قدس آنلاین- جایزه کتاب سال دفاع‌مقدس بعد از وقفه‌ای دوساله، هفدهمین دوره خود را با اعلام برگزیدگان و تعداد زیادی تقدیرشده، به پایان رساند. در این دوره از جشنواره، آثار سال‌های ۹۳ و ۹۴ در ۲۳ بخش بررسی شد که ده‌ها برگزیده و تقدیری داشت. کتاب «جستاری در اصطلاح‌شناسی و مبانی ادبیات داستانی دفاع مقدس» نوشته «احمد شاکری» نیز در این جشنواره، تقدیر شد اما این نویسنده، نقدهایی جدی به این دوره از جایزه کتاب سال دفاع‌مقدس دارد که می‌خوانید:
هفدهمین دوره جایزه کتاب سال دفاع‌مقدس را چطور ارزیابی می‌کنید؟
از جهات مختلف این دوره از جشنواره را می‌توان نقد و بررسی کرد. این جشنواره، جشنواره‌ای موضوعی و تخصصی است که به مقوله کتاب دفاع‌مقدس در حوزه‌ها و شاخه‌های مختلف می‌پردازد و از این جهت، مهم است. از ماه‌ها پیش، نامزدها در بخش‌های مختلف، معرفی شدند و واکنش‌ها به جشنواره هفدهم از همان زمان، آغاز شد. متأسفانه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع‌مقدس و سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس، برنامه بلندمدت و تدبیر شده‌ای برای حوزه کتاب و ادبیات دفاع‌مقدس ندارند. جشنواره‌ها برگزار می‌شوند و با معرفی برگزیدگان به پایان می‌رسند، آنچه مهم است اینکه چنین برنامه‌هایی در کلیت فعالیت‌ها و سیاست‌های فرهنگی در حوزه کتاب دفاع‌مقدس چه جایگاهی دارد. گزارشی که سردار گرامی، رئیس سازمان ادبیات و تاریخ دفاع‌مقدس در اختتامیه جشنواره ارائه داد، نشان می‌داد که سیاستگذاری درستی در این حوزه صورت نگرفته است.
انتخاب‌ها در بخش داستانی چطور بود؟
تعداد قابل توجهی از برگزیده‌های بخش داستانی با اهداف و سیاست‌های اصیل مطرح شده توسط خود آقایان در بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، زاویه دارند یعنی وقتی بحث از ارزشهای دفاع مقدس، مقاومت و فرهنگ دینی می‌شود باید از این آقایان پرسید، اثری که عملاً جبرگرایی را ترویج می‌دهد چطور می‌تواند برگزیده ادبیات داستانی مقاومت باشد؟ رمان «لم‌یزرع» محمدرضا بایرامی این نگاه را دارد و با وجود تذکراتی که به آقایان داده شد، برگزیده بخش ادبیات داستانی است. چگونه مجموعه داستان «نگهبان تاریکی» مجید قیصری که اثری در حوزه ادبیات سیاه دفاع‌مقدس است و حقایق معنوی دفاع‌مقدس را تحریف کرده و در آن، ضد ارزش‌ها، جایگزین ارزش‌ها شده است، چطور برگزیده کتاب سال دفاع‌مقدس می‌شود؟ یا کتاب «دختر لوتی» شهریار عباسی چطور برگزیده بخش داستان شده است؟ این نشان می‌دهد که متولیان امر، حوزه ادبیات را نمی‌شناسند یا در سیاستگذاری و اهداف این جشنواره به افراد و داورانی اعتماد کردند که با ارزشهای اصیل دفاع‌مقدس زاویه دارند یا عملاً به همین ضد ارزش‌ها اعتقاد دارند که احتمال آخر، ضعیف‌تر است چون خطرناک است. یک جشنواره ارزشی نباید اثری را برگزیده کند که نسبتی با ارزشهای دفاع‌مقدس ندارد. در اختتامیه این جشنواره از خانواده شهدای دفاع‌مقدس و مدافعان حرم تقدیر می‌شود، سخنان رهبری پخش می‌شود ولی چطور اثری برگزیده می‌شود که ۱۸۰ درجه با ارزشهای دفاع‌مقدس منافات دارد! این چه انتخابی است؟ آیا پاسخگو هستند؟
