قدس آنلاین- زوایای گوناگون زلزله غرب کشور، علاوه بر عبرت‌ها و تلخی‌هایی که به خاطر محنت مردمان کرد ایران زمین به کشور نشان داده است، دارای نشانه‌های جدیدی از ریخت شناسی اجتماع و درنتیجه آن سیاست، فرهنگ و حتی اقتصاد جامعه است.
از حضور فراگیر آحاد مردم در مناطق زلزله زده و نظارت آنلاین مردمی بر عملیات امداد و نجات گرفته تا حتی بگومگوهای ناروای سیاسی که در این ایام سبب دلگیری بسیاری از دلسوزان شد؛ می‌شود نشانه‌های آشکاری از یک تحول بزرگ را در جامعه دید.
رفتار جامعه، چه از جهت کمیت و چه از بابت کیفیت و سمت و سو آشکارا با آنچه در رخدادهای مشابه دیده و شنیده‌ایم متفاوت است. بجز برخی رفتارهای شتابزده و بویژه بسیاری از اتلاف منابع که به خاطر واکنش‌های هیجانی مشاهده گردید؛ رفتار مردم در ایام زلزله کرمانشاه بسیار پیشتر و بیشتر از نهادهای دولتی و حکومتی عمل کننده بود و در نهایت نیز این رفتار با همه کاستی‌ها، انسجام کم نظیری از احساس مسئولیت ایمانی و میهنی را نشان داد.
از این رفتار، گرچه برداشت‌های عمدتاً سیاسی مبنی بر بی‌اعتمادی مردم نسبت به نهادهای عمومی و حتی خیریه‌های مردمی برداشت شده است، اما به نظر می‌رسد؛ مهم‌ترین بخش مغفول و تحلیل نشده این ماجرا نبود درک جامعه‌ای است که در فضای شبکه‌ای و غیر متشکل خود صورت جدیدی از رفتار را نشان می‌دهد.
«بحران مدیریت» که این روزها زیاد از آن گفت‌وگو شد؛ دیگر معنای سابق خود را ندارد. به عبارتی وضعیت کنونی که در آن شهروند- خبرنگار دوست و دشمن با افکار و احساس تک تک کنشگران روبه روست، به معنای تحکم و اقتدار در برابر این سیل به هیجان درآمده نیست. بلکه معنای آن تسلط به جامعه شناسی ارتباطات شبکه‌ای و فهم سلول‌های این شبکه به نحوی است که از بین رفتن فاهمه و ذهن جمعی در مخاطرات سبب بروز سرطان‌های مقطعی در فضای بحرانی نشود!
اینجا دیگر مدیریت و در وجه کلان حکمرانی امری است که پیش از هر تدبیر و مهارت و توانایی به رسانه‌شناخت نیازمند است.
در این زمینه نحوه ورود به فضای رسانه‌ای و گفت‌وگو با جامعه و از سوی دیگر، شنیدن حرف جامعه برای دستیابی به الگوی بهبود یافته حکمرانی در عصر ارتباطات ستون فقرات کار عصر ارتباطات است.
شکل گیری مدیریت رسانه‌ای در بدنه حاکمیت و در مقابل توسعه سواد رسانه‌ای برای بهبود کنش‌های جامعه ارتباطی از بزرگ‌ترین عبرت‌های رویداد حادث شده و مهم‌ترین سر رشته درک رخدادهای آینده کشور ماست:
۱- عصر ارتباطات سبب آزاد شدن ظرفیت بسیار زیاد مشارکت و گفت‌وگوی عمومی درباره مسائل است. در این زمینه، ضمن استقبال ورود جامعه و سرمایه‌های مالی و انسانی داوطلبانه، توجه مدیریت به شناسایی محل‌های تلاقی نگره‌های انسانی فعال برای تماس عمومی بسیار حائز اهمیت است.
۲- نهادهای سازمان دهنده، نیاز به مانیتورینگ و رصد همیشگی منابع مردمی و گفتمان عمومی امداد و نجات دارند. در این موضوع، شکل دهی هسته‌های تماس، بویژه با چهره‌های مشهور و مقبول جامعه برای مدیریت بحران در شبکه‌های اجتماعی بسیار مهم است.
۳- یکی از ویژگی‌های دولت‌های رسانه‌ای، توانایی پیگیری ردپای دیجیتال برای جلوگیری از هرج و مرج ارتباطی است. این امر به معنای محدودسازی شبکه‌ها نیست، اما تجربه کنونی نشان داده پیام‌ها و جریان‌های بی نام و نشان تا چه حد می‌توانند گمراه کننده و ناامن کننده باشند. در این زمینه، مهم‌ترین ضرورت رسیدن به نظام جامع اطلاع رسانی در بستر قانونی است که بتواند مسئولیت و اختیار کاربر در انتشار اطلاعات را کامل مشخص نماید.
۴- همان گونه که در کشورهای توسعه یافته نیز واضح شده، سواد رسانه‌ای برای جامعه اطلاعاتی مانند اصول اولیه بهداشت عمومی لازم است. با توجه به وقایع اخیر، رخدادهای ناشی از ناتوانی جامعه از تفکیک و پایش اطلاعات و در نهایت از بین رفتن بنیان‌های اخلاقی، به نظر می‌رسد، نهضت سوادآموزی این بار برای حوزه سواد رسانه‌ای باید به نحو همه‌گیر فعال گردد.
۵- با تحلیل ظرفیت‌های جدید و سازماندهی آن شاید بتوان در دل نهادهای کلاسیک وقدیمی ماند هلال احمر، تحولات بهینه‌ای پیش بینی کرد و مردمی سازی ساختار دولت را با تکیه بر توانمندی جامعه ارتباطاتی با محوریت رفاه، امداد و فقر زدایی آغاز کرد.