قدس آنلاین- گروه استانها- طیبه قاسمی: چند وقت است که اهواز و استان خوزستان درگیر ریزگردها هستند، سال های غریبانه برای خوزستان، غریبانه دردگیر خاک هستیم، غریبانه؛ چون خاک کشورهای دیگر مهمان ناخوانده است یا میزبان معلوم نمی شود، این وسط اما مدیران شهری، استانی و البته کشوری به جای اینکه دل به پایان سرفه های مردم ببندند دور میزی جمع می شوند و بعد خروجی این میزگردها می شود اینکه چند درصد از ریزگردها خارجی است و چند درصد داخلی!؟  
نمی دانم کودکی که امروز نیز مدرسه اش تعطیل خاک است به جای برف، کدام را درود می فرستد و پیرمرد مریضی که نمی تواند نفس بکشد، کدام یک را لعنت!  
مردم هوا می خواهند و بس
خوزستان هوا می خواهد، چند سالی است که هوا ندارند و تحمل کرده اند تا دشمنی سو استفاده نکند، اما مردم دیگر نای نفس کشیدن ندارند در این خاک، مردم را سال هاست درگیر اینکه چرا ریز گرد می آید و از کجا می آیند، کرده ایم امروز مردم هوا می خواهند و بس.  
مدرس دانشگاه و مراکز علمی اهواز درباره تفاوت ریزگردهای خارجی و داخلی که این روزها نقل محافل گرد و غباری شده است به خبرنگار قدس آنلاین می گوید: گرد و غبار درشت وقتی وارد بدن می شود دستگاه تنفسی فوقانی، آن را پس می دهد و وارد ریه ها نمی شود، اما گرد و غبار ریز با ورود به ریه ها تاثیرات بیشتری می گذارد.
ریزگردها حاوی آلودگی های میکروبی، ویروسی و عوامل رادیو ایزوتوپی است
آرزو سلامت نیا تاکید می کند: برخی از ریزگردها حاوی انواع آلودگی های میکروبی، ویروسی و عوامل رادیو ایزوتوپی است که می تواند سلامت چشم ما را به خطر بیندازد همراه با گرد و غبار غلظت فلزات سمی مثل جیوه، سرب و ارسنیک نیز در هوا افزایش می یابد.
 سلامت نیا خاطر نشان می کند: این آلودگی می تواند در فاصله های بسیار زیادی پخش شود و برای افراد مختلف مشکلات زیادی را به وجود بیاورد. در روزهایی که ریزگردها در هوا زیاد است، وقتی در برابر هوای بیرون قرار می گیرید ریزگردها می تواند ریه افراد را تحریک کند. این تحریک ریه ها می تواند به شکل مستقیم و با تاثیر مستقیم ساختار ریزگردها روی بافت ریه بچه ها و سالمندان اتفاق بیفتد یا به شکل غیرمستقیم، سیستم ایمنی بدن آنها را تحریک کند و به طور موضعی، باعث بروز آلرژی و واکنش های آلرژیک بسیار شدید و افسارگسیخته در این گروه از افراد شود.

سلامت ریه کودکان و سالمندان در خطر است
او با تاکید بر اینکه این واکنش شدید آلرژیک می تواند به طور غیرمستقیم بر سلامت ریه ها تاثیری منفی بگذارد، می افزاید: در نتیجه ریزگردها می تواند با دو مکانیسم تحریکی و آلرژیک، سلامت ریه کودکان و سالمندان را به خطر بیندازد. عوارضی که عنوان شد تنها برای ریه بچه ها و سالمندان نیست و می تواند دیگران را هم درگیر کند، اما وقتی فردی در شرایط سلامت کامل به سر نبرد؛ مثلا بیماری قلبی یا عفونی داشته باشد یا مانند کودکان و سالمندان از سیستم ایمنی قوی برخوردار نباشد، شرایط ایجاد بیماری در او با قرار گرفتن در شرایط محیطی نامناسب، بیشتر فراهم می شود.

