میدان شهدا بر رحل نشسته
سفره افطارت را مختصر در کیفت می‌‌پیچی و در راه میدان شهدا، روزه‌ات را باز می‌کنی تا بتوانی بهتر از زمان برگزاری سیزدهمین نمایشگاه قرآن بهره ببری، نمایشگاه که امسال با هدف ارزیابی مرکز شهر به‌میدان شهدا منتقل شده است، توانسته کم و بیش مخاطب بسیاری را به‌خود جذب کند.
از اتوبوس پیاده می‌شوی و عرض خیابان را به‌سمت میدان طی می‌کنی، چقدر شلوغ و پر حرارت است! میدان شهدا بر رحل نشسته و از هر گوشه‌اش آوای محزون یک قاری ممتاز قرآن به‌آسمان بلند است که جمعیت چشم‌نوازی، مستمع و مشتاق آن هستند، بر روی صندلی‌های مقابل سن قاریان، جوانان، خانواده‌ها و دانشجویان بسیاری نشسته‌اند.
برخی هم در غرفه‌های اغذیه برپا شده در کناره‌های میدان، مشغول افطار کردن هستند، سایر جمعیت هم میان این دو بخش در رفت و آمد هستند، برخی هم به‌سمت ورودی سیزدهمین نمایشگاه قرآن مشهد می‌روند.
برای نخستین بار، نمایشگاه سه طبقه‌ای
امسال برای نخستین بار نمایشگاه قرآن در محل میدان شهدا برگزار می‌شود تا به‌قول شهردار مشهد، میزان استقبال شهروندان در مرکز شهر را ارزیابی کنند و ببینند که کجا بهتر است، میدان شهدا یا نمایشگاه بین‌الملل؟
از ورودی ساختمان که وارد می‌شوی، روی تابلو راهنمای کنار در نوشته:"نمایشگاه کتابت قرآن، طبقه مثبت یک، سمت چپ"! اما هر چه سربچرخانی، تابلویی به نشان آن که طبقه مثبت یک همین جاست یا طبقه بالا، نمی‌بینی!
نمایشگاه یک طبقه در زیرزمین دارد، یک طبقه همکف و طبقه‌ای که ظاهرا همان مثبت یک است، هر سه طبقه تا آنجا که چشم کار می‌کند با خانواده‌های مشتاق پر شده و غرفه‌داران با حوصله فراوان در حال توضیح دادن راجع به‌محصولات خود به جمعیت هستند.
سوار بر پله‌برقی می‌شوی و به طبقه گمنام مثبت یک، سفر می‌کنی، ابتدای ورودی آن با صنایع‌دستی و ظروف سنتی ایرانی پر شده که رنگ آبی لاجوردی، زرد و قرمز آنها اشعار در وصف ساقی حافظ را در نظرت تداعی می‌کند.
چند قدم جلوتر، نمایشگاه کتابت قرآن با چهره‌ای ویترین مانند که از هرطرف به شیشه‌ها ختم می‌شود، چشم‌نوازی می‌کند، خوشنویسان مشهدی هر یک بر پشت میز تحریر خود در میان دوات‌ها و کاغذها گم‌اند و عاشقانه قلم می‌زنند.
ترکیه، استانبول، دو نفر!
دیوار شیشه‌ای را دور می‌زنی و وارد نمایشگاه می‌شوی، نمایشگاه تقریبا سه گوش است و مثلث شکل وتر آن، همان ویترین شیشه‌ای و دو گوش دیگرش مزین به تابلوهای قرآن به دوش، نستعلیق، گویا سنگینی کلام وحی را تاب نیاورده و در هم شکسته، گل و بوته‌های خوشنویسی تذهیب، گاه در برخورد با آیات انذار خلق، رخ به‌زردی نهاده و قالب تهی کرده و گاه در بزم آیات بشارت، جامه سرخ به تن کرده و خوش مستی می‌کند.
چند میز تحریر خالی را که رد کنی، اولین خوشنویس، سمیع احمدی است که آیه نخست از سوره توحید را با قلمی درشت و به‌رنگ ارغوان، کتابت می‌کند.خلوتش را برهم می‌زنی تا گپی با او داشته باشی.
استاد احمدی که نزدیک به هفت سال است، خوشنویسی شکسته نستعلیق را تدریس می‌کند، از استقبال خوب شهروندان در شب‌های ماه مبارک رمضان می‌گوید.
او بیان می‌کند: این قبیل نمایشگاه‌ها بر جوانان بسیار تاثیرگذار است، در همین شب‌ها بالغ بر 40 نفر عضو جدید به انجمن خوشنویسان مشهد اضافه شد و این بسیار خوشحال‌کننده است.
