گمرک یکی از نهادهای بسیار مهم در ساماندهی امور مربوط به‌صادرات و واردات است که  فرآیندهای این نهاد در این حوزه تأثیرات بسیار زیادی می‌تواند داشته باشد، فراهم‌سازی تسهیلات و امکانات گوناگون برای تسهیل و تسریع در صادرات و واردات، سرعت‌بخشی به‌ترخیص مواد اولیه و قطعات و لوازم خطوط تولید و ماشین‌آلات مورد نیاز تولیدکنندگان و کاهش زمان توقف کالاها، ارائه اطلاعات دقیق، شفاف و آزاد برای کمک به تجار و بازرگانان با هدف شناسایی و دستیابی به‌بازارهای جدید، انجام مطالعات لازم برای تسهیل تجارت خارجی، تسریع در ورود مواد اولیه و کالاهای سرمایه‌ای با ایجاد تسهیلات از جمله مواردی است که باید در گمرک بر آن توجه و تاکید کرد. 

به این بهانه به سراغ امید جهانخواه، ناظر گمرکات خراسان‌ رضوی و مدیرکل گمرک مشهد رفتیم و در گفت‌وگویی تفصیلی  به تشریح مسائل مربوط به گمرک استان پرداختیم. 

***: میزان صادرات و واردات از گمرکات خراسان رضوی طی دو ماه اخیر نسبت به مدت مشابه سال گذشته چقدر بوده است؟ 

براساس نتایج حاصل از آمار کارشناسی نشده، میزان صادرات کالا از گمرکات خراسان رضوی طی دو ماهه ابتدای سال 1397، معادل 472 هزار تن و به ارزش 354 میلیون دلار است که نسبت به‌مدت مشابه سال قبل در وزن 30 درصد و در ارزش دلاری 35 درصد رشد داشته، به‌طوری که وزن و ارزش صادرات کالاها در مدت مشابه سال گذشته به‌ترتیب 364 هزار تن و 262 میلیون دلار بوده است. 

از کل ارزش صادرات غیرنفتی در دو ماهه ابتدای امسال نیز یک هزار و 523 دلار از محل تجارت چمدانی و 19 هزار و 907 دلار از محل بازارچه‌های مرزی باجگیران و دوغارون بوده، همچنین میزان واردات استان در دو ماهه ابتدای امسال 69 هزار تن و بـه ارزش بالغ بر 75.8 میلیون دلار بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزن 30 درصد و از لحاظ ارزش 36 درصد افزایش داشته، علاوه بر این، واردات سال گذشته در این مدت به‌میزان 53 هزار تن و به ارزش 56 میلیون دلار بوده است. 

با توجه به مقایسه ارقام صادرات و واردات تراز بازرگانی خارجی گمرکات خراسان رضوی طی دوماهه سال 1397 مثبت و معادل بر 278 میلیون دلار است.

***: بیشترین صادرات استان طی 2 ماه گذشته در چه حوزه‌ای بوده است؟

اقلام عمده صادراتی استان در دوماهه سال 1396 و 1397 زعفران در بسته‌بندی بیش از 30 گرم، کف‌پوش‌های منگوله باف، از مواد نساجی الیاف مصنوعی سنتتیک، سیب تازه و انواع زعفران در بسته‌بندی 10 تا 30 گرم آماده برای خرده‌فروشی بوده است.

بخش عمده کالاهای صادراتی خراسان رضوی به‌ترتیب به‌کشورهای افغانستان، ترکمنستان، عراق و امارات متحده عربی صادر شده، همچنین  اقلام عمده وارداتی استان در دو ماهه سال 1397 در مقایسه با مدت مشابه سال 1396 شامل: پنبه حلاجی نشده یا شانه نزده، واگن‌های روباز با دیواره‌های جدانشدنی به ارتفاع بیش از 60 سانتیمتر(واگن‌های عقب بازشو)، برنج نیمه سفید شده یا برنج کامل سفید شده حتی صیقلی یا براق شده و دانه‌های کلزا یا کانولا دارای مقدار کمی اسید اروسیک بوده است.

بیشترین واردات به تفکیک کشورهای طرف معامله نیز کشورهای ترکیه، فدراسیون روسیه، امارات متحده عربی و ازبکستان هستند. 

در حوزه مسافری نیز در دو ماهه سال 1397 تعداد 437 هزار و 18 نفر از طریق گمرکات مرزی استان و همچنین فرودگاه مشهد تردد داشته‌اند که از این تعداد، 222 هزار و 79 نفر وارد کشور و 214 هزار و 939 نفر خارج شده‌اند، همچنین، در زمینه مسافران ورودی به‌کشور 3 درصد کاهش و در حوزه مسافران خارج شده از کشور نیز 6 درصد کاهش را داشتیم.

