قدس آنلاین- وضعیت کشور در زمینه برخورداری از پایگاه‌های پشتیبانی و مدیریت بحران مناسب نیست. یعنی در خوشبینانه‌ترین حالت، از ۱۰۰۰ پایگاه مدیریت بحران پیش بینی شده تاکنون حدود ۱۸۰ پایگاه یا سوله در کشور ساخته شده است. از آن بدتر اینکه از رقم یاد شده ۱۱۳ پایگاه مدیریت بحران در تهران بنا شده است. این وضعیت وقتی بیشتر نگران کننده می‌شود که بدانیم تنها ۴۰ درصد آن‌ها کاربری اصلی شان را حفظ کرده‌اند و با ظرفیت صد در صدی در اختیار سازمان مدیریت بحران قرار دارند و بقیه برای استفاده در اختیار سایر دستگاه‌ها و نهادهاست. موضوعی که واکنش فاطمه ذوالقدر نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی را در پی داشته است، به گونه‌ای که با ابراز تاسف به خبرگزاری خانه ملت می‌گوید: تغییر کاربری سوله‌ها و تبدیل آن‌ها به شهربازی و استودیو و برنامه‌های تلویزیونی به هیچ وجه به صلاح جامعه نیست و باید به جایگاه و ماهیت اصلی خود بازگردند وگرنه با توجه به در اختیار نداشتن فضای مناسب برای اسکان مردم در زمان بحران به طور حتم با مشکلات جدی روبه رو خواهیم شد.

با این همه، این پرسش مطرح می‌شود که آیا بازگرداندن پایگاه‌های مدیریت بحران به کاربری اصلی شان تا چه اندازه ضرورت دارد؟ یا در صورت حفظ وضعیت موجود و بروز احتمالی یک بلای طبیعی بویژه زلزله به عنوان یک تهدید همیشگی برای ایران، چند درصد ظرفیت سوله‌های تغییر کاربری یافته یا به قول مدیران سازمان مدیریت بحران چند منظوره قابل استفاده است؟ مهم‌تر اینکه کشور به چه شمار پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران نیاز دارد و سرانجام در صورت کم بودن شمار سوله‌ها، بهترین راهکار برای رفع این مشکل و ارائه خدمت به آسیب دیدگان چیست؟

 کلید تمام سوله‌ها در دست ماست

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در پاسخ به پرسش قدس می‌گوید: طبق برنامه برای امداد رسانی به آسیب دیدگان حوادث غیر مترقبه در کشور، ساخت ۱۰۰۰ پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران پیش بینی شده که تاکنون حدود ۱۸۰ سوله بنا شده است که بیشتر آن‌ها در تهران قرار دارند.

اسماعیل نجار میزان نیاز کشور به سوله‌های مدیریت بحران را وابسته به شرایط مختلف می‌داند و می‌گوید: قرار شده در فاز نخست ۱۰۰۰ پایگاه پشتیبانی ساخته شود که اگر این اتفاق بیفتد، نیازهای فاز دوم را بررسی خواهیم کرد، ضمن اینکه اگر حادثه‌ای رخ دهد، تمام تجهیزات و امکانات دستگاه‌ها و نهادها از جمله ارتش و سپاه در اختیار مدیریت بحران قرار می‌گیرد. افزون بر این، ساخت ۱۰ مرکز کنترل مدیریت بحران در کشور در دست اجراست که همه آن‌ها از جمله مرکزی که در شهر آفتاب و در اطراف حرم امام خمینی(ره) قرار دارد چند منظوره یا با کاربردهای مختلف هستند و در آن‌ها دسترسی به بزرگراه ها، راه آهن، فرودگاه و تجهیزات مورد نیاز هنگام بروز بلایای طبیعی پیش بینی شده است.

 وی، درباره بحث تغییرکاربری برخی پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران می‌گوید: سوله‌ها چند منظوره ساخته شده‌اند، یعنی چنین نیست که از آن‌ها فقط برای زمان حادثه استفاده کنیم.به هرحال از این سازه‌ها باید استفاده شود وگرنه از بین می‌روند، بر همین اساس در اختیار برخی دستگاه‌ها و بویژه تربیت بدنی قرار گرفته‌اند البته با این شرط که به هیچ وجه تغییر ماهیت و تغییر کاربری داده نشوند و ما هم اختیار کامل داریم، هر وقت نیاز شد، به هر شکل ممکن ورود پیدا کنیم و در آنجا مستقر شویم.

وی با اشاره به اینکه کلید تمام سوله‌ها در اختیار سازمان مدیریت بحران است، تصریح می‌کند: استفاده از این فضاها در زمان عادی مشکل یا اختلال خاصی در بهره گیری از آن‌ها در زمان حادثه ایجاد نمی‌کند.

بر خلاف مسیر آب شنا می‌کنیم

البته عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و کارشناس حوزه پیشگیری و مدیریت بحران مانند بسیاری از متخصصان نظر دیگری دارد. عباس استاد تقی زاده معتقد است، سوله‌ها باید برای هر لحظه آماده باشند، بنابراین تغییر کاربری یا هر اقدامی که سبب مخل کارکرد طبیعی و ذاتی آن‌ها شود، عملیات امداد رسانی در هنگام حادثه را با مشکل روبه رو می‌کند. البته اگر از همان ابتدا یعنی هنگام طراحی، فکری برای استفاده چند منظوره از این سازه‌ها شده باشد، مشکلی ایجاد نمی‌کنند، اما چون سوله‌های موجود فاقد چنین ویژگی هستند، از این رو اگر واقعاً اعتقاد داریم هر لحظه ممکن است شاهد بروز یک بلای طبیعی در کشور باشیم، باید از تمام ظرفیت و کارکرد ذاتی آن‌ها استفاده کنیم.

