سالانه 336 تن زعفران در ایران تولید می‌شود، با واسطه‌ روانه بازارهای جهانی شده و زعفران ایران در بازارهای جهانی جایگاه شناخته شده‌ای ندارد، اگرچه سال‌هاست که از مسئولان و دست‌اندرکاران برای نجات این محصول که قابل مقایسه با هیچ محصول دیگری به لحاظ ارزش‌افزوده و مصرف آب نیست، درخواست می‌شود که تدبیری کنند، اما علاوه بر اینکه بازار خارجی آن در اختیار کشورهای دیگر قرار دارد، قیمت این محصول با‌ارزش به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان در بازار داخلی نیز در جایگاه واقعی خود قرار ندارد و کشاورزان و تولیدکنندگان خود را دلسرد کرده است.

از طرفی به‌عنوان مثال، قهوه محصول استراتژیک کشور برزیل است و دانشگاه‌های این کشور نیز به شیوه‌های مختلف سعی در افزایش کیفیت و معرفی آن به جهان را دارند، اما آیا دانشگاه‌های کشور ما برای زعفران این سیاست را در پیش گرفته‌اند و در بحث افزایش کیفیت، ایجاد ارزش افزوده و بازاریابی صحیح در سطح جهانی چه اقداماتی را انجام داده‌اند؟

موضوع نگران‌کننده دیگر در مورد زعفران ایرانی 

موضوع نگران کننده دیگر در حوزه زعفران این است که طی سال‌های اخیر، خروج غیرقانونی پیاز زعفران و قاچاق آن به افغانستان و چین در سایه غفلت مسئولان، بیش از هر چیز دیگری کشاورزان را دلسرد کرده است، زیرا رونق گرفتن این رویه سرخی زعفران ایرانی را در بازارهای هدف کمرنگ می‌کند و خطر مرگ تدریجی زعفران ایرانی و نزدیک شدن افغانستان و چین به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان مهم زعفران را به‌دنبال دارد.

طرح ناموفق دولت در خرید زعفران از کشاورزان

از طرفی دولت در سال قبل طرحی را در خصوص خرید زعفران از کشاورزان به اجرا گذاشت و سازمان تعاونی روستایی را مامور خرید زعفران از کشاورزان کرد که با برخی انتقادها و نارضایتی از سوی کشاورزان همراه شد، زیرا کشاورزان ادعا دارند با وجود نیاز مبرمی که به پول زعفران فروخته شده خود داشتند، این سازمان دولتی پول زعفران‌های کشاورزان را با تاخیر پرداخت کرده است. 

ادعایی که کشاورزان خراسان رضوی بر آن تاکید دارند و یکی از آنها در این باره می‌گوید: تنها صحبت کردن و شعار دادن برای حمایت از کشاورزان کافی نیست و مسئولان در عمل باید نشان دهند که حامی کشاورزان هستند. 

حسین صاحبی در ادامه به خبرنگار فارس گفت: سازمان تعاون روستایی به‌عنوان یک سازمان دولتی نباید در حق ما کشاورزان کم‌کاری می‌کرد و خلف وعده می‌نمود. 

نائب رئیس شورای ملی زعفران: سیاست‌های صحیحی پیرامون زعفران ایرانی وجود ندارد

اما نارضایتی از سیاست‌های پیرامون محصول زعفران تنها مربوط به کشاورزان نیست و نائب رئیس شورای ملی زعفران نیز در این باره گفت: اگرچه حدود 20 سال است که این گلایه‌ها از سوی زعفران کاران انجام می‌شود، ولی متاسفانه گوش شنوایی از سوی مسئولان برای توجه به زعفران وجود ندارد، کشور از حداکثر منابع برخوردار است، اما در چیدمان آنها و افزایش بهره‌وری اقتصادی از آنها مشکل داریم.

غلامرضا میری در ادامه به خبرنگار فارس افزود: این یک موضوع بسیار ناراحت‌کننده است که کشاورزانی که تمام سال امید خود را به برداشت این محصول بسته‌اند، پس از اتمام برداشت محصول به‌دلیل نیاز به نقدینگی و پرداخت هزینه‌هایشان و به‌دلیل اینکه مرکزی برای خرید زعفران با قیمت مناسب وجود ندارد، محصول خود را به قیمت پایین به دلالان فرصت‌طلب بفروشند. 

وی با اشاره به اینکه زعفران یک محصول استراتژیک است و بالغ بر 90 درصد زعفران جهان در ایران تولید می‌شود، تصریح کرد: در حال حاضر، حدود 47 کشور از ایران زعفران خریداری می‌کنند، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که آنها تمایل دارند، زعفران را با یک قیمت ثابت در طول سال خریداری کنند و این موضوع با بازار پر نوسان داخلی ما تطابق ندارد، از این رو قیمت این محصول تنها زمانی ثبات پیدا می‌کند که دست دلالان از بازار این محصول کوتاه شود و آن موقع در بازارهای جهانی می‌توانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم، علاوه بر آن در کشورهایی نظیر اسپانیا که بازار زعفران را مدیریت می‌کنند، صادرکنندگان زعفران تسهیلات با سود 1.5 درصد از بانک‌ها دریافت می‌کنند و زعفران را از کشورهایی نظیر ایران خریداری و سپس با قیمت ثابت در طول سال به متقاضیان ارائه می‌کنند. 

