قدس آنلاین- یکی از مهمترین دلایل توجیه و ضرورت شفافیت که بیشتر روی کردی معرفت شناسانه دارد، عقلانیت در فرآیند تصمیم گیری عمومی است. شفافیت مبتنی بر این بنیان است که در تصمیم گیری های عمومی عقلانی عمل شود.   عقلانی شدن (مفهومی که توسط ماکس وبر به کار برده شده است)، فرایندی است که به وسیله ی آن شیوه های محاسبه ی دقیق و سازماندهی، شامل قواعـد و روش هـای انتزاعی، به طور فزاینده بر زندگی اجتمـاعی حـاکم مـی شـود. عقلانیـت طبق تعریف "یورگن هابرماس" از میان برداشتن مانع هایی که ارتباط را تحریف می کننـد، اسـت؛ اما معنای کلی تر، سامانه ارتباطی است که در آن اخطار، آزادانه ارائه می شود و در برابـر انتقاد حق دفاع دارند.

 تمایل به بالا بردن عقلانیت، کارشناسی و کارآیی در فرآیند تصمیم گیری عمومی اقتضا دارد، شفاف برخورد گردد. علنی بودن و به ویژه پاسخگویی در برابر انتقادها، شفافیت در قانونگذاری و کلیه فرایندهای قانونی، شرکت کنندگان در بحث را تشویق می کند تا در باورها و استدلال های خود بیشتر دقت کنند. در حقیقت، اجبار به بحث در ملأ عام، به طور معمول بیان دقیق موضعِ خود، دفاع از آن در برابر استدلال های نامنتظره مخالف، در نظر گرفتن دیدگاه های مخالف، آشکار کردن مراحل استدلالی که فرد به کار گرفته، و اظهار شفاف اصولی را که فرد به آن ها متوسل می شود، ضروری می سازد.

افزایش عقلانیت، بُعدهای مشورتی و کارآمدی فرآیندهای تصمیم سازی و در نتیجه اعتماد عمومی به حکومت در گرو شفاف سازی حکومت، دولت در فرایند تصمیم گیری به ویژه هنجارگذاری است؛ زیرا حاکمان پاسخگو یعنی حاکمانی که می توان از آن ها خواست تا فعالیت های خود را در برابر دیدگان مردم انجام داده یا اقدام های خود را توضیح دهند، بیشتر می توانند به تصمیم های بهتر و منطقی تر، آن هم با روش های مؤثرتر، نایل شوند. قوانین شفاف با فراهم آوردن بستر مناسب و امن در بعدهای مختلف، موجب اصلاح مناسبات رکن های مختلف جامعه شده و کشور را به سمت توسعه پایدار رهنمون می شود.

حق آگاهی مردم از روند تصمیم گیری و اقدامات حکومت، موجب پاسداری و توسعه اعتماد متقابل بین مردم و حاکمیت شده و کمیت و کیفیت سطح مشارکت عمومی و مدنی برای پیش برد اهداف جامعه را در پی دارد. شفافیت و علنی بودن اطلاعات عمومی (به جز موردهای استثناء)، هم چنین بهترین ساز و کار برای از بین بردن زمینه ویژه خواری، پیش گیری و مبارزه با فساد اداری و اجتماعی، اصلاح امور و در نتیجه افزایش کارآمدی حکومت هاست.

شفافیت به معنای اختیار دادن به شهروندان برای تبدیل شدن به میلیون ها حسابرس در جامعه و داشتن حق اظهارنظر و دسترسی به مطبوعات آزاد است. در مقابل، نبود شفافیت به معنای آن است که هر شخص مانند یک کارگر ارشد دولت، نهاد عمومی، به‌ طور عمده مانع دسترسی به اطلاعات می‌شود یا اطلاعات نادرست ارائه می‌دهد. به همین خاطر نبود شفافیت موجب ایجادِ عدم نزدیکی اطلاعاتی میان مردم و اداره‌کنندگان جامعه شده و عرصه را برای فساد گسترش می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهد که نبود شفافیت سبب شکل‌گیری بحران های مالی، اداری و سیاست‌گذاری می گردد و در مقابل شفافیت اطلاعات در بخش عمومی، سبب فساد کمتر و حکمرانی و عملکرد اقتصادی بهتر است. هم چنین، نظارت عمومی بر تصمیم‌گیری و عملکرد بخش دولتی و مشارکت در این امور، یک موازنه‌سازی و ابزار مهم برای مبارزه با فساد و بهبود حکمرانی است. این فرایند باعث شفاف شدن دولت از نظر مردم و افزایش اختیارهای شهروندان برای ایفای یک نقش فعال می‌شود.

بالا بردن کیفیت تصمیم های گرفته‌شده، افزایش اعضای حلقه تصمیم‌گیری، کاهش فساد و سوء‌استفاده از موقعیت به ‌منظور کسب‌ منافع فردی یا جناحی و اطلاع قانون مند مردم از فرایندهای تصمیم‌گیری است. در یک شخصیت گزارش گر، هر چقدر شفافیت بیشتر باشد، ابهام پاسخ‌خواهان کمتر و تقلب پاسخگو هم کمتر می‌شود. نبود شفافیت در بخش عمومی باعث می‌شود حلقه تصمیم‌گیری بسیار کوچک شود.

شفافیت وادار می کند در فرایندهای تصمیم گیری، قانونگذاری و به ویژه جرم انگاری ها، همواره دقت لازم را نموده و چیستی و چرایی هر تصمیم به صورت علنی و شفاف به تابعان اعلام گردد و این امر منجر به مشروعیت و مقبولیت عام قانونی گردیده و همگان در برابر آن سر تعظیم فرود می آورند. در نتیجه عقلانیت به لزوم شفاف بودن حکم می کند و اقتضای عقلانیت در تصمیم گیری های عمومی نیز، شفافیت است.