تیر بعدی ریزگردها به چشم ها می رود
عضو انجمن پدافند غیر عامل ایران با بیان اینکه گاهی از اورانیوم های ضعیف شده برای بمباران در عراق استفاده شده است عنوان می کند: ممکن است این مواد خطرناک با ورود ریزگرد ها از عراق داخل خاک کشورمان، باعث ایجاد مشکلاتی از جمله ناراحتی های چشمی در افراد شود.
سلامت نیا یکی دیگر از مشکلات اساسی را مواد آلاینده مناطق جنگی و آلودگی های نفتی دانسته و می گوید: از طریق همین ریزگردها از منطقه ای به منطقه دیگری در حال جا به جایی است که خود عامل انتقال بسیاری از باکتری ها و ویروس هاست و روز به روز بر وسعت این مناطق آلوده افزوده می شود، همزمان با پدیده گرد و غبار افزایش غلظت برخی از فلزات سنگین از جمله سرب تا ۳ برابر مشاهده شده است.
سرب تا ۳ برابر، سمی جیوه و آرسنیک در زمان غلظت گرد و غبار
او می افزاید: علاوه بر موارد ذکر شده غلظت فلزات سمی جیوه و آرسنیک نیز به میزان زیادی افزایش خواهد یافت. آنالیز ذرات گرد و غبار نشان داده است که غلظت عناصری همچون آلومینیم، آهن، پتاسیم، منیزیم، گوگرد، فسفر و سدیم بیش از ۵۰۰ میکرو گرم در متر مکعب است و غلظت عناصر منگنز، باریم و وانادیوم بین ۵۰۰ – ۱۰۰ میکروگرم در متر مکعب قرار دارد. همچنین غلظت فلزات سنگین روی، نیکل، سرب، کروم، کبالت ۱۰۰ - ۱ میکرو گرم در متر مکعب است.
بیماری سیلیکوزیس ارمغان ریزگردی

سلامت نیا اضافه می کند: یکی دیگر از اجزاء ذرات گرد و غبار کوارتز (دی اکسید سیلیس) است که تنفس این ترکیب در ذرات گرد و غبار به مدت طولانی باعث بیماری سیلیکوزیس و همچنین صدمه به کلیه و کبد می شود.

کارشناس محیط زیست از دیگر آثار ریزگردها را تشدید بیماری های تنفسی مانند آسم، برونوشیت، آمفیزم و بیماری های قلبی اعلام و اظهار می کند: از جمله ترکیبات دیگر موجود در ذرات گرد و غبار کلسیم، آهن، آلومینیوم، منیزیم و غیره است. استفاده بیش از ۵/ ۲ گرم کلسیم منجر به سنگ کلیه و تصلب مجاری کلیه و رگهای خون می شود. افزایش آهن ممکن است منجر به ورم ملتحمه و آماس شبکیه چشم شود.

تنوع بیماری ها یار ریزگرد 
او با اشاره به اینکه تنفس طولانی مدت آهن باعث سیدروزیس می شود تشریح می کند: تنفس طولانی مدت ذرات گرد و غبار حاوی منیزیم منجر به افسردگی و گیجی و ضعیف شدن بدن می گردد و تنفس کوتاه مدت ذرات حاوی آلومینیوم منجر به سرفه و تحریک شش ها و تنفس طولانی مدت آن باعث  صدمه به شش ها می گردد. تنفس غلظت بالای کلسیت (کربنات کلسیم) موجود در ذرات گرد و غبار منجر به عطسه، سرفه گردد. در معرض قرار گرفتن طولانی مدت کلسیت و ورود آن به بدن از طریق بلعیدن باعث آلکلوزیس می شود.  
عضو انجمن پدافند غیر عامل ایران با توضیح اینکه طوفان های گرد و غباری قادرند که به صورت غیرمستقیم و از طریق تحریک پلانکتون های موجود در سواحل افزایش برخی نوترینت ها (به ویژه آهن) را موجب شوند، عنوان می کند: این امر در نهایت پدیده شکوفایی جلبک و به وجود آمدن موج های قرمز رنگ در سواحل را تسهیل می دهد، همچنین آئروسل های معدنی از طریق کاهش میزان فتولیز (تجزیه شیمیایی بر اثر نیروی تابشی) باعث تغییر اقلیم زمین می شود.  
 سلامت نیا تصریح کرد: مساله بسیار مهمی که جای تامل زیاد دارد این است که ما مدیریت خاک را در سطح کشور درک نکرده ایم و اقدامی برای بهینه سازی محیط خاک انجام نداده ایم، مثلا همه زباله را دفن می کنیم و وقتی تصمیم می گیریم جایی را آباد کنیم، ابتدا خاک آن ناحیه را شخم می زنیم، بدون برنامه ریزی و در نظر گرفتن ابعاد زیست محیطی آن، اقدام به آبیاری آن ناحیه می کنیم. غفلت از این امر مهم باعث می شود این ناحیه در آینده خود کانون محلی برای ایجاد ریزگردها شود.

