فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَی

«همانا بهترین توشه، تقواست»

(سوره مبارکه بقره آیه ۱۹۷)

رمضان ۱۴۳۹ نیز دارد به آخرین لحظات خود می‌رسد و بزودی باید با آن وداع کنیم. رمضان کریم، ماه خداست؛ ماهی که خداوند در آن وعده بخشایش گناهان بندگان را داده است. رمضان کریم ماه آشتی و اُنس بندگان با قرآن کریم است. ماه تمرین بندگی و نه گفتن به شیطان. همه ما، هر یک به اندازه معرفت خود، بخوبی درک کرده‌ایم که در این ماه چقدر آسان‌تر و البته محکم‌تر می‌توان به شیطان «نه» گفت، به هوس‌های شیطانی و هواهای نفسانی بی‌توجهی کرد و پرهیزگاری و تقوا را تمرین نمود.

«تقوا» میوه شیرین و رهاورد گرانقیمت رمضان کریم برای بندگان مؤمن خداست. تقوا، میراث ارزشمند ماه مبارک رمضان است. میراثی که در این ماه به واسطه ارتباط و اتصال محکم‌تر عبد با معبود به دست می‌آید و اخلاق و کردار بنده را دگرگون می‌کند.

خداوند در آیه۱۸۳ سوره بقره هدف از وجوب روزه بر مؤمنان را رسیدن آن‌ها به میوه شیرین «تقوا» بیان می‌کند و می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ». یعنی هدف از روزه‌داری و تحمل سختی و مرارت تشنگی و گرسنگی، تمرین پرهیزگاری و رسیدن به مقام والای «تقوا»ست. مفهوم مخالف این گزاره این است که، روزه‌ای که انسان را به تقوا نرساند، روزه کاملی نیست و به هدف خود نرسیده است.

همه ما روزه‌داران به تناسب سطح معرفتی خود در ماه رمضان به درجات بالاتری از تقوا نسبت به ماه‌های دیگر سال می‌رسیم و این برای خودمان هم قابل لمس است. اما نکته مهم این است که با پایان یافتن ماه مبارک رمضان و جمع شدن سفره میهمانی بزرگ خداوند مهربان، آیا ما باید به همان حالت قبل از ماه رمضان برگردیم؟ پس رمضان کریم با این همه نورانیت شب‌ها و روزهایش بخصوص نورانیت قرآن و شب‌های قدرش چه اثری بر ما گذاشته است؟ آیا نباید از ماه مبارک رمضان هیچ توشه و ذخیره‌ای برای دیگر ایام سال برداریم؟ آیا نباید درصدد حفظ میراث ارزشمندی باشیم که رمضان کریم به ما هدیه کرده است؟

خوب؛ حالا پرسش مهم این است که چگونه باید میوه شیرین رمضان یعنی «تقوا» را حفظ کرد و آن را بیشتر و پربارتر نمود؟

رمضان کریم، ماهِ ماهی است که «ذکر» و یاد خداوند را در دل بندگان مؤمن، زنده و تقویت می‌کند. اگر می‌خواهیم حالت تقوا در ما ماندگار شود باید اهل «ذکر» و «یاد» خداوند باشیم. حالت «ذکر» یعنی پیوسته به یاد خدا بودن و حالت مراقبتی که بنده در هر حال خدا را شاهد و ناظر اعمال خود می‌بیند و به این مسئله «غیبی» ایمان دارد که خداوند حکیم در هر لحظه‌ای شاهد اعمال اوست و فرشتگان الهی در حال ثبت و ضبط اعمال او هستند.

اما این حالت «ذکر» چگونه پیدا می‌شود؟ قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ»؛ یعنی «به درستی که ما خود «قرآن» را فرو فرستادیم و قطعاً خود نگاهبان آن هستیم». در این آیه شریفه از قرآن به «ذکر» تعبیر شده است زیرا این کتاب الهی، کلمات خداوند برای هدایت انسان و رسیدن او به مقام «ذکر» و بندگی دائمی و راستین خداوند است.

خدای متعال در آیه ۴۵ از سوره عنکبوت نیز می‌فرماید: «إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ وَلَذِکْرُ اللهِ أَکْبَرُ»؛ نماز انسان را از فحشا و منکر باز می‌دارد و در واقع روح نماز، «ذکر» و یاد خداوند است. پس نماز یکی از والاترین مصادیق «ذکر» خداست که باعث دوری بنده از گناه هم می‌شود و این یعنی تقوا.

بنابراین برای ما بندگان متوسط خداوند، هیچ دو بالی برتر از قرآن و نماز برای حفظ میراث رمضان کریم یعنی «تقوا» وجود ندارد. قرآن و نماز هر دو برترین مصادیق «ذکر» خدا هستند و با تمسک به این دو بال، می‌توان به پرواز بلند رمضانی در دیگر ماه‌های سال نیز ادامه داد. البته از ارتباط با معارف ناب اهل بیت(ع) نیز نباید غافل شد که در تفسیر آیه شریفه « فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ» «اهلَ الذّکر» به اهل بیت(ع) تفسیر شده است.

بیاییم پیوند خود را با قرآن، عترت و نماز در این آخرین لحظات ماه مبارک مستحکم کنیم و به رمضان کریم قول بدهیم که از اقامه نماز اول وقت و قرائت روزانه قرآن در دیگر ایام سال نیز غفلت نکنیم.