قدس آنلاین- مرداد ماه ۹۶، رفتن خانم ابتکار از سازمان محیط زیست و روی کار آمدن عیسی کلانتری روی دیگر سکه را به مخالفان و موافقان تراریخته نشان داد. انتصابی که در کنار عملکرد و مواضع تند کلانتری درباره محصولات تراریخته، نگرانی‌های زیادی درباره آمدن این محصولات بر سر سفره‌های خانوارها به همراه آورد.

البته وقتی عزل و نصب‌های رئیس جدید سازمان محیط زیست را در کنار صحبت‌های نیراعظم خوش‌خلق‌سیما، رئیس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی که گفته است «علاوه بر برنج و پنبه تراریخته، بزودی سیب‌زمینی، ذرت و کلزای تراریخته هم در دستور کار تولید و دریافت مجوز قرار خواهند گرفت» بگذاریم، بیراه نیست که ادعا کنیم، موضوع محصولات تراریخته یکی از مسائل بحث برانگیز محیط‌ زیست کشور است.

محصولات تراریخته نگرانی‌های محیط زیستی همراه دارد

عرضه محصولات تراریخته یا همان دستکاری شده ژنتیکی، معمولاً در جهان با مخالفت شدید طرفداران محیط زیست روبه‌رو می‌شود چنانکه در کشورهای دارای استاندارد بالای محیط زیستی، مانند کشورهای حوزه اسکاندیناوی در اروپا، اساساً عرضه این محصولات ممنوع است چراکه گفته‌اند مصرف محصولات تراریخته می‌تواند، عوارضی همچون بیماری‌های ناشناخته یا انواع سرطان و آلرژی را به دنبال داشته باشد، اما هنوز این موضوع از نظر علمی ثابت نشده است. جنجالی بودن عرضه محصولات تراریخته در کشور ناشی از شفاف نبودن نحوه صدور مجوزهای مرتبط است.

عضو هیئت ‌رئیسه انجمن ارگانیک ایران در توضیح مصرف این محصولات با اشاره به قانون برنامه ششم توسعه کشور، به خبرنگار ما می‌گوید: در این قانون صریحاً قید شده است که هر گونه تولید، رهاسازی و واردات محصولات تراریخته بدون انجام آزمایشهای ایمنی و ارزیابی‌های سلامت و نیز اطلاع‌رسانی آن به مصرف کننده ممنوع است. به همین منظور باید پیگیری شود که حسب برنامه ششم توسعه کشور و تبصره در این خصوص، دولت چه آیین‌نامه و ابلاغیه‌هایی برای اجرایی شدن این برنامه داشته و چه تمهیداتی برای آن اندیشیده شده است.

دکتر آزاد عمرانی در ادامه بیان می‌کند: در این زمینه هر تحرک و هر عزل و نصبی که انجام می‌شود، باید در نظر گرفت که در مورد محصولات تراریخته، نگرانی‌های زیست محیطی که به خاطر آن‌ها وجود دارد، بیشتر از مقوله سلامت این محصولات است. وقتی بدانیم در سال ۲۰۱۵، ۲۸ کشور دنیا تولید کننده محصولات تراریخته بودند و در سال ۲۰۱۶ این تعداد به ۲۶ کشور کاهش یافته است، به این معناست که دو کشور در این فاصله، کشت محصولات دستکاری شده ژنتیکی را متوقف کرده‌اند. به عبارتی لازم است که همیشه رویکردهای جهانی را رصد کنیم چراکه خیلی از کشورها تمایلی به تولید محصولات تراریخته در قلمرو جغرافیایی و اقلیمی خود ندارند. البته برای آن هم دلایل محکمی از جنبه‌های زیست محیطی، سلامت و مسائل اجتماعی وجود دارد.

دولت باید عالمانه رفتار کند

عضو اتحادیه ملی محصولات کشاورزی تأکید می‌کند: دولت باید در این زمینه عالمانه رفتار کند. هر وزارتخانه یا سازمانی که مسئول نظارت بر این محصولات است، باید تحت تأثیر جو سازی‌ها یا فشارهای داخلی و بیرونی قرار نگیرد و تنها آن کاری را که به صلاح محیط زیست کشور و آینده آن است، انجام دهد. اینکه امروز ریسک‌ها، مخاطرات تولید یا واردات محصول دستکاری شده ژنتیکی را قبول کنیم و متعاقباً در دهه‌های آتی مخاطرات زیادی برای نسل‌های بعد که میراثدار طبیعت و زیست بوم کشور هستند، ایجاد کنیم، به هیچ عنوان تصمیم درستی نیست. باید همیشه رویکرد جهانی به این محصولات و این حقیقت را که بسیاری کشورها تولید و واردات محصولات دستکاری شده ژنتیکی را محدود می‌کنند در نظر داشته باشیم.

دکتر عمرانی در پایان می‌گوید: مسئولان در عزل و نصب‌های خود دقت بیشتری داشته باشند. این سال‌ها نیز می‌گذرد. همان طور که میراثدار طبیعت و زیست بوم ایران در نسل‌های گذشته بودیم، باید امانتدار خوبی باشیم و طبیعتی پاک، سالم، پایدار و عاری از هر گونه تهدیدات زیستی مانند محصولات دستکاری شده ژنتیکی(تراریخته) را به نسل‌های آینده تحویل دهیم. مسئولان باید در برابر تاریخ مسئول باشند، چراکه آسیب‌ها و مخاطرات محصولات تراریخته تنها برای نسل حاضر نیست، بلکه آینده محیط زیست ایران را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد.

