قدسآنلاین- گروه استانها- مژگان شلکه بیرانوند: امروزه با رشد شهرنشینی، سنتها کمرنگ شدهاند. زمانی در میان ما ایرانیان قناعت و صرفهجویی براساس مبانی دین اسلام نهادینه شده بود و تجملگرایی و اشرافیگری از سبکهای زندگی مذموم در فرهنگ ما به شمار میرفت. اما متأسفانه امروزه با کمرنگ شدن سبک زندگی ایرانی- اسلامی و غالب شدن فرهنگ زندگی غربی بر جامعهی ما نه تنها سنتهای اصیل پابرجا نمانده است بلکه با تغییر ۱۸۰درجهای تبدیل به معضلات اجتماعی شدهاند.
ازدواج بهعنوان مهمترین و اصلیترین پیوند اجتماعی و امتداد نسل بشری از دیرباز با آداب و رسوم خاص همراه بوده است. این آداب و رسوم در بین همهی جوامع بشری وجود داشته و دارد و هر قوم و قبیلهای فرهنگ خاص خود را بجا میآورد.
جهیزیه از دیرباز یکی از رسوم فرهنگ ازدواج در میان جوامع است. خرید جهیزیه و رسم "جهاز برون" که یکی از آداب خاص قبل از مراسم عروسی در میان اقوام ایرانی است این روزها به یکی از معضلات اجتماعی ما ایرانی تبدیل شده است.
جهیزیه؛ فرهنگی مشترک در میان تمام جوامع بشری
ریشهی فرهنگ جهیزیه چه در فرهنگ ایرانی و چه در مکتب اسلامی از عمق زیادی برخوردار است. این سنت مشترک علاوه بر دین اسلام و فرهنگ ایرانی در سایر قبایل انسانی نمود دارد.
در فرهنگ آفریقایی نیز این سنت وجود داشته و دارد که مبلغی با هدف تأمین سرمایهی اولیه برای کسب و کار به داماد هدیه داده میشد و به این ترتیب داماد میتوانست با استفاده از سرمایهی اولیهای که خانوادهی عروس در اختیار او قرار میداد، مسئولیت تأمین خواستهها و نیازهای همسر و فرزندانش را برعهده گیرد.
حتی در قدیمیترین گزارش موجود از گذشتههای دور مانند قانون «حمورابی» که در قرن هجدهم قبل از میلاد تدوین شده از جهیزیه بهعنوان یکی از رسوم رایج در آن زمان نام برده شده است. تا پیش از قرن پنجم قبل از میلاد یعنی در دوران «هومریک» یونان قدیم رسم بر این بود که خانوادهی عروس به خانوادهی داماد شیربها میدادند تا این که در اواخر دوران «کلاسیک» بهتدریج جهیزیه جایگزین شیربها شد.
جهیزیه حتی در روم باستان هم متداول بود و به این ترتیب میتوان گفت که این سنت از جمله رسومی است که نه تنها در کشورهای آسیایی، بلکه در کشورهای اروپایی هم وجود داشته است. در کشورهای اروپایی و به ویژه در کشور انگلیس جهیزیه در طبقات اشرافی به عنوان ارثیه در هنگام ازدواج از طرف پدر به فرزند دختر هدیه میشود و به این ترتیب فقط دخترانی که در زمان ازدواج از پدرشان جهیزیه نگرفته باشند، در ارث سهیم میشوند.
البته امروزه در اغلب کشورهای در حال توسعه در اروپا و آمریکا این رسم کهن و دیرینه به دست فراموشی سپرده شده است و در اغلب خانوادهها عروس و داماد با هدایای نقدی که در مراسم جشن ازدواج خود از دوستان، اقوام و نزدیکانشان هدیه میگیرند، مقدمات اولیهی زندگی مشترک را تأمین میکنند.
اما خانوادههای سنتی همچنان به این سنت قدیمی پایبند هستند و خانواده دختر مسئولیت تهیهی جهیزیه را برعهده میگیرد. البته باید به این نکته توجه داشت که در این کشورها برخلاف کشور ما جهیزیه تنها شامل ملزومات اولیهی برای آغاز زندگی مشترک خواهد بود و بسیاری از کالاهای غیرضروری و لوکس تجملی که در خانوادههای ایرانی بخشی از جهیزیه محسوب میشود، با استفاده از هدایایی که عروس و داماد در مراسم جشن ازدواجشان میگیرند خریداری خواهد شد.
در کشور هند تهیهی کالاها و اجناس موردنیاز و همچنین تأمین پول نقد و طلا از طرف خانواده عروس بهعنوان جهیزیه نه تنها در زمان ازدواج بلکه در مناسبتهای مختلف پس از ازدواج و حتی گاهی تا پایان عمر پدر و مادر برای فرزند دختر ادامه دارد، در واقع در خانوادههای هندی جهیزیه بهعنوان راهکاری برای گریز از فقر پسران است و حتی رسم بر این است که خانواده داماد با توجه به موقعیتهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خانواده دختر در هنگام خواستگاری تقاضای خود را درخصوص جهیزیه مطرح کنند و خانوادهی عروس با توجه به موقعیت خود با این تقاضاها موافقت میکنند و به این ترتیب مقدار جهیزیه از قبل از برگزاری مراسم ازدواج در بین طرفین توافق میشود تا جایی که در برخی ازخانوادهها حتی یک وسیله نقلیهی که گاهی یک اتومبیل آخرین مدل خارجی است و همچنین مسکن که گاهی یک ویلا در اروپاست نیز بهعنوان بخشی از جهیزیه به داماد هدیه میشود.
