در سال۱۳۸۴ مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی در خصوص بافت‌های فرسوده در کشور صادر شد که براساس آن عنوان شد ۲۲۹۲ هکتار بافت فرسوده کشور در مشهد وجود دارد. بدین ترتیب مشهد پس از کلانشهرهای تهران و تبریز مقام سوم را در زمینه حاشیه‌نشینی به خود اختصاص داده است.

حذف لکه‌های فرسوده از چهره شهرها و بویژه کلانشهرهایی که ظاهری مدرن و زیبا دارند، کار پسندیده‌ای است، اما در بررسی اجمالی این موضوع در سراسر کشور می‌بینیم نتیجه حاصل از این تصمیم آنچنانکه باید مقبول نیست.

براساس اعلام مراجع رسمی در اواسط دهه ۸۰ یک سوم جمعیت مشهد در منازل ناایمن سکونت داشتند که بی تردید این آمار در این سال‌ها نه تنها کم نشده که افزوده نیز شده است، اما در برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه مقرر شد تا نوسازی بافت‌های فرسوده به صورت ویژه در دستورکار وزارتخانه‌های مرتبط با این حوزه قرار گیرد.

از همان سال‌ها چند نقطه از مشهد هم به عنوان مناطق اولویت دار در صدر بهسازی بافت قرار گرفتند که ازآن جمله می‌توان به قلعه وکیل آباد و قلعه آبکوه اشاره کرد. هرچند بهسازی اطراف حرم مطهر سال‌ها قبل آغاز شده بود، ولی در این سال‌ها اندکی سرعت گرفت.

در این نوشته به بررسی سرنوشت یکی از مناطق می‌پردازیم چراکه اهالی این منطقه معتقدند در این سال‌ها به بهانه اجرای طرح‌های متفاوت، آن‌ها فرصت لازم برای تبدیل وضعیت املاک وبهسازی یا ایمن سازی منازل خود را از دست داده‌اند.

قلعه وکیل آباد درغرب مشهد یکی از قدیمی‌ترین مناطق شهر است، ولی به تناسب این قدمت و همپای مناطق مجاور خود توسعه نیافته و در حال حاضر به عنوان یکی از لکه‌های بزرگ بافت فرسوده مشهد محسوب می‌شود.

با مطرح شدن موضوع احیای بافت این منطقه، تصمیمات اولیه حکایت از اجرای طرح بهسازی در زمین‌های این محدوده به وسعت ۱۰۰ هکتار داشت که در دور سوم شورای شهر شرکتی هم به عنوان مجری طرح معرفی شد، اما با گذشت چند سال این طرح موفقیت آنچنانی در خرید املاک و اجرای طرح نداشت.

شورای چهارم به دنبال نارضایتی اهالی وارد موضوع شد و در خردادماه سال۹۵ تصمیم جدیدی اتخاذ کرد که براساس آن مقرر شد ۱۸ هکتار ازوسعت ۲۳ هکتاری قلعه وکیل آباد آزاد شود و شهرداری دربازه زمانی یک ماهه طرح تفصیلی این محدوده (۱۸ هکتار) را تهیه کند و به شورا ارائه دهد.

براساس این طرح تنها پنج هکتار از حاشیه بلوار وکیل آباد به منظور اجرای طرح‌های مورد نظر می‌بایست حفظ می‌شد و در مابقی منطقه، شهروندان مجاز به ساخت وساز بودند.

پس از این تصمیم همه منتظر تصویب طرح تفصیلی شدند تا براساس آن تغییرات لازم انجام و ورودی شهرمشهد از سمت غرب و مجاورت طرقبه و شاندیز زیبا شود.

• فرصت سوزی متولیان

با این وصف باید گلایه اهالی را برای فرصت سوزی متولیان، گلایه‌ای منطقی دانست. یکی از سکنه قلعه وکیل آباد می‌گوید آن زمان که ساخت وساز درکل منطقه ممنوع بود و موضوع فروش املاک به شرکت خاص مطرح بود با چند میلیون تومان می‌شد، مصالح لازم را برای ساخت یک واحد مسکونی خریداری کرد، اما به ما اجازه نمی‌دادند وحالا می‌گویند به غیر از پنج هکتار حاشیه بلوار در سایر قسمت‌ها مجاز به ترمیم و بهسازی یا ساخت دوباره هستیم، ولی هیچ کس به این نکته که هزینه‌ها چند برابر شده و ما ضرر کرده‌ایم توجه نمی‌کند.

• ارائه مجوز نوسازی از سوی شهرداری

با تمام این اوصاف و به منظور اطلاع از آخرین تصمیم مدیران شهری برای قلعه وکیل آباد به سراغ مدیران شهرداری منطقه ۱۲ رفتیم که پاسخ شهردار منطقه این گونه بود که ساکنان قلعه وکیل آباد تمام خدمات شهرداری را دریافت می‌کنند.

محبی افزود: به غیراز همان پنج هکتار حاشیه بلوار مابقی مالکان براساس ضوابط حاکم بر شرایط صدور مجوزها می‌توانند برای اخذ مجوز نوسازی و تجدیدبنا مراجعه و مجوز لازم را اخذ کنند.

وی اظهارداشت: درخصوص قسمت فریز شده (پنج هکتار) نیز ما منتظر اظهار نظر مراجع بالادست هستیم وبه منظور حفظ منافع کلان شهر فعلاً در این قسمت ساخت وسازی صورت نمی‌گیرد، اما مالکان املاک این محدوده توجه داشته باشند که هر تصمیمی که گرفته شود با تأکید بر حفظ حقوق مالکانه آن‌ها اجرایی خواهد شد و رضایت آن‌ها حاصل خواهد شد و تلاش مجموعه شهرداری بر تأمین منافع آنان است.