قدس آنلاین- زلزله کرمانشاه با همه داغی که بر سینه ایرانی‌ها گذاشت، نکات قابل تأملی داشت که یکی از آنها وجود بحران اطلاع‌رسانی بود. بسیاری از ما شاهد اخبار بدون منبع مشخص و معتبر در فضای مجازی بودیم که گاه خودمان نیز حلقه‌ای از زنجیره انتشار آن شده‌ایم. فارغ از درستی یا نادرستی همه یا بخشی از این اخبار، آنچه اهمیت داشت واکنش‌های هیجانی مردم در فضای مجازی بود که به این اخبار و شایعات دامن می‌زد. اکبر نصراللهی، استاد ارتباطات و مؤلف کتاب «مدیریت پوشش خبری بحران در رسانه‌های حرفه‌ای» در این باره معتقد است که مسئولان و رسانه‌های رسمی در انتشار اخبار درست و به موقع، کم کاری کرده‌اند.
او در گفت و گو با خبرنگار ما می‌گوید: در کشورهای توسعه یافته مردم به دنبال این نیستند که از فضای غیررسمی و کمترشناخته شده، خبرها را بگیرند یعنی مردم از رسانه‌های رسمی و معتبر، خبر می‌گیرند اما چه اتفاقی افتاده که مردم در کشور ما، عکس این ماجرا عمل می‌کنند؟ جواب این به عملکرد مسئولان و رسانه‌ها بر می‌گردد.
وی اضافه می‌کند: مسئولان و رسانه‌های رسمی معمولاً اخبار را با تأخیر و بعد از بروز شایعات در فضای مجازی، عنوان می‌کنند چون رویکرد سنتی و راهبرد انفعالی دارند بنابراین چون رسانه‌ها و مسئولان در شرایط بحران، فرصت سوزی می‌کنند، مردم به رسانه‌ای غیررسمی، مراجعه می‌کنند.
آرایش جدید رسانه‌ای
به گفته نصراللهی، در آرایش جدید رسانه‌ای این امکان برای همه به وجود آمده که با تلفن همراهشان بتوانند خبر و فیلم تهیه و آن را منتشر کنند، در حالیکه تخصصی ندارند یا اینکه عده‌ای ناخواسته بازیچه اهداف دیگران قرار می‌گیرند.
این استاد ارتباطات تأکید می‌کند: اگر مسئولان و رسانه‌ها، کارشان را درست انجام بدهند، مردم به آنها اعتماد می‌کنند. ضمن اینکه اگر سواد رسانه‌ای مردم هم بالا برود، مطمئن باشید اگر پیامی از یک منبع جعلی و ناشناس تولید شود، بی اثر و کم اثر خواهد بود و باعث آشفتگی اذهان عمومی نمی‌شود.
به باور او، مسئولان در مدیریت بحران، دچار بحرانند و نمی‌توانند از ظرفیت‌های رسانه ای، درست و به موقع استفاده کنند و فکر می‌کنند که تعداد رسانه‌ها همچون گذشته، کم است و هرچه آنها بگویند منتشر می‌کنند و مردم هم قبول می‌کنند در حالیکه آرایش جدید رسانه‌ای چنین نیست.
وی با اشاره به عدم تعادل در اطلاع‌رسانی بحران خاطرنشان می‌کند: مشکل دیگری که در رسانه‌های رسمی وجود دارد. اینکه بخش مثبت امدادرسانی را برجسته نمایی می‌کنند یعنی جهت‌گیری حمایتی از مسئولان دارند درحالیکه باید نگاه واقع‌بینانه و دوجانبه داشته باشند. از سوی دیگر رسانه‌های غیررسمی، بخش منفی را بزرگنمایی می‌کنند و مشکلات را نشان می‌دهند.
به گفته نصراللهی، اشکال اینجاست که کار رسانه‌ها و مسئولان با بحران شروع می‌شود و با بحران هم تمام؛ یعنی فقط بر دوره بحران، تمرکز می‌شود در حالیکه پیش از وقوع بحران، حین آن و بعد از بحران، کار مسئولان و رسانه‌ها نباید تعطیل شود.
