قدس آنلاین- سیره سیاسی و حکومتی پیامبر(ص) در تشکیل جامعه مدنی نبوی معیارهایی برای وحدت و برادری در دنیای کنونی برای ما به تصویر می‌کشد، معیارهایی که رعایت آن می‌تواند به شکل گیری دنیایی بهتر برای امت اسلام منتهی شود.

اهمیت دعوت به وحدت از آنجا بیشتر آشکار می‌شود که این مسئله یک امر بدیهی فقهی است. قرآن می‌فرماید: واعتصموا بحبل‌الله جمیعاً و لا تفرقوا و نیز در آیه دیگری آمده است؛ وَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ... و در ادامه این آیه به نهی از تفرقه تأکید می‌کند و آن را به منزله کفر می‌داند. بنابراین، هر راهی که به وحدت منتهی می‌شود مورد تأکید قرآن است.

در متون اسلامی و احادیث پیامبراکرم(ص) نیز به اهمیت وحدت تأکید فراوان شده است. همچنین اقدام‌های عملی پیامبر(ص) در مدینه برای وحدت امت از اهمیت آن در مسائل جاری مملکت اسلامی حکایت دارد. اما آنچه مهم است، نوع نگاه رسول الله به مسئله وحدت است؛ باید توجه داشت زیربنای وحدت در جامعه نبوی «اعتقادی» است، زیرا براساس آیات قرآن و ایمان به دستورهای خداوند، باید متحد بود. این تکلیف اعتقادی است که همه مسلمانان موظف به عمل به آن هستند. همچنین احکام اسلامی در هریک از فرقه‌های مذهبی بر وحدت بین امت تأکید می‌ورزد و آن را تقویت می‌کند. عبادت‌های مشترک و اعتقادات و... عوامل وحدت آفرین جامعه اسلامی است. نمونه بارز عبادات وحدت آفرین، حج است. در جامعه مدنی نبوی هم محور اتحاد جامعه وحدت اعتقادی و عبادی بوده است که الگویی برای امروز ماست. و معنایش این است که امت اسلامی در مرحله اول باید یک موضع گیری واحد داشته باشد و هریک از افراد این جامعه بزرگ باید خود را در قبال کل جامعه مسئول بداند و اینکه همه جامعه در برابر یک قانون و خدا باید پاسخگو باشند، خود به خود زمینه وحدت در عرصه عمل را ایجاد می‌کند.

 آیات قرآنی که پیرامون وحدت موضوعاتی را مطرح کرده است، بزرگ‌ترین ظرفیت فرهنگی برای رسول اکرم(ص) برای دعوت مسلمانان به تشکیل امت واحده است. در قرآن افزون بر ارائه مسائل تئوریک و نظری برای ایجاد امت واحده، راهکار عملی هم به مسلمانان ارائه می‌کند و بصراحت می‌فرماید: انما المؤمنون اخوه.

ولایت؛ گام بعدی است که برای تحقق امت واحده در قرآن به عنوان راهکار عملی با ظرفیت فرهنگی و سیاسی بالا به امت اسلامی معرفی می‌شود.

یکی از اقدام‌های عملی مهمی که در تاریخ اسلام به عنوان یکی از اقدام‌های وحدت آفرین پیامبر مطرح شده است، مسئله پیمان‌های برادری است که در جامعه نبوی اتفاق افتاد.

اهمیت این ابتکار پیامبر(ص) در آن است که هم قرآن به مسئله برادری تأکید کرده و هم پیامبر در نخستین کارهای خود ایجاد پیمان‌های برادری را در دستور کار قرار دادند. همه این مسائل نشان دهنده توجه شخص اول جهان اسلام به مسئله برادری و وحدت بین امت است. در واقع جامعه نبوی برپایه برادری و محبت و حقوق و مسئولیت متقابل ایجاد شد.

ما باید برای اجرایی کردن شیوه پیامبر در جامعه خودمان، به قرآن برگردیم. متأسفانه ما از قرآن دور شده‌ایم و نتیجه آن فراموش کردن تعالیم قرآن است. این حالت؛ جامعه را در فتنه، فساد و توطئه‌های دشمن گرفتار می‌کند. آنچه امروز جهان اسلام از افراطی گری و افتادن در دام دشمن و... گرفتار آن شده، همگی پیامد انحراف از خط قرآن است. من معتقدم بزرگ‌ترین وظیفه را علمای مسلمان برعهده دارند تا امت اسلامی از قرآن دور نشود. قرآن از طرفی ما را به وحدت دعوت می‌کند و از طرف دیگر فتنه و تفرقه را به منزله کفر می‌داند و درجای دیگر اختلاف را نوعی عذاب الهی معرفی می‌کند. در کنار این مسئله، تعبیرات پیامبر و راهکارهای ایشان برای رسیدن به امت واحده اسلامی بهترین راهنما برای حل این مشکلات است.

با همه این توصیه‌های پیامبر، امروز ما در جهان اسلام شاهد وجود تفرقه‌های بسیاری هستیم که از تفرقه ایرانی-عربی گرفته تا اختلاف مذهبی و... موجب جدایی بین امت اسلام شده است. این اختلاف‌ها را دشمنان اسلام عَلَم کردند تا امت اسلامی را پراکنده کنند. علمای اسلام باید امت را به دامان قرآن برگردانند. من معتقدم این بیداری اسلامی که امروز درجهان رخ داده بشارتی است که امت اسلامی به قرآن و تعالیم آن پاسخ مثبت داده و ضد ظلم و استبداد و تفرقه قیام کرده‌اند. بیداری اسلامی گام بلند مسلمانان به سوی وحدت است. اگر امت اسلامی در لوای این جنبش‌های مردمی به وحدت دست نیابد، به قرآن خیانت کرده‌اند.

*رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی