قدس آنلاین، گروه استانها- سمانه محمدزاده ثانی: جشن نوروز از آیین های باستانی و ملی ایرانیان است، جشنی که چهارشنبه سوری یک جشن کوچکتر به پیشوازش می آید و جشن سیزده بدر بدرقه اش می کند.

برخی از آداب عید نوروز در میان همه مردم ایران تقریبا یکسان است ولی نوروز در گذشته دارای آداب چندی بوده که امروزه تنها برخی از آنها برجای مانده است که در این زمینه با یک محقق بجنوردی گفت و گویی صورت گرفته که به برخی از آداب و رسوم مردم خراسان شمالی در گذشته اشاره می کنند.

یک محقق فرهنگ عامیانه در بجنورد می گوید: در گذشته مانند امروز مردم با نظافت و پیراستگی به پیشواز عید نوروز می رفتند و تمام اعضای خانواده که همه در یک خانه زندگی می کردند کارهای خانه را با هم انجام می دادند.

قاسم مهرنیا با بیان اینکه در زمان های گذشته مانند امروزه کارگاه های قالی شوئی و امکانات نبود و  بجنورد نیز آب لوله کشی در منازل نداشت، اظهار می کند: آن زمان مردمان خراسان شمالی برای شستن فرش های خود به بش قارداش می رفتند و فرش های خود را در آبگیرها می شستند.

وی می افزاید: در گذشته، چند روز مانده به عید در داخل سینی مسی برای نو عروس ها عیدی شامل، گوشت، برنج، پارچه، روغن، سکه های پنج و ۱۰ مناتی می گذاشتند و به منزل عروس می بردند و  خانواده عروس نیز هدیه هایی برای داماد در نظر گرفته و در داخل سینی ها می گذاشتند.  که این آیین امروزه هم در برخی از نقاط استان انجام می شود.

وی می افزاید: قبل از سال تحویل بعضی از خانواده ها در لحظه سال تحویل نو به مزار اموات خود می رفتند و سال نو را در کنار مزار عزیز از دست رفته خود می گذراندند.

آیین «خله خله خلته گلده»

مهرنیا در ادامه می گوید: تنها آیینی که مختص این شهر بود و هر ساله انجام می شد آیین «خله خله خلته گلده» بود.

وی ادامه می دهد: در زمان های قدیم تعدادی از جوانان و نوجوانان چند روز مانده به عید نوروز گرد هم می آمدند و لباس های زنانه می پوشیدند و چادر سر میکردند تا چهره خود را بپوشانند و جلو درب منازل می رفتند.

وی می افزاید: این جوانان در حالی که در کوچه و محله راه می افتادند همه با هم شعری را با صدای بلند می خوانند و به زبان و لهجه شیرین بجنوردی ها می گفتند: « خله خله خلته گلده اینچنه کلچه گلده».یعنی خاله خاله کیسه گونی اومده کمی کلوچه بده.

وی می گوید: اهالی منزل نیز در کیسه آنها کمی کلوچه و آجیل و تنقلات می ریختند.

صدقه دادن

این پژوهشگر به دیگر سنت مردمان خراسان شمالی اشاره می کند و می گوید: در آن زمان مردم در کوزه ای که قبلاً با آن آب می خورند و دیگر شکسته و لب پریده بود، داخلش زغال و سکه می انداختند و به پشت بام منزل خود می بردند و از آنجا به بیرون پرتاب می کردند که این حرکت نوعی صدقه انداختن بود و کسی که نیاز داشت آن پول را برمی داشت.

مراسم خان بازی

مهرنیا به دیگر آیین و سنت این استان اشاره می کند و می گوید: یکی دیگر از این آیین ها می توان به مراسم در اصطلاح ما بجنوردی ها، به زبان ترکی «خان چخارتماق» یعنی «خان بازی»، نیز اشاره کرد و این مراسم به این شکل بود که صبح اول عید عده ای در میدان کارگر فعلی جمع می شدند و میدان خاکی را آب پاشی و نظافت می کردند.

وی می افزاید: در این مراسم که از قبل برنامه ریزی شده بود دهل و سرنا می نواختند و اکثر مردم پشت سر این نوازندگان به منزل خانی که از افراد تنومند و هیکل آراسته انتخاب می شد، می رفتند.

وی ادامه می دهد: مردم خان را که لباس فاخر بر تن داشت را با جاه و جلال به میدان می بردند و در گوشه ای از میدان که کرسی تختی ساخته بودند، خان را در آنجا می نشاندند.

وی می افزاید: بعد از آن مردم دور میدان حلقه می زدند، و با نواختن دهل و سرنا عده ای رقص های محلی انجام می دادند.

مهرنیا می گوید: در این میان هر از گاهی خان دست خود را بالا می برد و نوازندگان نواختن دهل و سرنا خود را قطع می کردند و خان، داروغه را نزد خود فرا می خواند تا از مردم حاضر در میدان مبلغی به عنوان مالیات جمع آوری کند که هزینه این مراسم از همین جریمه ها تامین می شد.

وی می افزاید: داروغه در اطراف میدان در میان مردم قدم می زد و اگر کسی تازه وارد جمع می شد او را به حضور خان می بردند و پس از ادای احترام به خان، می گفت این تازه وارد مالیات خود را پرداخت نکرده است و خان مبلغی تعیین و تحویل خزانه دار می داد.

این محقق فرهنگ عامیانه در بجنورد ادامه می دهد: در این مراسم همچنین برنامه کشتی های محلی« چوخه» برگزار می شد و مبلغی از خان دریافت می کرد و همچنین هدایایی مانند کله قند توسط حضار به پیروز میدان کشتی داده می شد.

مهرنیا با اشاره به اینکه این مراسم تا ۱۲ فروردین ماه ادامه داشت می گوید: در روز ۱۳ فروردین ماه عده ای همراه با خان و با دهل و سرنا به بش قارداش می رفتند و در آنجا بعد از رقص و پای کوبی خان را با لباس به داخل حوض می انداختند.

وی ادامه می دهد: بعد از آن خان را از حوض به بیرون می آوردند و پس از بیرون آوردن از حوض لباس های خانی او را از تنش بیرون می آوردند و لباس های دیگری بر تن می کردند و می گفتند که خانی شما به اتمام رسید.

وی آیین فالگوش ایستادن، تخم مرغ شکنی و پخت نان و فطیر را از دیگر رسوم آن زمان عنوان می کند.