عده‌ای بر این باورند که دوره ادبیات تبلیغی و شعاری به پایان رسیده است و زمان آن فرا رسیده که بخش‌های واقعی و پنهان جنگ بیان شوند، آیا این به معنای سیاه‌نمایی است؟
این مسائل از سوی جریان شبه روشنفکری مطرح شده است. ما موافق ادبیات شعاری نیستیم، موافق واقع‌گویی هستیم ولی آنچه این آقایان در داستان‌هایشان می‌نویسند واقع نیست، کذب است. ما معتقدیم که حقیقت جنگ ما، حقیقتی نورانی است و ادبیات ما، ادبیاتی متعهد است. ادبیاتی که ایمان مردم را باور نمی‌کند، ادبیات متعهد نیست. شعار ندادن به معنای سیاه نویسی نیست. مشکل ما با کسانی است که ارزشهای معنوی جنگ را کتمان می‌کنند وگرنه با لایه‌های زیرین جنگ مشکلی نداریم، اثری که چشم‌انداز روشنی داشته باشد و در آن معنویت، ایمان و عدالت باشد می‌تواند به لایه‌های پنهان هم بپردازد.
اشاره داشتید که انتخاب‌ها تناسبی با اهداف و سیاست‌ها نداشته، داوری‌های این دوره را چطور دیدید؟
در داوری‌ها باید دقت شود. متأسفانه مجموعه‌های ارزشی ما با خودشان هم رودربایستی دارند و نمی‌توانند شجاعانه اعلام کنند که قائل به ادبیات متعهدند و می‌خواهند ادبیاتی تولید کنند که ناظر بر ارزشهای دفاع‌مقدس باشد. این تردید داشتن در اقدام و عمل موجب شده که نتیجه انتخاب داوران در بخش داستان، چنین شود. جالب اینکه یک شخصیت در سه یا چهار گروه، داوری کرده بود یعنی اینقدر قحطی افراد است!
انتقادی هم به تعداد برگزیده‌های این دوره دارید؟
تعداد برگزیده‌ها بسیار زیاد بود، ضمن اینکه میزان جوایز هم تناسبی با عنوان نداشت. مصوب جایزه جلال، ۱۱۰ سکه بهار آزادی است یا جایزه قلم زرین به برگزیده‌ها، ۸ سکه بهارآزادی می‌دهد اما جشنواره کتاب سال دفاع‌مقدس به برگزیده‌ها، ۴ میلیون تومان و به برگزیده‌ها، یک و نیم میلیون تومان جایزه داده بود. به اسامی‌تقدیر و برگزیده‌ها هم نگاه کنید، از میان آن تعداد کثیر نفراتی که روی سِن آمدند فقط ۱۴ نفر برگزیده شدند. این نشان می‌دهد که معیارهای داوری مشکل دارد. به نظر می‌رسد رویکرد کمی وجود دارد که بر تعداد افراد بیفزایند و مبلغ جایزه را پایین بیاورند. جالب اینکه در جشنواره کتاب سال دفاع‌مقدس از فرمانده کل سپاه و فرمانده کل ارتش تقدیر می‌کنند. اینکه یک مجموعه به رؤسای خودش جایزه بدهد، شکل خوبی ندارد. هدف جشنواره، نشان دادن و معرفی آثار برتر است وقتی تعداد تقدیری‌ها زیاد شود، رسانه‌ها نمی‌توانند روی آثار برگزیده تمرکز کنند. اضافه کردن بخش‌های جنبی به جشنواره هم ضرورتی ندارد چون جشنواره از حالت تخصصی به جشنواره‌ای تبدیل می‌شود که می‌خواهد دل همه را به دست بیاورد. دیگر نام این جشنواره را نباید بگذارند، جشنواره کتاب سال دفاع‌مقدس چون دیگر موضوع، کتاب نیست.
نظر شما