این مدرس با تاکید بر اینکه ریزگردها چهره‌ی ماندگار و دوست داشتنی کشور را از خواب غفلت بیدار کرده اند، یادآوری می کند: سدسازی را نباید در هر دوره‌ای توصیه کرد و نمی‌توان بی‌مهابای فرداها به جنگ طبیعت رفته و فرمان ذبح تالاب‌ها را صادر کرد.
ریزگردها نتیجه غفلت از طبیعت
او می افزاید: سال هایی که کارشناسان و متخصصان کشور ما و کشورهای همسایه با وجود پیش بینی پدید آمدن چنین پیامدهایی به دلیل نداشتن مدیریت خوب و مناسب در حوزه آبخیز و دیدگاه های مقطعی از پیامدهای آن مثل ایجاد ریزگردها غفلت کردند.  
سلامت نیا تاکید می کند: اگر متخصصان ما از همان دوران به فکر پیامدهای آن بودند و این مشکلات را با هماهنگی کشورهای منطقه حل و فصل می کردند امروز ما دچار چنین معضلی نمی شدیم.  
لزوم تعامل پنج کشور
او در ادامه می گوید: باید افزون بر عزمی کشوری کوشید تا با اراده‌ای فرامنطقه‌ای پنج کشور ایران، عراق، کویت و عربستان و امارات متحده عربی در قالب معاهدات بین‌المللی که هدفش تثبیت زیست شناختی مناطق ناپایدار در هر یک از کشورهای یاد شده باشد با هم تعامل داشته باشند.
این فعال محیط زیست با اشاره به اینکه یکی از پیامدهای جوی که آثار زیست محیطی نامطلوبی برجا می گذارد «پدیده گرد و غبار» است، عنوان می کند: کشور ایران به دلیل استقرار در کمربند خشک و نیمه خشک جهان و همجواری با بیابان های وسیعی از کشورهای همسایه به طور مکرر از سیستم های گرد و غبار منطقه ای و فرامنطقه ای متاثر می شود.
بیش از ۲۰ استان کشور متاثر از گرد و خاک اند
سلامت نیا عنوان می کند: گرچه بروز این پدیده در مناطق جنوب، جنوب غرب و غرب کشور تازگی نداشته و همراه با مشکلات فراوانی برای ساکنان این نواحی از کشور بوده است اما اخیرا دامنه گسترده تری یافته و بیش از ۲۰ استان کشور متاثر کرده است.  

او عوامل موثر بر خشکسالی دهه ۸۰ ایران، را کشاورزی سنتی و غیر روشمند، چرای بیش از حدّ دام، عدم استفاده از سیلاب‌ها، قطع گسترده درختان جنگلی، تغییر مسیر رودخانه‌ها، سد سازی بدون مطالعات ارزیابی راهبردی، تغییر کاربری زمین، خشک و کم آب شدن دریاچه، تالاب و رودخانه‌ها و عدم تامین حقابه تالاب ها، بیابان‌زایی و بهره‌برداری بدون قاعده از منابع طبیعی می شمارد.
توان اکولوژیکی زمین در بازسازی کاهش یافته است
سلامت نیا می افزاید: همه اینها از جمله مواردی هستند که توان اکولوژیکی سرزمین را در بازسازی خود و محافظت از تمامی عناصر زنده و غیرزنده سیستم به‌ هم پیوسته طبیعی به شدت کاهش داده‌اند، فرآیندی که در تبدیل شدن گرد و غبار در سال‌های اخیر به یک آسیب زیست‌محیطی جدی قابل مشاهده است.