او معتقد است: وقتی رسانه‌های رسمی کارشان را به درستی انجام ندهند یا با تأخیر خبررسانی کنند و به نیاز اطلاعاتی مردم در زمان بحران، توجه نداشته باشند، احساسات و هیجانات بر مدیریت بحران غلبه می‌کند و باید انتظار داشته باشیم به تعداد افرادی که تلفن همراه دارند، مسائل پیرامونی خودشان را(حتی بدون مقاصد سیاسی و مذهبی خاصی) منتشر کنند که نتیجه آن بزرگ نمایی مشکلات است.
زلزله بی اخلاقی
این استاد ارتباطات با بیان اینکه زلزله بزرگتری از زلزله کرمانشاه در حال اتفاق افتادن است، این زلزله را رواج بی‌اخلاقی، بهره برداری سیاسی و تزریق ناامیدی و ناکارآمدی نظام در مدیریت امداد و اسکان آسیب دیدگان می‌داند. وی در این باره توضیح می‌دهد: اگرچه معتقدم مسؤولان و رسانه‌ها در مدیریت بحران خود دچار بحرانند اما تعمیم ناکارآمدی بسیاری از مسؤولان در مدیریت بحران و تأخیر در امدادرسانی به همه مناطق زلزله زده و ناکافی بودن کمک‌های ارسالی به برخی مناطق را به ناتوانی کل نظام در مدیریت بحران‌ها و نرسیدن کمک‌ها به همه مناطق، کاری اخلاقی نیست.
او تأکید می‌کند: زمانی که اولویت امدادرسانی و اسکان آسیب‌دیدگان است، نباید دعواهای سیاسی، بی‌اخلاقی و بهره‌برداری سیاسی به وجود آید. در همه جای دنیا تا زمانی که امداد و اسکان به آسیب دیدگان، تمام نشده، هر انتقاد و اشکالی که منجر به کندشدن عملیات امدادرسانی شود یا روحیه امدادگران را تضعیف کند، عملی غیراخلاقی و مغایر با اصول و آموزه‌های مدیریت بحران در زمان بحران است.
نصراللهی با بیان اینکه چنین اصلی در همه جای دنیا رعایت می‌شود، خاطرنشان می‌کند: اینکه در کشور ما هنوز عملیات امداد و اسکان تمام نشده، برخی فقط روی اشکالات، متمرکز می‌شوند و آن را بزرگنمایی می‌کنند تا از آن بهره‌برداری سیاسی کنند، کاری غیراخلاقی است.
او ادامه می‌دهد: طرح اشکالات و نواقص با هدف رفع آن، اشکالی ندارد اما در روزهای اولیه بحران که اولویت امدادرسانی و اسکان زلزله‌زدگان است نباید به دنبال سندسازی برای بهره‌برداری سیاسی بود یا در همان زمان، اسنادی با هدف تضعیف و محکوم کردن عده‌ای، منتشر شود.
وی وظیفه رسانه‌ها را پس از اتمام عملیات امداد و اسکان آسیب دیدگان، شناسایی مقصران ماجرا در تشدید بحران می‌داند و می‌گوید: وظیفه رسانه‌ها و کنشگران سیاسی و غیرسیاسی این است که اشکالات شناسایی و تا رفع آن پیگیری شود به طوریکه مقصران ماجرا، محکوم شوند اما طرح این مباحث در شرایط کنونی که اولویت امدادرسانی، همراهی، همدلی و همدردی است، با مقاصد سیاسی و بی‌اخلاقی است.
به گفته این استاد ارتباطات، متأسفانه الان در شرایطی هستیم که هر کسی ادعا می‌کند، اتهام می‌زند و حکم هم صادر می‌کند به طوریکه راهی برای بررسی کارشناسی و دقیق هم باقی نمی‌گذارد.
وی در پایان یادآور می‌شود: امیدواریم این ماجرا با همه تلخی‌هایی که داشته، شروعی برای بررسی‌های دقیق از علل تشدید خسارات مالی و جانی باشد و رسانه‌ها مطالبه کنند که هر ساختمانی «شناسنامه بحران» داشته باشد تا مشخص شود که هر ساختمانی اعم از مسکن مهر و شخصی ساز، تحمل چند ریشتر زلزله را دارد.
نظر شما