خوشنویس مشهدی، قلم را بر کشیدگی حروف توحید می‌گرداند و رفع نقص می‌کند و ادامه می‌دهد: اما این استقبال کافی نیست، جوان‌هایی که این شب‌ها وارد عرصه خوشنویسی می‌شوند، چند سال بعد مانند بنده و سایر دوستان از فقدان حمایت و سختی امرار معاش ممکن است از خوشنویسی دلسرد شوند، این روزها هم که بازار مهاجرت خوشنویسان ارزشمند ایران به ترکیه داغ است و خیلی‌ها این بی‌مهری را تاب نمی‌آورند.
از او درباره جزئیات این مهاجرت می‌پرسی و می‌گوید: ترکیه، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در حوزه خوشنویسی برای ترویج فرهنگ خود انجام می‌دهد و این جریان قدمت بسیار دارد، با توجه به اوضاع نابه‌سامان خوشنویسان در ایران، بسیاری از خوشنویسان ما حتی اقامت در ترکیه را می‌پذیرند، هنرمندان ما در آنجا با رتبه‌های معمولی، تقدیرهای 30 هزار دلاری می‌گیرند، در حالی که اینجا به نان شب خود محتاج‌اند.
احمدی چاره این مسائل را در امتیازبندی خوشنویسان و حقوق گرفتن درجه‌های بالا می‌داند و اضافه می‌کند: اگر این کار انجام شود، در خوشنویسان جوان هم انگیزه ایجاد می‌شود.
پدری که به همراه دختر 8 ساله خود، محیا به نمایشگاه کتابت قرآن آمده از سمیع احمدی می‌خواهد تا خوشنویسی سوره توحید را به دخترش هدیه دهد، محیا که گونه‌هایش گل انداخته، روسری کوچکش را صاف می‌کند، با خوشحالی کاغذ خطاطی را از دست استاد می‌گیرد.
خوشنویسی، مفاهیم قرآن را در جامعه جلا می‌دهد
دوباره چشمت گرفتار تابلوهای نمایشگاه می‌شود که در هر سو میزبان آیات و سوره‌های مختلف هستند، گاهی قلم سبز است، گاه سرخ کاغذها گاهی سیاه‌اند و گاه سفید، کلماتُ الله، گاه در هم آمیخته‌اند و یکدیگر را تنگ در آغوش دارند و گاه با شیب‌های بی‌پروا از یکدیگر فاصله می‌گیرند، اینچنین آغوش یاران در لقاءالله و دره‌های عمیق عصیان در جهنم را از هم متمایز می‌کنند.
در گوشه‌ای از نمایشگاه، سید کاظم موسوی نشسته و گرم گفت‌وگو با جوانان علاقه‌مند است، به جمعشان اضافه می‌شوی و می‌شنوی که می‌گوید: ما این تابلوها را در عرض سه تا چهار روز خوشنویسی می‌کنیم که هزینه آن برای همه شهروندان قابل پرداخت نیست، اما در این نمایشگاه در عرض یک ساعت یا کمتر، به‌شکل نمادین قلم می‌زنیم و آن را به شما هدیه می‌کنیم.
از او در خصوص تاثیر مشاهده کتابت قرآن بر شهروندان می‌پرسم و می‌گوید: شما می‌توانید جوانانی را که به‌چنین محیط‌هایی رفت و آمد دارند را از لحاظ فرهنگی با کسانی که نسبت به این محیط‌های معنوی و قرآنی بی‌توجه هستند، مقایسه کنید و تفاوت‌ها را ببینید، خوشنویسی، مفاهیم قرآنی را در جامعه جلا می‌دهد و مردم را جذب درخشش خود می‌کند.
استاد سالخورده خوشنویسی از قرآن یک هزار و 200 صفحه‌ای خود یاد می‌کند و می‌گوید: این قرآن را نوشتم و پیشنهاد کردم که یک هزار و 200 نفر علاقه‌مند بیایند و هر کدام هزینه یک صفحه از آن را تقبل کنند، پای هر صفحه نیز در بخشی مجزا، نام آنان را ذکر کنیم تا باقیات الصالحاتی باشد برای آنها، اما متاسفانه حمایتی نشد.
حمایت‌ها همیشه از خوشنویسی اندک بوده است
در کنار استاد موسوی، علی احسان‌پور جوان نشسته و آیاتی از سوره نور را قلم می‌زند، او که برای چهارمین سال در نمایشگاه کتابت قرآن حاضر شده، می‌گوید: فضای میدان شهدا به نظرم خوب است، اما گویا اطلاع‌رسانی ضعیف بوده، به‌نظرم استقبال کم شده به خصوص در مقایسه با مخاطب‌های نمایشگاه بین‌الملل! حمایت‌ها همیشه از خوشنویسان، اندک بوده، اگر تعداد دفعات نمایشگاه کتابت قرآن و کیفیت برگزاری آن ارتقا یابد، قطعا جذابیت بیشتر و مشارکت بهتری را ایجاد می‌کند.