او ادامه می دهد: همچنین شواهد حاکی است که این پدیده با راه‌اندازی سدهای بزرگ توسط دولت‌های ترکیه و سوریه بر روی سرمنشأهای رودخانه‌های دجله و فرات باعث کمبود آب در این دو رودخانه بزرگ عراق نیز شده که به دلیل عدم بارندگی و خشکسالی‌های اخیر نیز ابعاد گسترده‌ای پیدا کرده است.
مدرس دانشگاه این ریزگردها که عناصری از فلزات قلیایی خاکی، سیلیس، کربن، کلسیم، پتاسیم و برخی از عناصر آلی را دربردارد را بسیار مضر دانسته و اظهار می کند: ریزگرد می‌تواند اثرات سوئی بر مجاری تنفسی و ریه داشته باشد که  از شام (منطقه‌ای بین عراق و سوریه کنونی) منشأ می‌گیرد.
کم آبی دجله و فرات منشا ریزگرد عراقی
او مهم‌ترین دلیل افزایش اراضی خشک و مستعد تولید گرد و خاک در عراق، را کم آب شدن رودخانه‌های دجله و فرات، تشریح و اضافه می کند: درنتیجه این اراضی هم به چشمه‌های تولید گرد و غبار تبدیل شده‌اند.  
سلامت نیا ادامه می دهد: عامل دیگر در توسعه این گرد و غبار نازک بودن پوسته زمین در مناطق مرزی بین عراق و عربستان و کویت است که  به گفته معاون محیط زیست عراق تردد بیش از حد ماشین آلات جنگی در طول دو دهه‌ی اخیر به همراه عملیات جنگی و انفجارات پی در پی بر شکنندگی این پوسته نازک و فروپاشی کامل خاکدانه‌های منطقه کمک کرده و امکان استقرار پوشش گیاهی را دشوار کرده است. بدین ترتیب بر وسعت و شمار کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و چشمه‌های تولید گرد و خاک افزوده شده است.
مدرس دانشگاه تصریح می کند: از عوامل دیگر می‌توان حفر کانالی موسوم به کانال صدام اشاره کرد که در دوران قدرت صدام حسین و حزب بعث عراق شروع شد؛ نهری که نه تنها سبب خشکیدگی بخش بزرگی از زمین‌های مرطوب و تالابی عراق در هورالعظیم را فراهم کرد، بلکه در نهایت از تولید کشاورزی منطقه نیز کاست.  

