استفاده درست از ظرفیت‌های تاریخی و آثار به‌جا مانده از گذشتگان می‌تواند هویت‌بخشی درستی برای نسل‌های امروزی داشته باشد، با بهره‌برداری درست و بهینه از آنها به همراه جذب سرمایه‌گذار و گردشگران مختلف، به اقتصاد و ایجاد اشتغال در شرایط امروز کشور کمک کند.

قوچان دارای 136 اثر، محوطه و بناهای تاریخی بوده که 47 اثر آن در فهرست آثار ملی به‌ثبت رسیده است، طی سال‌های اخیر اطلاعات مردم نسبت به‌گذشته درباره جاذبه‌های گردشگری و آثار تاریخی افزایش‌یافته و توجه بیشتری نسبت به آثار به‌جامانده از گذشتگان در این شهرستان همچون رباط سهل‌آباد، تپه نادری، یخدان نمدمال‌ها و چهار حمام قدیمی پیداکرده‌اند.

حمام‌های قدیمی یکی از آثار تاریخی به‌جامانده از گذشته‌ها دور در قوچان است که در فهرست آثار ملی ثبت‌ شده قرار دارد، اما طی سالیان گذشته به‌دلیل برخی سوءمدیریت‌ها و عدم برنامه‌ریزی‌های کوتاه و بلندمدت برای حراست و حفاظت از آنها، امروز به مخروبه‌ای تبدیل‌ شده و هیچ استفاده و بهره‌برداری از آنها صورت نمی‌گیرد.

شورای اسلامی دوره چهارم پس از روی کار آمدن به‌دنبال احیا و بازسازی یکی از این حمام‌ها موسوم به «سرکاری» برآمدند که قدمت این اثر به اواخر دوره قاجار برمی‌گردد و اعضای شورا بارها نسبت به‌بی‌توجهی مسؤولان میراث فرهنگی گلایه داشتند و از وضعیت نامناسب آن سخن به‌میان آوردند، اما هیچ اقدام مناسبی برای رفع این مشکلات به‌صورت عملی انجام نشد.

اعضای شورای اسلامی دوره چهارم همچنین جلسات متعددی با مسؤولان میراث فرهنگی برگزار کرده و حتی مصوبه‌ای برای تملک یکی از حمام‌های قدیمی در این شهرستان داشته‌اند، اما بازهم به‌دلایلی نامعلوم این مصوبه اجرایی نشد.

البته این نکته حائز اهمیت است که مسؤولان میراث فرهنگی از گذشته تاکنون بحث کمبود اعتبارات یا نبود اعتباری برای تملک چنین بناهای تاریخی در این شهرستان را علت مغفول ماندن توجه به‌حمام‌های قدیمی عنوان کرده و خواستار ورود و حضور جدی مسؤولان ارشد قوچان یا شهرداری و شورای اسلامی برای تملک این اماکن شدند.

اعضای شورای اسلامی دوره پنجم قوچان نیز از همان ماه‌های ابتدایی فعالیتشان بر این کرسی توجه به آثار و بناهای تاریخی را همچون اعضای قبلی شورا در اولویت برنامه‌های خود قراردادند و در چهل و چهارمین جلسه خود مصوب کردند، شورای شهر با مالکان این حمام‌ها وارد گفت‌وگو شده و نسبت به تملک آن توسط شهرداری اقدام کند، همچنین برای مرمت آن در قالب مجتمع فرهنگی یا موزه و دیگر طرح‌های فرهنگی تصمیم‌گیری شود.

بازسازی آثار تاریخی قوچان اقتصاد شهری را متحول می‌کند

عضو شورای اسلامی شهر قوچان با تأکید بر اینکه بارها از سازمان میراث فرهنگی پیگیری داشته‌ایم، اما متأسفانه این پیگیری‌ها نتیجه‌ای حاصل نکرده است، گفت: قرار بود، سه اثر تاریخی یخچال نمدمال‌ها برای پازل چینی و ایجاد فضای تاریخی به‌منظور جذب گردشگر، تپه نادری برای بهسازی و حمام سرکاری تحویل شهرداری شود.

علی شکفته بابیان این موضوع که تملک این آثار توسط شهرداری در راستای حفاظت از هویت مردم و این شهرستان است، خاطرنشان کرد: برای حمام سرکاری قیمت کارشناسی ملک و زمین گذاشته شد و مالکان و وارثان اعلام رضایت برای تحویل داشته‌اند.