احسان‌پور با گلایه‌هایی از ضعف‌های عملکرد مسوولان در حوزه خوشنویسی از لزوم رفع ایرادات در برگزاری نمایشگاه‌ها و مسابقات کشور می‌گوید و می‌افزاید: به‌عنوان نمونه، جشنواره بین‌المللی آیات که برای نخستین بار در مشهد برگزار شد، چه از لحاظ سطح برگزاری و چه از لحاظ جوایز و تقدیرها، نتوانست خوشنویسان خارجی را چندان جذب کند، امیدوار هستیم که در ادامه راه، این جشنواره رشد خوبی داشته باشد.
خوشنویس جوان مشهدی با بیان تاثیرات مثبت خوشنویسی بر معرفی زیبایی‌های قرآن، عنوان کرد: این هنر معنوی و لذت‌بخش اگر درآمدزایی معقولی هم داشته باشد، بدون شک جوانان بسیاری را به‌سمت خودش می‌کشاند، اما متاسفانه امروز شاهد آن هستیم که عیار بالای بین‌المللی مسابقات خوشنویسی در کشورهایی مانند ترکیه، نظر خوشنویسان سختی کشیده ما را به خود جلب می‌کند و هنرمندان بسیاری از سراسر دنیا، پناهنده و ساکن استانبول می‌شوند.
طبقه مثبت یک برای جذب مخاطب، خوب نبود!
کنار میز پذیرایی نمایشگاه کتابت قرآن، رویا شهرکی را می‌بینم که برای خود چای می‌ریزد، تا کنار میز خوشنویسی همراهش می‌روم و می‌پرسم: نقل مکان نمایشگاه قرآن به میدان شهدا، چطور بوده؟
بانوی خوشنویس تذهیب کار می‌گوید: من اولین بار است که در نمایشگاه شرکت می‌کنم و به‌نظرم استقبال خیلی خوب بوده، برخی اساتید و شهروندان قبل از افطار و گروهی دیگر بعد افطار به‌نمایشگاه سر می‌زنند، در کل به نظر من نقل مکان به میدان شهدا فکر خوبی بوده، اما چرا نمایشگاه خوشنویسان در طبقه دوم است؟ این کار برای جذب مخاطب اصلا خوب نبود.
وی به جذابیت‌های خوشنویسی زنده برای شهروندان اشاره می‌کند و می‌افزاید: اینکه مردم می‌آیند و خوشنویسی، تذهیب یا هر کدام از رشته‌های خوشنویسی را از نزدیک می‌بینند و شاهد چرخش قلم در دست خطاط هستند، برای آنها بسیار جذاب است، اما ناراحت‌کننده است که به‌دلیل اطلاع‌رسانی ضعیف، تازه در روزهای پایانی نمایشگاه، مردم خبردار می‌شوند و استقبال می‌کنند، این نقص هر سال تکرار می‌شود.
شهرکی علاوه بر تشکر از مسوولان برگزاری نمایشگاه که ایرادات موجود را در حد امکان رفع کرده‌اند، افزود: در کل ما نتظار حمایت بیشتری را داریم، این که چرخه تکراری نمایشگاه کتابت قرآن، سالی یک بار بیاید و خداحافظ تا سال بعد، بسیار ناگوار است، این نشان می‌دهد که فرهنگ‌سازی مناسب چنین فعالیت‌هایی در مشهد صورت نگرفته و در نتیجه مخاطب این نمایشگاه‌ها هم بیشتر خود خوشنویسان شده‌اند.
نحوه نگاه بخش خصوصی و دولتی به خوشنویسی مهم است
رو به روی ما، فرهاد شیرخانی سرگرم خوشنویسی است، از او نیز فرصتی می‌خواهم، مدرس انجمن خوشنویسان مشهد می‌گوید: اگر نگاه بخش خصوصی و در کنار آن دولت به خوشنویسی، به‌عنوان یک کالای فرهنگی و هنری باشد و آن را کالایی دارای ارزش افزوده بدانند، قطعا خوشنویسی ما رونق می‌گیرد و هنرمندان گلایه‌ای ندارند.
نمایشگاه قرآن در آخرین روز خود همچنان شلوغ و پرهیاهو است، از ساختمان نمایشگاه بیرون می‌آیی و باز به آوای روح‌انگیز قاری بر آسمان میدان گوش می‌سپاری، همراه خانواده سنگی تعظیم کرده به گنبد امام هشتم(ع)، سر ارادت خم می‌کنی و از او برای میدان شهدا، شب‌هایی مهتابی و وحیانی مانند امشب طلب می‌کنی.
= = = = = = = = = = = =
گزارش از: مریم ترسول
نظر شما