قدس آنلاین- با گذشت بیش از یک سال از اجرای برجام به اذعان مسئولان دولتی گشایش محسوسی در روند مبادلات بانکی ایران با بانک‌های بزرگ دنیا صورت نگرفته است. اجرای سریع پیمان‌های پولی دوجانبه مؤثرترین راهکار رهایی از وابستگی مبادلات اقتصادی کشور با سایر کشورهای جهان است.
یکی از اصلی‌ترین ادله مذاکرات اخیر برجام‌دوستان، حل مشکلات بانکی و تسهیل مبادلات ارزی بود. اما با گذشت بیش از یک سال از این توافق نه تنها این مشکلات برطرف نشده بلکه با مکانیزم‌هایی نرم‌تر به قوت خود باقی هستند. وزیر نفت و رئیس‌کل بانک مرکزی نیز بی‌اثر بودن برجام در حوزه ارتباطات بانکی با دنیا را تأیید کرده‌اند. زنگنه وزیر نفت در اردیبهشت سال ۹۶ ضمن تأیید باقی ماندن مشکلات بانکی پس از برجام عنوان داشته است که عمده این مشکلات به دلیل احتیاط بانک‌های خارجی است. احتیاطی که به صورت دقیق‌تر باید مکانیزم فشار غیر پنهان آمریکا نام برد.

بی‌تأثیری برجام در تسهیل مبادلات اقتصادی با بانک‌های دنیا به اندازه‌ای بود که سیف، رئیس بانک مرکزی ایران در مصاحبه با تلویزیون بلومبرگ آمریکا تصریح کرد برجام تاکنون «تقریباً هیچ» دستاورد اقتصادی برای ایران نداشته است.
بسیاری از کارشناسان و مسئولان کشور معتقدند که یکی از اصلی‌ترین دلایل آسیب‌پذیری ایران در برابر تحریم‌های اقتصادی شدید غرب در سال‌های اخیر، محوریت ارزهای بین‌المللی در اقتصاد کشورمان بوده است. در واقع این وابستگی باعث شده است که کشورهای غرب و به صورت ویژه آمریکا از این فرصت برای ضربه زدن به ایران و کشورهایی که با اهداف آمریکا هم‌سو نیستند، اقدام کند.
این اقدام آمریکا باعث گردید که کشورهای دنیا به فکر تغییر منطق تبادلات اقتصادی دنیا بیفتند. یکی از عملی‌ترین و مؤثرترین اقدام‌های صورت گرفته برای کنار زدن دلار از تبادلات اقتصادی استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه است. در این روش توافقی بین دو کشور صورت می‌گیرد که به‌واسطه آن، کشورها به‌جای استفاده از ارزهای رایج جهانی مانند دلار و یورو، از ارزهای ملی خودشان استفاده می‌کنند. با اجرای پیمان پولی دوجانبه، بانک‌های مرکزی دو کشور طرف توافقنامه، میزان مشخصی از پول ملی خود را در اختیار کشور دیگر قرار می‌دهند و در مبادلات به‌جای استفاده از دلار، از پول ملی دو کشور استفاده می‌شود.

با توجه به شرایط تحریمی کشور و پابرجا ماندن ساختار تحریم‌ها در برجام و به‌تبع آن ممنوعیت استفاده از دلار و یورو در معاملات بانکی استفاده از پیمان پولی دوجانبه می تواند راهکاری برای فرار از حربهٔ تحریم‌ها باشد.
به عنوان مثال ناتوانی در دریافت مطالبات فروش برق کشور به عراق به دلیل مشکلات بانکی یکی از این مصادیق است. در صورت اجرای پیمان پولی دوجانبه ایران با عراق به سادگی این مشکل قابل رفع بود و خللی در فروش برق وجود نداشت.
تاکنون کشورهای زیادی با استفاده از این روش وابستگی مبادلات اقتصادی خود به دلار را حذف نموده‌اند. به عنوان مثال روسیه در واکنش به تحریم بانک مرکزی این کشور با دستور پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، وابستگی خود به دلار را کاهش داده و پیمان‌های پولی دوجانبه بسیاری با کشورهایی نظیر چین، اوکراین، پاکستان و... بسته است. جالب‌تر آنکه کشور چین یک‌چهارم تجارت خارجی خود را با پول محلی چین انجام می‌دهد و لذا این فرایند می‌تواند برای اقتصاد کشور امری مهم و راه‌کاری برای فرار از تحریم‌های بانکی باشد.

اما متأسفانه تاکنون پیمان پولی دوجانبه‌ای از سوی بانک مرکزی ایران با دیگر کشورها، عملیاتی نشده درحالی‌که کشورهایی نظیر روسیه و ترکیه به ایران پیشنهادهایی برای بستن پیمان‌های دوجانبه ارائه داده‌اند. بنابر این به نظر می‌رسد که دل بستن به برجام برای گشایش در ارتباطات بانکی با دنیا با توجه به سابقه و بدعهدی‌های اخیر آمریکا در اجرای آن ساده‌اندیشی باشد. لذا ضروری است که بانک مرکزی به کمک وزارت امور خارجه به سرعت اجرای پیمان‌های پولی دو یا چندجانبه با سایر بانک‌های مرکزی کشورهای هدف تجارت را برقرار کند تا علاوه بر خنثی ساختن ساختار تحریم بانکی، رشد مبادلات اقتصادی و تجاری با کشورهای دنیا سرعت بگیرد.

* ویژه نامه روایت امروز روزنامه قدس