قدس آنلاین-حجت الاسلام دکتر رسول جعفریان در نشست علمی گسترش تفکر تمدنی که به همت پژوهشکده اسلام تمدنی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد گفت: برای به دست آوردن نظام فکری مسلمانان دربرهه‌های مختلف زمانی باید بنیادهای معرفتی آن‌ها را بررسی کرد و این بررسی می‌تواند به نحوی دقیق از خلال بازخوانی نسخه‌های کتابها و رساله‌ها که روی بسیاری از آن‌ها غبار فراموشی نشسته است، حاصل شود.

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه حوزه معرفتی افراد به حوزه جغرافیای زندگی آن‌ها و اتمسفر فرهنگی‌شان وابسته است افزود: دریافت‌هایی که شما از یک سخنرانی یا یک کتاب دارید، دقیقاً حاصل همان معرفتی است که گوینده یا نویسنده در حوزه معرفتی خود کسب کرده است.

این پژوهشگر تاریخ و تمدن اسلامی و تاریخ معاصر با بیان این که من تا کنون هزاران رساله را با همین هدف بررسی کرده‌ام، تصریح کرد: ما نیز بازتاب روزگار خودمان هستیم بنابرین همواره باید بدانیم که در تفکر، منعکس کننده دوره تاریخی خویشیم. پس ما الزاماً باید تاریخ را بشناسیم؛ تاریخ نزدیک و دور را، برای این که بتوانیم درست اندیشه‌های حوزه تحول فکر در جامعه را دنبال کنیم.

وی با قرائت فرازهایی از رساله آفتاب و زمین که ۱۰۶ سال از تألیف آن می‌گذرد گفت: نویسنده این کتاب در اوج دوره مشروطه نکات عجیبی را مطرح می‌کند، از طرفی ۳۰ دلیل می‌آورد که زمین ثابت و خورشید متحرک است و از طرف دیگر می‌گوید که غربی‌ها با شعبده و رذالت، ما را فریب می‌دهند و زهر را به جای تریاق به ما قالب می‌کنند؛ بنابراین از خلال این اظهار نظرها می‌توان حوزه معرفتی افراد را به دست آورد و باید به این نکته توجه کرد که بسیاری از همین آرا و اندیشه‌ها بر روی افرای اثر گذاشته و آن‌ها بعدها تاریخ‌ساز شده‌اند حالا یا خوب و یا بد.

جعفریان همچنین گفت: ما بیش از ۲۰۰ رساله شبیه این نمونه داریم که می‌توان با مطالعه و تحلیل آن، ذهنیت و نظام فکری افرادی را درآورد که نقش تمدن سازی داشته‌اند و با مطالعه همین رساله‌ها و کتاب‌ها می‌توان دریافت کسانی که امروز و دیروز سررشته تمدن‌سازی را به دست داشته و دارند چگونه می‌اندیشیده‌اند و در چه بستر فکری رشد کرده‌اند.

در این نشست حجت‌الاسلام دکتر محمدتقی سبحانی استاد و پژوهشگر کلام و فلسفه اسلامی نیز گفت: اگر قرار باشد در حوزه تمدن اسلامی سخن بگوییم پیشاپیش باید تعریف خود را از تمدن مشخص کنیم.

وی با اشاره به اینکه مطالعات زیادی در حوزه تمدن بخصوص بعد از جنگ جهانی دوم انجام شده، افزود: ما باید برگردیم و آنچه بعنوان رویکردهای تمدنی مطرح می‌شود را بازبینی کنیم. دکتر احمد صدری جامعه شناس معروف مقیم امریکا ۲۰ سال پیش در کتابی مفهوم تمدن و لزوم احیای را در ضمن این پرسش را مطرح می‌کند که آیا مطالعات جامعه شناسی باید بر واحد «جامعه» تمرکز کند یا باید این محور را بزرگتر کنیم و از واحد «تمدن» استفاده کنیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: تمدن‌ها بر سه پایه استوار می‌شوند؛ نخست دغدغه‌های مشترک است که صورت ظاهری و بیرونی را می‌سازد. یعنی اینکه چه مسایلی برای همه حساسیت برانگیز است و چه مسایلی بی‌اهمیت است

دوم ارزش‌های مشترک است؛ تمدن‌ها با ارزشها زندگی می‌کنند. ارزشهای بنیادینی که بین این انسانها مشترک است. ویژگی سوم پل‌های ارتباطی است که یک تمدن بین من و دیگری برقرار می‌کند. دیگریِ نژادی، مذهبی، قومی و...

وی با بیان اینکه تمدن یک امر فراگیر است که همه در اتمسفر آن زندگی می‌کنند، گفت: با  یک منظر جزئی‌نگر در مسایل تاریخی نمی‌توان به رویکرد تمدنی دست یافت بلکه ما باید معیارمان را کل هویت یک تمدن قرار دهیم که همان سه پایه ذکر شده در آن وجود دارد.

گفتنی است در پایان این نشست علمی پنج عنوان از آخرین کتاب‌های تولید شده در پژوهشگاه اسلام تمدنی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با حضور نویسندگان این آثار، رونمایی شد.