شاید برایتان جالب باشد بدانید که در کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز در گذشته برخلاف آنچه امروزه در این کشورها مرسوم است، موقعیت اجتماعی داماد ملاکی برای تعیین مقدار جهیزیه بود و از این رو افرادی که توانایی مالی چندان خوبی نداشتند هرگز نمیتوانستند با افرادی از طبقات بالای اجتماع ازدواج کنند که امروزه هیچ اثری از این باور دیرینه در فرهنگ کشورهای اروپایی و آمریکایی یافت نمیشود، علیرغم این که این سنت در گذشته در کشورهای اروپایی بخشی از حقوق مدنی افراد محسوب میشد.
تجملگرایی در تهیه جهیزیه؛ سد راه ازدواج جوانان مسلمان ایرانی
آنچه جامعه ما را از جوامع غربی متمایز میسازد این است که اگرچه امروزه در کشورهای اروپایی و آمریکایی جوانان خودشان مسئولیت تهیه لوازم ضروری برای آغاز یک زندگی مشترک را برعهده میگیرند، اما در مقابل در کشور ما جهیزیه قدم فراتر از آمادهسازی لوازم ضروری و حتی غیرضروری گذاشته است، تا جایی که در بسیاری از خانوادهها حتی مارک کالاهای تهیه شده بهعنوان جهیزیه نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و به این ترتیب در برخی از خانوادهها هزینه اختصاص یافته برای تهیه جهیزیهگاه به بیش از دهها میلیون تومان افزایش یافته و خانوادهها وسایلی را در جهیزیه دختران شأن تهیه میکنند که بسیاری از خانوادههای قدیمی تنها با بخش کوچکی از آن سالهای طولانی به زندگی مشترک خود ادامه دادهاند و این در حالی است که حتی برخی از این کالاها هیچگاه مورد استفاده قرار نخواهد گرفت و قصد خانواده عروس از خرید این کالاهای غیرضروری این بوده که به همه نشان دهند جهیزیهی کامل و بینقصی را برای فرزندشان تهیه کردهاند.
حجتالاسلام غلامی کارشناس مذهبی در این باره گفت: اصل سنت جهیزیه سنتی حسنه است که از طرف خانوادهها جهت کمک به جوانان و سروسامان دادن به زندگی تازه شروع شده آنان است.
این کارشناس مذهبی افزود: جهیزیه رسمی مقبول و مؤثر در ادامهی نسل بشر ایفا کرده است و موجب شده بار سنگین زندگی از دوش جوانان کم شود. اما متأسفانه سالهاست این فرهنگ غنی تبدیل به معضلی اجتماعی و حتی روانی برای جوانان و خانوادههایشان شده است.
غلامی اشاره کرد: متأسفانه امروزه در خانواده های ایرانی مصائب تهیه جهیزیه بیش از زیبایی های این فرهنگ است به طوری که چشموهمچشمی و طعنه زدن خانوادهها به همدیگر موجب تأثیرات روانی بر جامعه شده است.
وی سنت حسنه تهیه جهیزیه را برگرفته از زندگی پیامبر مکرم اسلام(ص) دانست و اظهار کرد: پیامبر(ص) در تهیه جهیزیه تنها دختراشان که سرور زنان دو عالم است رعایت انصاف، تعقل و سازگاری را پیشه کردند و این سنت را نیز به نسلهای بعدی منتقل کردند اما ما مسلمانان متأسفانه با الگوگیری از زندگیهای لوکس غربی و تجملگرایی این سنت را خدشهدار کردیم.
رسانه ها تجملگرایی را تبلیغ می کنند
حجتالاسلام غلامی ساخت فیلمها و سریالهایی با محتوای لوکس و جذاب را موجب تأثیرات منفی بر زندگی زوج‌های جوان دانست و افزود: جوانان با دیدن چنین فیلم‌هایی ترغیب به خرید بیشتر کالاهای لوکس و بعضاً بدون مصرف میشوند. دیدن چنین سریالهایی در کنار تبلیغات بازرگانی که کالاهای لوکس خارجی را تبلیغ میکنند زمینه رقابت و چشموهمچشمی در بین خانوادهها را بهوجود میآورد.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: هرچند ریشه این معضل را باید در میان خانوادهها جست اما مسئولین فرهنگی کشور، صداوسیما و نهادهای فرهنگی نقش اساسی در حل آن دارند. متأسفانه صداوسیما به جای نهادینه کردن سبک زندگی ایرانی– اسلامی با تبلیغات تجاری بهخصوص تبلیغ کالاهای خارجی و لوکس در ریشه دواندن این فرهنگ مذموم در میان خانوادهها نقش اساسی دارد.
حجتالاسلام غلامی بیان کرد: برای حل مشکلات اجتماعی باید به اصل خودمان برگردیم اصل ما؛ دین اسلام و فرهنگ غنی ایرانی است که سنت ازدواج در آن از ارزش انسانی بالایی برخوردار است. قناعت، صرفهجویی، سازگاری زن و شوهر در کنار همکاری، تعاون و تعامل والدین در تهیهی جهیزیهی معقول و برگزاری مراسم ازدواجی متعادل میتواند در ریشهکن کردن معضل تجملگرایی در جامعهی ما مؤثر باشد.
نظر شما