سیستم بانکی ما فاقد زیرساخت‌های لازم برای تعاملات مالی در سطح جهانی است

رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ایران اضافه کرد: از طرفی با وجود برخی اظهارنظرها، سیستم بانکی ما فاقد ارتباط با نظام بانکی جهانی است و این موضوع تبادلات مالی را در بحث خرید و فروش زعفران با چالش مواجه کرده است. 

ایجاد اشتغال زعفران برای 150 هزار خانوار در خراسان‌ جنوبی و رضوی

میری با بیان اینکه صادرات زعفران از خراسان رضوی در سال گذشته 610 میلیون دلار ارزآوری داشته است، اظهار کرد: بالغ بر 150 هزار خانوار در خراسان رضوی و جنوبی به‌کشت زعفران مشغول هستند و نباید به حال خود رها شوند.

وی یادآور شد: دولت با حمایت‌هایی همچون در اختیار قرار دادن سرمایه در گردش با تسهیلات تک رقمی به تشکل‌های مرتبط با این محصول و ایجاد بازارهای مناسب می‌تواند از سوء‌استفاده رقبا در بازارهای هدف جلوگیری کند، از طرفی یکی از فاکتورهای اصلی اقتصاد مقاومتی حمایت از کشاورزان و اشتغال‌زایی است که زعفران یکی از محصولاتی بوده که در مناطق کم آب کشور اشتغال زیادی ایجاد کرده است. 

رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ایران ادامه داد: معضل دیگر در حوزه زعفران این است که قاچاق پیاز آن جدی گرفته نمی‌شود و متاسفانه توسط افراد سوداگر پیاز این محصول به کشورهای همسایه در حال قاچاق است، از این رو، تنها راهکار در این باره این است که باید مراکز مشخص و با نظارت دولت برای خرید و فروش پیاز زعفران در نظرگرفته شود و اگرچه ایجاد این مراکز هزینه دارد، اما سودآوری آنها برای کشور در بلند مدت بسیار زیاد است.

برای رونق تجارت جهانی زعفران چه باید کرد؟

میری معتقد است به‌منظور اینکه بازار داخلی و خارجی زعفران رونق بگیرد و ایران علاوه بر تولید بخش اعظمی از زعفران جهان، بازار فروش آن را نیز در سطح جهانی در دست گیرد، دولت باید دست از تصدی‌گری بردارد و به‌حمایت از بخش خصوصی در این زمینه بپردازد، نه اینکه سازمان تعاونی روستایی را به‌عنوان یک سازمان دولتی در مقابل بخش خصوصی قرار دهد و یک سازمان دولتی با دپو کردن زعفران سعی در ایجاد نوسان در بازار داخلی زعفران داشته باشد.

چرا رتبه ایران در تجارت جهانی زعفران هفدهم است؟!

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع‌طبیعی مجلس نیز در این باره در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار کرد: توسعه صادرات غیرنفتی به‌عنوان یکی از مولفه‌های اساسی اقتصاد مقاومتی و فاصله گرفتن از اقتصاد متکی بر نفت باید مورد تاکید قرار بگیرد.

عبدالله حاتمیان در ادامه افزود: اگرچه ایران رتبه اول در تولید زعفران جهان را در اختیار دارد، اما از حیث تجارت جهانی این محصول در رتبه هفدهم است که مواردی نظیر نبود یک سیستم بازاریابی نظامند، نبود بسته‌بندی مناسب و حرفه‌ای، نبود الگوی درست فرآوری زعفران و عدم دقت در بهبود کیفیت این محصول و عدم تفکیک بخش‌های تولید، فرآوری و بازرگانی از یکدیگر از جمله مواردی هستند که سبب شده است که ایران در زمینه تجارت جهانی زعفران ضعیف ظاهر شود. 

وی ادامه داد: بدون تردید باید بازنگری در زمینه تجارت جهانی زعفران در بین مسئولان شکل بگیرد تا این محصول به‌صورت مستقیم با برند ایرانی وارد بازارهای بین‌المللی شود، در غیر این صورت تنها رتبه اول تولید زعفران یک دام برای ایران به‌منظور غفلت از بازار جهانی آن است. 

حال با توجه به سخنان کشاورزان، متولیان امر زعفران و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس دهم می‌توان گفت، متاسفانه در حوزه محصول زعفران یک استراتژی خاص و هدفمند وجود ندارد و در حال حاضر مسئولان به دامِ رتبه اول تولید این محصول که متعلق به ایران است دل خوش کرده‌اند، رتبه‌ای که شاید در آینده نه چندان دور با وضعیت فعلی از اختیار ایران نیز خارج شود و شرایط در تولید این محصول نیز مشابه تجارت جهانی آن برای ایران شود که با ادامه چنین سیاست‌هایی می‌توان به این امر پی برد که عمل به الگوی اقتصاد مقاومتی و رونق صادرات غیرنفتی همچنان در حد شعار مانده است.