وی با طرح این پرسش که وقتی شماری خانم در این فضاها مشغول ورزش هستند چگونه یک مسئول می‌تواند برای بازدید به آنجا برود و تجهیزات امدادی را کنترل کیفیت کند، می‌گوید: بنابراین تغییر کاربری چه در زمان حال و چه هنگام حادثه مخل کارکرد سوله‌ها هستند.

او با اشاره به اینکه هیچ کدام از سوله‌ها کاربری اسکان موقت ندارند و بیشتر محلی برای انباشت تجهیزات امداد رسانی هستند، می‌افزاید: از آنجا که برای امداد رسانی در کلانشهرها در زمان حادثه مشکل پشتیبانی پیش می‌آید، خیلی از کشورهای پیشرفته و در حال توسعه دنیا از قبل زیر فضاهای عمومی خود مانند مدارس، ورزشگاه ها، هتل ها، بیمارستان ها، معابد و کلیساها و... را برای نگهداری تجهیزات امدادی و اسکان اضطراری آسیب دیدگان آماده می‌کنند که به عنوان نمونه هم می‌توان به کشور ژاپن اشاره کرد. در واقع در شرایط عادی، اماکنی مانند ورزشگاه‌ها برای ورزش اختصاص دارند و در شرایط بحرانی برای امداد رسانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما در ایران این اتفاق نیفتاده است.یعنی فضاهای عمومی کشور برای دپوی تجهیزات امدادی و اسکان اضطراری طراحی نشده‌اند تا بتوانیم از آن‌ها در زمان حوادث غیرمترقبه استفاده کنیم.

وی، در همین زمینه می‌افزاید:در واقع ما به جای استفاده از سازه‌های عمومی برای هدف یاد شده سوله می‌سازیم و بعد آن‌ها را به ورزشگاه و استودیو و...تبدیل می‌کنیم، در حالی که کشورهای دیگر، این گونه اماکن را برای مدیریت بحران تجهیز می‌کنند. به عبارت بهتر، در این زمینه بر خلاف مسیر آب شنا می‌کنیم.

 شهرهای کشور سوله ندارند

دبیر کارگروه ملی زلزله نیز با بد توصیف کردن وضعیت کشور در ارتباط با پایگاه‌های پشتیبانی و مدیریت بحران می‌گوید:تا کنون فقط در تهران ۱۱۳ سوله ساخته شده که ۱۲ مورد آن به بهره برداری نرسیده و در سایر شهرهای ایران نیز هنوز چنین فضایی ایجاد نشده است.

دکتر علی بیت اللهی با اشاره به اینکه ۷۵ درصد سوله‌های ساخته شده در اختیار سازمان ورزش شهرداری تهران است، تغییر کاربری سوله‌ها را منطقی نمی‌داند و می‌گوید: هم اکنون ۷۵ درصد سوله‌ها از حیز انتفاع خارج شده‌اند. یعنی با شرایط موجود فقط می‌توان از ۲۵ تا ۳۰ درصدظرفیت آن‌ها در هنگام حوادث استفاده کرد، بنابراین، کاربری اصلی این فضاها باید حفظ شود، چون واقعاً نمی‌دانیم زلزله چه زمانی رخ می‌دهد و یک لحظه تعلل گاهی موجب پشیمانی می‌شود، از این رو بهتر است در اقدامی دور اندیشانه این سوله‌ها دربست در اختیار سازمان پیشگیری و مدیریت بحران قرار بگیرد تا این سازمان بتواند از آن‌ها برای آموزش مردم، انبار کالاهای ضروری و... استفاده کند.

وی در پاسخ به این پرسش که کشور به چه شمار پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران نیاز دارد تا بتواند پاسخگوی نیازها در حوادث احتمالی باشد، می‌گوید: این موضوع به شرایط مختلف بویژه جمعیت ساکن و شناور شهرها و زمان وقوع حادثه بستگی دارد. مثلاً برای هر یک از ۲۲ منطقه تهران، به طور میانگین پنج سوله ساخته شده است که اگر این رقم حتی به ۱۰ برابر افزایش پیدا کند، باز هم کم است.

بیت اللهی، با ابراز تأسف از اینکه سازمان مدیریت بحران کشور برای اسکان اضطراری و موقت مردم هیچ راهکار از پیش طراحی شده‌ای ندارد،تصریح می‌کند: تا کنون اقدام خاصی برای حل مسائل مهمی چون عملیات امداد و نجات، آواربرداری، دفن اجساد و اسکان اضطراری و موقت آسیب دیدگان در هنگام حوادث و بلایای طبیعی نشده است و این موضوع نشان می‌دهد، سازمان مدیریت بحران در رویارویی با زلزله‌های احتمالی در کلانشهرها بشدت کاستی دارد و آسیب پذیر است و از این لحاظ مشکلات بزرگی متوجه مردم و کشور خواهد شد.

دبیر کارگروه ملی زلزله نیز تغییر رویکرد و استفاده از سازه‌های عمومی را بهترین راهکار برای افزایش فضاهای پشتیبانی و مدیریت بحران در کشور می‌داند و می‌گوید: البته برای ایجاد سازه های عمومی با کاربردهای چند گانه به قانون و ضوابط و مقررات جدید نیاز داریم، چون در حال حاضر قانون مشخص و الزام آوری در این ارتباط نداریم و تا این اتفاق هم نیفتد، وضعیت موجود حفظ خواهد شد، چون افراد و دستگاه‌ها بر اساس نیازهای خود سازه می‌سازند و خیلی تمایل ندارند برای کاربری‌های دیگر هزینه کنند.