رشد ۷۰ درصدی بیماران ریوی در اهواز 
عضو انجمن پدافند غیرعامل ایران  در مورد بررسی آثار این پدیده برسلامتی انسان می گوید: آمار نشان می دهد که در زمان پدیده گرد و غبار مراجعات بیماران ریوی به مراکز درمانی اهواز با رشد ۷۰ درصدی روبرو بوده است. بیشتر آسیب های ناشی از گرد و غبار و ریزگردها مربوط به سیستم تنفسی و ریه ها، سیستم ایمنی، قلب و همچنین سیستم بینایی افراد می شود. ریزگردها برای همه افراد و بویژه افرادی که مجبورند ترکیبی از ریزگردها و آلودگی هوای ناشی از آلاینده های صنعتی را تنفس کنند، نگران کننده است.
ریز گرد خارجی مسافر شهرهای دیگر
مدیرکل هواشناسی خوزستان در گفت و گو با خبرنگار قدس آنلاین درباره تفاوت ریزگردهای داخلی و خارجی عنوان می کند: ریزگردهای داخلی از کانون داخلی و ریزگرد های خارجی از کانون های خارج از مرزها هستند و با وزش باد و در جهت جریان آن منتقل می شوند.
کوروش بهادری درباره گرد و غبار اهواز اظهار می کند: گرد و غبار و وزش باد اگر از سمت اهواز باشد داخلی است، ذرات عراقی ریز هستند و می توانند روی جریان باد سوار شوند و با پیمایش مسیر های طولانی حتی تا تهران نیز بروند. اما کانون های داخلی ذرات درشت تری دارند و زمان نشست آنها هم سریعتر است یعنی تا پایان یک نیمروز شناور هستند و سپس نشست می کنند، ضمن اینکه ریزگردهای خارجی ممکن است به سمت شهرهای دیگر هم بروند و نشست آنها بعد از چند روز است.
تفاوت در ماندگاری است
در این مورد فعال محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار قدس آنلاین می گوید: ریزگردهای داخلی ماندگاری بیشتری دارند با وجود اینکه درصد کمتری دارند اما ماندگاری آنها بیشتر است، این مسئله را می توان به راحتی با یک مثال ساده توضیح داد؛ شما یک مشت خاک را اگر روبروی پنکه بگیرید کسانی که نزدیک به آن هستند بیشتر در معرض این ریزگردها هستند اما کسانی که از آن دوراند مقدار کمتری ریزگرد به آنها می‌رسد.
شبنم قنواتی تصریح می کند: ریزگردهای خارجی هم دقیقاً مثل کسی است که فاصله بیشتری با پنکه دارد، ضمن اینکه باید دید، کانون باد کدام سمت است و کجاست؟ اگر باد در داخل تشکیل شده باشد و ریزگردهای داخلی را بلند کند این ریزگردها به ما نزدیکترند بنابراین آسیب بیشتر تری دارند.
خطر ریزگرد تالابی بیشتر است
او می افزاید: حال اگر این ریزگردها تالابی نیز باشند خطر شان به مراتب بیشتر است، سابق بر این ادعا شده بود که فعالان محیط زیست خوزستان و لرستان تاکید دارند که ریزگردهای با منشاء خارجی درصد بیشتری است اما این موضوع درست نیست، بلکه ما گفتیم ماندگاری ریزگردهای داخلی بیشتر است.
قنواتی اظهار می کند: به طور مثال ریزگردهایی که منشا داخلی دارند ۲ تا ۳ روز می مانند، در سال گذشته هم ریزگردها تا دو روز غلظت داشتند و بعد از آن نیز سه روز دیگر ادامه یافتند، اما  ستاد بحران خوزستان به دلیل اینکه چرخ اقتصاد مختل نشود و مدارس تعطیل نشوند با وجود آلودگی بچه ها را به مدارس می فرستاد و ادارات هم تعطیل نمی‌شد.

او ادامه می دهد: اما ریزگردهای خارجی ماندگاری ندارد و آسیب هایی که به مردم می‌رسد کمتر است، از سوی دیگر ابعاد ریزگردهای آن بسیار ریزند که توانستند این همه مسافت را طی کنند.  
سیلیس هدیه ریزگردها به ریه
سخنگوی انجمن محیط زیست یاد آور می شود: ریزگردهای داخلی حتی حاوی ذرات سیلیس هستند که بسیار ریزند و حکم سنباده برای ریه دارند، ریزگرد های داخلی آسیب شدید تری دارند سرفه های زیاد تری را باعث می شوند.
او با تاکید بر اینکه  ذرات آنها ریزتر است بیان می کند:  به خاطر لبه های تیز حتی می‌توانند در بافت های پوششی مجاری تنفس نیز مشکل ایجاد کنند به همین دلیل توصیه بر این است که در این زمان ها بیشتر از مایعات و شیر استفاده شود.
گفتنی است؛ روز گذشته۳۰ آبان ماه ۱۳۹۶ اهواز باردیگر به دلیل گردوغبار مدارسش تعطیل شد و هم ساعات اداری اش کاهش یافت، منشا این گردو خاک از شرق اهواز  است و مانند سال گذشته از طرف ماهشهر و هندیجان می آید.