وی با اشاره به اینکه این آثار تاریخی در صورت مرمت و بازسازی می‌تواند اقتصاد شهری را متحول کند، بیان کرد: این آمادگی برای تملک بنا توسط شهرداری وجود دارد و تنها سازمان میراث فرهنگی باید پای‌کار بیاید تا انتقال سندها انجام و حمام به یک مکان تاریخی تبدیل شود.

عضو شورای اسلامی شهر قوچان تأکید کرد: مالکان حق فروش این ملک را ندارند و چون این مکان جزء آثار ملی ثبت‌ شده است، باید میراث فرهنگی پای‌کار آمده و حتی موضوع تحویل دو اثر تاریخی دیگر را نیز در دستور کار خود قرار بدهد.

شکفته تصریح کرد: این مکان می‌تواند پس از بازسازی به‌یک فروشگاه صنایع ستی تبدیل‌شده و بازار عرضه صنایع و محصولات هنرمندان بومی در آن ایجاد شود که برای اشتغال و خروج از بیکاری جوانان نیز بسیار حائز اهمیت است.

آثار قدیمی در قوچان در حال تبدیل‌شدن به مخروبه است

شهردار قوچان نیز با اشاره به اینکه متأسفانه آثار قدیمی در این شهر به‌صورت مخروبه درآمده و بیشتر در حال از بین رفتن است، گفت: طبق مصوبه جلسه چهل و چهارم مقرر شد، یکی از حمام‌های قدیمی این شهر که در خیابان شهید بهشتی نبش چهارراه دوم واقع است، به‌همراه دو اثر یخدان نمدمال‌ها و تپه نادری توسط سازمان میراث فرهنگی در اختیار شهرداری قرار بگیرد.

علی پیشیار با یادآوری این مطلب که تبدیل‌شدن یخدان قدیمی به سنت سرا و بازسازی آثار دیگر مستلزم این است که میراث فرهنگی نیز قدمی بردارد تا حداقل کارها پیش برود، بیان کرد: یک حمام قدیمی واقع در خیابان گوهرشاد در اختیار سازمان اوقاف و شبکه بهداشت است که این دو سازمان اعلام کرده‌اند این مکان را می‌توان به یک مجتمع درمانی تبدیل کرد.

وی با تأکید بر اینکه اجازه واگذاری تمام آثار تاریخی به غیر، حتی فروش آنها بر عهده سازمان میراث فرهنگی بوده که اگر این اقدام صورت نگیرد، نمی‌توان تملک و اقدام دیگری انجام داد، تصریح کرد: برای حمام معروف به سرکاری با مالکان صحبت‌های اولیه صورت گرفته و پیشنهاد شد، در ازای هزینه این اثر تاریخی واحدهای آپارتمانی یا زمین به مالکان داده شود.

شهردار قوچان یادآور شد: این حمام می‌تواند به یک حمام قدیمی با سونا تبدیل شود یا پس از ترمیم سنت سرای خانوادگی در آن احداث کرد که مسئله اساسی پای‌کار بودن میراث فرهنگی برای انعقاد تفاهم‌نامه و انتقال اسناد است.

پیشیار تأکید کرد: اگر این‌گونه آثار تاریخی موردتوجه و بازسازی و مرمت قرار نگیرد، هزینه‌های آن در آینده بالاتر رفته و امکان بازسازی از بین می‌رود که این به ضرر مردم این شهر خواهد بود.

کهن‌سالی سازه آثار تاریخی در آینده فرصت اقدامات عمرانی را می‌گیرد

نائب رئیس شورای اسلامی شهر قوچان نیز در پاسخ به خبرنگار فارس در قوچان با تأکید بر اینکه این سه اثر تاریخی جزء جاذبه‌های این شهرستان است، گفت: این اماکن می‌تواند ظرفیتی برای پذیرش مسافر و گردشگر بوده و افزایش ماندگاری آنها در این شهر را فراهم کند که متأسفانه طی سال‌های گذشته اقدامی برای آنها صورت نگرفته است.

علی زیرک با یادآوری این مطلب که میراث فرهنگی قول داد پای‌کار باشد، اما خیلی وقت است، از این موضوع گذشته و این مکان‌ها همچنان در بلاتکلیفی مانده‌اند، بیان کرد: حمام سرکاری بهترین گزینه برای راه‌اندازی بازار صنایع‌دستی است و حتی یک پارک محلی نیز در کنار آن وجود خواهد داشت که استقبال خوبی از آن صورت می‌گیرد.

