، از سیاق حدیث و دیگر شواهد برمی‌آید که این حدیث در مقام بیان نحوست ماه آذار و اهمیت دادن به بشارت پایان آن نیست.

ثالثاً: هیچ دلیلی بر شومی و نحوست ذاتی این ماه در دست نیست تا پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) چنین سخنی فرموده باشد.

شرح این حدیث بدین صورت است که روزی پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) در مسجد قبا در حضور جمعی از اصحاب خود، صفات اهل ایمان را بازگو می‌کرد، در مقام تطبیق صفات مؤمنان، فرمود: «اوّل مَن یَدخُلُ علیکم السّاعه رجلٌ مِن أهل الجَنّه؛ نخستین کسی که هم اینک بر شما وارد شود، مردی از اهل بهشت است.

اصحاب که این سخن پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) را شنیدند، برخی مجلس را ترک و از دری خارج شدند تا از همان دری که مورد اشاره پیامبر خدا بود وارد شوند و افتخار یابند که او نخستین کسی باشد که از آن در وارد مسجد می‌شود. پیامبر که این صحنه را دید، در جمع باقی‌مانده اصحاب فرمود: به زودی جمع زیادی در حالی که از یکدیگر سبقت می‌گیرند، از این در وارد می‌شوند، ولی کسی که پایان ماه آذار را به من خبر دهد او اهل بهشت است. سخن پیامبر که تمام شد، جمع زیادی و از جمله جناب اباذر وارد مسجد شدند. پیامبر(صلی الله علیه وآله) پرسید: هم اکنون در کدام‌یک از ماه‌های رومی قرار داریم؟ اباذر بی‌درنگ پاسخ داد: ماه آذار پایان یافته است. پیامبر فرمود:‌ ای اباذر! می‌دانستم، ولی خواستم که شما را به حاضران معرفی کنم که شما بهشتی هستی.

ملاحظه می‌شود که بشارت پایان ماه آذار نشانه‌ای برای معرفی جناب اباذر است و هیچ ارتباطی به نحوست ماه آذار ندارد. بنابراین، بشارت حضرت مبنی بر پایان آذار، تنها در همان زمان و مکان به عنوان نشانه‌ای برای معرفی مرد بهشتی تفسیر می‌شود، نه اینکه به معنای مطلق آن در همه زمان‌ها و مکان‌ها تفسیر شود.

بر اساس برداشت نادرست از این حدیث که در جای خودش درست است، دیده و شنیده ‌شده که برخی بانوان، سحرگاه روز نخست ربیع الاول در تاریکی شب، منزل را ترک و خیابان به خیابان می‌گردند و ‌درِ هفت مسجد را می‌کوبند تا با پندار خود، آنان نخستین کسانی باشند که بشارت پایان ماه صفر را به پیامبر خدا اطلاع می‌دهند و بدین صورت خرافه‌ای شکل گرفته و سوگمندانه رواج می‌یابد.

پی نوشت ها:

۱. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۹، ص۷۱.

۲.‌ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۷.

۳. معانی الأخبار، ص ۲۰۴، ج ۱؛ علل الشرائع، ج ۱، ص ۱۷۵.