یوکیو آمانــو، مدیرکل آژانــس بین المللی انرژی اتمی، امروز در رأس هیئتی به تهران می آید تا با مقامات عالی کشورمان دیدار و رایزنی کند. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه، هدف از سفر آمانو در فضای کنونی (که در اثر اظهارات بی پایه مقامات آمریکایی علیه برجام ایجاد شده است) را مرور آخرین وضعیت همکاری ها و ارتباطات ۲ طرف در زمینه برجام، امور پادمانی و همکاری های هســته ای عنوان کرده است. حال آنکه در بیانیه آژانس، برنامه این سفر رایزنی درباره نحوه بازرســی های این نهاد از تأسیسات ایران و چگونگی نظارت دقیق بر برجام ذکر شــده است. حضور آمانو در تهران، آن هم درست پس از تصویب طرح جنجالی تحریم برنامه موشکی ایران به بهانه قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از سوی مجلس نمایندگان آمریکا که خواســتار بازرسی های گسترده و سختگیرانه از اماکن و تأسیسات نظامی ایران است و همچنین ارائه طرح تحریم های گسترده علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کنگره آمریکا (که برنامه موشکی سپاه بخشی از این تحریم هاســت)، سؤال های جدی و زیــادی را در مورد هــدف مدیــرکل آژانــس بین المللی انرژی اتمی از سفر به تهران به وجود می آورد. آمانو در ماه های گذشته و در جریان بسترســازی مقامات آمریکایی برای اعلام راهبرد جدید دولت ترامپ در مورد ایــران و برجام، زیر فشــار سنگین تیم ترامپ قرار داشته است. نیکی هیلی، نماینده آمریکا در ســازمان ملل، اول شهریور در اقدامی غیرمتعارف به وین ســفر کرد و در یک دیدار محرمانه و پشت درهای بسته با آمانو، او را در جریان مطالبــات ترامپ در مورد ســختگیری بر ایران گذاشــت. هیلی پیش از این دیدار با تشــکیک در صحت و اعتبار بازرسی های آژانس - و بالتبع اعتبار گزارش های آمانو- تلاش کرد تا وی را در منگنه قرار دهد که به خواسته های آمریکا برای طرح ادعاهای جدید علیه ایران تن بدهد. کلیدواژه طرح هیلی بازرسی از اماکن نظامی ایران و ادعای امــکان وجــود فعالیت های غیرمتعارف و خلاف پادمانی در مراکز علمی و تحقیقاتی، دانشگاه ها و اماکنِ - به گفته او- «مشکوک»  در ایران بود. همزمان، رسانه های آمریکایی با خط دهی کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا شایعاتی را دربــاره ارائه گزارشــی جدید از ســوی نیکی هیلی به آمانو دربــاره وجود برخی فعالیت های مشکوک در ایران به یک خط خبری تبدیل کردند.

تجربه پاسخ آمانو به فشار

تلاش های دولت ترامپ و فرستاده ویژه اش اما بی نتیجه نبود. با وجود اذعان مکرر آمانو به ۸ مرحله پایبندی کامل ایران به برجام، مدیرکل اما کم کم زمزمه های تشکیک در مورد فعالیت های ایران را با بهانه گیری در مورد بندهای مختلف برجام آغاز کرد. تنها ۲ روز پــس از این دیدار بود که آمانو بــا طرح ابهــام در مورد یکــی از بندهای برجام موســوم به بند» T »که اســتفاده از فناوری هــای چندمنظــوره را در امــور تسلیحاتی برای ایران منع می کند، خواستار شفاف سازی کمیسیون مشترک برجام در این مورد شد. جالب آنکه بند T، برخلاف دیگر بخش های توافق هسته ای، هیچ اشاره ای به نقــش آژانس در چگونگی راستی آزمایی موارد ذکرشده در این توافق نکرده اســت و این موضوع در حیطه نظارت کمیســیون مشــترک برجام تعریف شده است. اما همین اظهارنظر کافی بود تا سناتورهای آمریکایی به بهانه آن ترامپ را تحریک کنند تا او عــدم پایبندی ایران به برجام را اعلام نماید و تصمیم گیری درباره ماندن در این توافق و یا خروج از آن و اعمال تحریم های جدید را به کنگره واگذار کند. آمانــو ۲ هفته بعــد از دیدار بــا هیلی در گفت وگو با نشریه آمریکایی» لوس آنجلس تایمز «درباره تأکید مقامات تهران بر اینکه اماکن و تأسیســات نظامی ایران غیرقابل بازرسی هســتند، اظهار داشت: ما نه تنها از ســوی ایران بلکه از سوی دیگر کشورها اظهارنظرهای زیادی را می شنویم. اما کار ما تجزیه و تحلیل حقایق اســت نه تجزیه و تحلیل اظهار نظرها. ما فرقی میان اماکن نظامی و غیرنظامی قائل نمی شویم.

مذاکره با آمانو فقط در چارچوب برجام باشد

اکنون این گونه تفسیر می شود که این سفر دیپلماتیک از سوی مدیرکل آژانس گامی در جهت حفظ برجــام پس از تهدیدهای علنی از ســوی دولت و کنگره آمریکاست. دور از انتظار هم نیست که آمانو در تهران از پایبنــدی ایران به برجــام و لزوم حفظ این توافق ســخن بگوید. اما همزمان این نگرانی وجود دارد که در جلســات خود با مقامات ایرانی تقاضای بازرســی از اماکن نظامی و غیرهسته ای کشورمان را به بهانه باز تفسیر بند» T »و شاید گزارش هایی که آمریکایی ها مدعی هستند در اختیار او قرار داده اند، مطرح کند. یک عضو کمیته هسته ای مجلس با طرح این نگرانی و گمانه می گوید: وظایف آمانو در مورد برنامه هست های ایران وفق پادمان و برجام چارچوب مشخصی دارد و حیطه اختیــارات او و نهاد تحت مدیریتش کاملا تعریف شده و معین است. آمانو فقط مجاز اســت در همین چارچــوب حرکت کند. بنابراین اگر آمریکایی ها هم سناریویی برای او تعریف کرده باشند و او مطالباتی خارج از عرف را مطرح کند، ایران صرفاً بر مبنای مفاد برجام و منافع خود، نظامات همکاری با آژانس را دنبال خواهد کرد. ابراهیــم رضایی با تأکید بر اینکه نظارت و بازدیــد از اماکن نظامی ایران جزو خطوط قرمز ماســت و ایران به هیچ وجه زیر فشار اجازه سرک کشیدن و بازرسی از این اماکن را با تهدید آمریکا و تشکیک آمانو در مورد برجام نمی دهد، افزود: ممکن اســت آمانو تحت فشار آمریکا بخواهد ما را بسنجد که مرعوب تهدیدها شــده ایم یا نه و در مورد بازرسی از اماکن نظامی و موضوع نظارت در بند» T »برجام طرح موضوع کند. اگر او در ذهنیت مسئولین ما تزلزلی احساس کند، این خط فشار تشدید خواهد شد ولی پاسخ محکم به چنین تقاضای محتملی قطعاً به آمریکایی ها منتقل خواهد شد.