وی یادآور شد: این مکان‌های تاریخی طی چند سال گذشته رها شده‌اند و اگر مورد مرمت و بازسازی قرار نگیرند، شاید در سال‌های آینده فرصت مهیا نشود و کهن‌سالی این سازه‌ها مانع انجام اقدامات عمرانی شود که در آینده به‌دلیل کم‌کاری و پیگیر نبودن جز سرزنش فایده‌ای حاصل نمی‌شود.

پیگیری شهرداری قوچان در تملک حمام‌های قدیمی نیمه‌کاره بوده است

مسؤول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری قوچان هم با اشاره به‌مصوبه جلسه چهل و چهارم شورای اسلامی این شهر در دی‌ ماه سال گذشته، اظهار کرد: طی این جلسه مصوب شد، شهرداری با کمک شورای اسلامی اقدام به تملک یکی از حمام‌های قدیمی کند و وقتی تملک به پایان رسید میراث فرهنگی پای‌کار بیاید.

علی سبحانی با تأکید بر این مطلب که میراث فرهنگی آثاری که در فهرست ثبت ملی قرار دارد را حفظ و صیانت می‌کند، ادامه داد: تنها راه نجات این آثار ورود شورا و شهرداری قوچان مانند شهرهای هم‌جوار به این موضوع است تا یکی از حمام‌ها را تملک کرده و پس‌ از آن نیز، میراث برای مرمت اعتبار موردنیاز را قرار می‌دهد.

وی با یادآوری اینکه حمام معروف به سرکاری که در اولویت بازسازی قرار دارد دارای دو مالک بوده و قدمتش به اواخر قاجار و اوایل دوره پهلوی برمی‌گردد، گفت: حفظ آثار ملی برای آیندگان حائز اهمیت بوده و شیوه معماری این اثر می‌تواند یک مجتمع فرهنگی را ایجاد کند که با جذب گردشگر رونق در روستاهای هدف گردشگری این شهر هم به‌وجود آید.

مسؤول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری قوچان با اشاره به اینکه اگر این سازمان اعتباری داشت، تملک صورت می‌گرفت و متأسفانه پیگیری‌های شهرداری نیمه‌کاره مانده است، بیان کرد: در دوره چهارم شورای اسلامی شهر هم‌ بارها اعلام شد که پیگیری برای بازسازی و مرمت توسط اعضا صورت می‌گیرد، اما نتیجه‌ای از آن حاصل نشده است.

وی یادآور شد: این حمام یکی از مجموعه‌های بی‌نظیر پس از بازسازی و مرمت می‌شود و مالکان به‌شدت دنبال مشخص شدن وضعیت ملک خود هستند.

می‌توان از آثار و بناهای تاریخی به‌عنوان مدرسه‌ای برای آموزش شناخت هویت ملی، احترام و پاسداشت وطن و ادامه راه ارزشمند گذشتگان بهره برد و در شرایطی که متأسفانه نسل امروز به‌جای آشنا شدن با هویت تاریخی خود بیشتر در فضای مجازی سیر می‌کنند، بهتر است، توجه بیشتری به‌گذشته، بناهای تاریخی، آداب‌ورسوم و فرهنگ صورت بگیرد.

کاش باگذشت بیش از چندین سال از فراموشی این آثار تاریخی در قوچان و پاس‌کاری این سازمان به آن سازمان و آن اداره به این اداره، متولیان استانی همچون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی یا نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی، اعتباری را برای احیا و مرمت این آثار با رایزنی، مصوب و اختصاص دهند تا با استفاده حداکثری از این بناها کانون‌های فعال فرهنگی و اقتصادی در قوچان به‌وجود آید.

گفتنی است؛ مدیران ارشد قوچان می‌توانند فضایی را هم برای حضور سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این شهرستان به وجود آورند، با در اختیار قرار دادن این‌گونه فضاها به آنها، البته با ایجاد امنیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری و بدون سنگ‌اندازی به‌رونق اشتغال و توسعه شهری کمک شایانی داشته باشند.

البته دستگاه قضایی نیز در صورت ادامه‌دار شدن این بی‌توجهی‌های مسؤولین، می‌تواند ورودی جدی نسبت به این موضوع داشته باشد و علاوه بررسی اهمال‌های صورت گرفته در این قضایا، از حقوق مردم در بهره‌برداری از این فرهنگ خفته در مقابل مسؤولان و مدیرانی که خود را درگیر انداختن توپ در زمین یکدیگر کرده و کاری برای توسعه و پیشرفت انجام نمی‌دهند، دفاع کند.

==========================

گزارش از مجید جعفری مقدم