کدام بازرس یا قانون برچسب‌گذاری را تأیید می‌کند؟

مخالفان تراریخته به سوابق، گفتار و عملکرد سرکردگان تراریخته در کشور اشاره کرده و آن‌ها را در ارتباط با نهادهای جهانی می‌دانند. آن‌ها معتقدند، هدف آن‌ها نفوذ در دستگاه‌های اجرایی و تراریخته کردن کشاورزی ایران است.

عضو کمیسیون کشاورزی و ناظر بر شورای تخصصی محصولات تراریخته در مجلس شورای اسلامی در این خصوص به خبرنگار ما می‌گوید: پس از برگزاری جلسات متعدد در کمیسیون کشاورزی؛ واردات، تولید و مصرف محصولات تراریخته در برنامه ششم توسعه ممنوع اعلام شد.

محمد صادق حسنی با تأکید بر اینکه شخصاً مخالف محصولات تراریخته هستم، اضافه می‌کند: محصولات تراریخته در کشورهایی که تولید می‌شود، مصرف نمی‌شود. تنها کشوری که تولید کننده و مصرف کننده این محصولات است، آمریکاست. البته آنجا دو شرکت بسیار قوی برای کنترل سلامت کالاها وجود دارد و تمام محصولات تراریخته برچسب می‌خورد و فرد مصرف کننده با اختیار خود این محصول را انتخاب و مصرف می‌کند.

وی تأکید می‌کند: در کشور ما نیازی به تراریخته کردن محصولات نیست. گندم، برنج یا کدام محصول را نیاز داریم، تراریخته کنیم؟ برای تولید تمام محصولات در شرایط عادی هم می‌توانیم، خودکفا شویم. ضمن اینکه صادرات برنج و گندم هم برای ما مهیا نیست. البته چند سال قبل در زمینه تولید گندم خودکفا شده بودیم و با توجهی حداقلی می‌توانیم تلاش کنیم، برنج دومین محصول راهبردی کشور باشد.

حسنی اضافه می‌کند: ما وقتی می‌توانیم از محصولات تراریخته استفاده کنیم که ناظرهایی قوی داشته باشیم. باید این محصولات برای مصرف کننده شناخته شده و برچسب‌دار باشد، اما از آنجاکه کشور خودمان را خوب می‌شناسیم، کدام بازرس یا کدام قانون می‌تواند، اجرای صحیح برچسب گذاری را تأیید کند؟ ما با این محصولات چه بلایی می‌خواهیم بر سر کشور بیاوریم؟

نباید با دست خودمان مشکلات را اضافه کنیم

نماینده مردم رشت در مجلس با تأکید بر اینکه نمایندگان مجلس به صورت جدی پیگیر این مسئله هستند، می‌گوید: در این ایام که وضع بد اقتصادی همه مردم را درگیر کرده و مشکلات زیادی برای آن‌ها به وجود آورده است، هیچ کس طاقت مصیبت و مشکل مضاعف را ندارد. در این شرایط نباید با دست‌های خودمان مشکلاتی دیگر را اضافه کنیم.

متأسفانه تراریخته‌ها را سیاسی کرده‌اند در صورتی که تبدیل این بحث به سیاسی به خاطر ارتباط مستقیمی که با سلامت مردم دارد، کاری اشتباه است. دلیلی ندارد که سلامت مردم بی‌گناه در کشورهای جهان سوم از جمله کشور ما هدف قرار داده شده و تبدیل به آزمایشگاه شرکت‌های بین‌المللی شویم که به‌دنبال سودجویی هستند.

عضو ناظر بر شورای تخصصی محصولات تراریخته در مجلس شورای اسلامی در پایان خاطر نشان می‌کند: چرا ما باید مصرف‌کننده محصولاتی باشیم که با جان ملت‌مان بازی می‌کند؟ اینکه برخی افراد بر موضوع تراریخته‌ها تأکید دارند، نشان‌دهنده این است که بی‌شک پشت این قضیه یا توجیه اقتصادی قرار دارد یا رانتی خوابیده است، اما مهم این است که نباید با سلامت مردم بازی شود. در این راه هر نهاد و ارگانی حتی سازمان محیط زیست هم بخواهد، پایش را فراتر بگذارد از راه قانونی جلوی او خواهیم ایستاد.

آیا برچسب زدن بر روی محصولات کافی است؟

این روزها با توجه به طرفداری رئیس سازمان محیط زیست از محصولات تراریخته و حذف مخالفان از کارهای اجرایی، این شائبه وجود دارد که دولت قصدی برای کنترل این محصولات ندارد. حتی با استناد به سخنان رئیس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، بخش قابل توجهی از مواد غذایی وارداتی به کشور بویژه برنج تراریخته هستند که بر خلاف ضوابط بین‌المللی بدون برچسب تراریخته در بازار عرضه می‌شوند. البته معلوم نیست اگر این محصولات برچسب ‌داشتند، آیا مردم به سبب ناآشنایی با ضوابط مرتبط برای خرید آن‌ها تفاوت قائل می‌شدند؟