قدس آنلاین-اینکه می گویند «النــاس علی دین ملوکهم» و «الناس بامرائهم اشــبه منهم بابائهم» (مردم به فرمانروایانشان شبیه ترند تا به پدرانشان)، لزوماً به معنای پادشــاهان یا ســردمداران حکومت نیست. چه بسا باید این قبیل احادیث را این گونه ترجمه کرد که «مردم بیشتر شبیه وزیر و وکیل و قاضی و کارگزارهای دولتی شــان می شوند تا پدرانشان...». «در تاریــخ آمــده زمانــی که دولــت ولیدبن عبدالملک بر سرکار آمده بود، چون خیلی ولید، اهــل جمع کردن ثروت و جواهرات و اشــیای قیمتی بــود، مردم کوچه و بــازار هم وقتی به همدیگر می رسیدند، مکالماتشان از این قبیل بود: آقا! فلان لباس را آوردند، شما خریدید؟ آقا! فلان نگین را فلان کس آورده، شــما خریدید؟ یعنــی مردم همه اش راجع بــه خرید و فروش وســایل و اشــیای زینتی و امثال این ها حرف می زدند. بعد از ولید، سلیمان بن عبدالملک بر ســر کار آمد که اهل ساختمان سازی بود و به کاخ سازی خیلی عشق می ورزید. در منابع آمده که مردم در این دوره، حتی وقتی که برای نماز به مســجد می آمدند، ســخن از خانه سازی به ســبک مدیران خود می کردند! یکی می گفت: آقا! شما کار ساختمانیِ منزلتان را تمام کردید؟ دیگری می گفت: آقا! شــما فلان خانه یا زمین را خریدیــد؟» ارتباط بین «علــم» و «عمل» و تأثیر و تأثر هر یک بر دیگری، بی شــک یکی از عجایب خلقت است. گاهی اوقات علم است که پیشــران عمل می شود و گاهی اوقات عمل اســت که یک باب جدید از علم را پیش روی انسان بازمی کند. مشهور است که شبهات علمی و فکری، منجر به انحرافات عملی می شوند، اما خیلی اوقات این شهوات عملی هستند که منجر به فسادهای فکری می گردند. عجیب حکایتی اســت داستان حلقه به هم پیچیده و هم افزای علم-عمل که اگر با دیده عبرت بدان نگریسته شود، مبنای تحلیلی بسیاری از فراز و فرود های سیاسی و اجتماعی دهه های اخیر ایران می تواند تلقی شــود. با اینکه در عالم مباحثات نظری و رسانه ای، بحث های مفصلی حول نحوه تأثیر و تأثر رفتار مردم و عملکرد حاکمان وجود دارد؛ از «جامعه شناســی نه چندان خودمانی» برخی جریان های متمایل به غرب که در آن ها همواره سخن از صفات نکوهیده و مستوجب سرزنش طبقات عمومی مردم مــی رود تا جریاناتی که اساســاً شــأنیتی برای مردم و ســبک زندگی آن ها در برنامه ریزی های دولتی قایل نیســتند و معتقدند که می توان در هر شــرایطی، از بالا به پایین با جامعه ســخن گفت. با وجود همه ایــن اختلافات نظری، نتیجــه عینی مباحث؛ در یک راســتا عمل کرده است: «کم اثرکردن و نادیده گرفتن سبک زندگی حاکمان در تشدید انحراف های فکری و نظری مردم». درست به همین دلیل اســت که برای مبارزه با فســاد، لزوماً نیازی به حل گره های فکری و نظری نیست، روحیه زیاده طلبی و اشرافی گری و تجمل پرستی که در مسئولان کاهش یابد و زیّ طلبگی و داشــتن زندگی ساده و معمولی برای مسئولان ارزش عملی شود، مسئله پیچیده مبارزه با فساد هم بســیار جلوتر خواهد رفت. دستگاه محاسباتی و هزینه-فایده های مسئولان اگــر بر مبنای عمل های صالــح وپاک طراحی شــود، روحیه مردم و فضای فکری جامعه هم رو به اصــلاح خواهد رفت. برای تغییر باورهای مردم هم باید به سراغ تغییر دستگاه محاسباتی مسئولان جامعه رفت.