***: مزیت‌های صادراتی خراسان رضوی چیست و حجمشان چقدر است؟

اولین کالای دارای مزیت نسبی در صادرات خراسان رضوی زعفران است که همواره اولین قلم کالای صادراتی استان را از لحاظ ارزش به خود اختصاص داده که در سال 96 به‌میزان 297 میلیون و 914 هزار و 261 دلار انواع زعفران در بسته‌بندی 10 تا 30 گرمی و همچنین در بسته‌بندی بیش از 30 گرم از طریق گمرکات خراسان رضوی صادر شده، سایر محصولات باغی از جمله سیب‌درختی و سیب‌زمینی نیز از کالاهای دارای مزیت صادرات هستند، همچنین کف‌پوش از مواد نساجی مصنوعی به ارزش 81 میلیون و 711 هزار و 57 دلار نیز از اقلام عمده صادراتی استان در سال 96 بوده است.

***: بیشترین واردات به‌خراسان رضوی چیست؟

در سال 96 بیشترین کالای وارد شده به‌استان از طریق گمرکات خراسان رضوی از نظر ارزش پنبه حلاجی نشده یا شانه نزده بود که معادل 79 میلیون و 544 هزار و 495 دلار در این سال از طریق گمرکات این استان وارد کشور شد، دومین واردات عمده استان نیز در سال 96 برنج بود.

***: وضعیت گمرکات خراسان رضوی چطور است؟

در خراسان رضوی، 4 گمرک مرزی که شامل گمرک دوغارون(هم مرز با افغانستان)، سرخس، لطف‌آباد و باجگیران(هم مرز با ترکمنستان) فعال است که در حال انجام تشریفات صادرات، واردات، ترانزیت و مسافری هستند. 

در مشهد نیز گمرک فعال است و تشریفات گمرکی کالای وارداتی و صادراتی را انجام می‌دهد، در سطح مشهد دفاتر گمرکی پست، فرودگاه، راه‌آهن ، پایانه بار و شهرک صنعتی توس با استقرار همکاران ما در حال فعالیت در زمینه‌ صادرات هستند، همچنین دفاتر گمرکی نیشابور، تربت‌حیدریه و گناباد نیز در زمینه صادرات در استان فعال‌ هستند.

***: میزان پرونده‌های قاچاق کالا تشکیل شده در گمرکات استان طی دو ماه اخیر چه‌میزان بوده و نسبت به‌مدت مشابه سال قبل چه تغییری کرده است؟

در دو ماهه ابتدای سال 1397، 88 فقره پرونده قاچاق در گمرکات خراسان رضوی به‌ارزش 22 هزار و 998 میلیون ریال مورد رسیدگی قرار گرفته که این مقدار از نظر تعداد پرونده نسبت به‌سال قبل کاهش 15 درصدی داشته، اما از نظر ارزش ریالی در دو ماه سال قبل 10 میلیارد ریال بوده که امسال در مدت مشابه به 23 میلیارد ریال رسیده است.

***: ترخیص کالا در گمرکات خراسان رضوی چقدر بوده است و بازه زمانی برای ترخیص کالا در گمرکات استان چه میزان است ؟

زمان ترخیص کالا در رویه‌های مختلف متفاوت است، اما در حال حاضر با راه‌اندازی سامانه جامع گمرکی در تمامی گمرکات سطح استان، حذف اسناد کاغذی و همچنین ارتباط سیستمی سازمان‌های همجوار از جمله استاندارد، قرنطینه‌ها، امور مالیاتی اطلاعات به‌سامانه استعلامات به‌صورت سیستمی ارجاع و پاسخ سازمان‌های همجوار نیز به‌صورت سیستمی وصول می‌شود، بنابراین تشریفات صادرات کالا به‌کمتر از یک روز و حتی در برخی موارد به‌کمتر از 10 دقیقه رسیده است، همچنین در خصوص کالاهایی که در مسیر سبز و زرد قرار می‌گیرند، کالا بدون الصاق پلمب، مستقیما به‌مرز خروج حمل می‌شود و نیازی به‌ارزیابی در گمرک ندارد، در خصوص واردات کالا نیز در صورت تاییدیه سازمان‌های همجوار تشریفات گمرکی کالا به‌روز می‌شود.

***: تسهیلات برای صادرکنندگان چقدر در نظر گرفته می‌شود و میزان استفاده از تسهیلات چقدر بوده است؟

در زمینه صادرات همواره تلاش گمرک بر کاهش تشریفات و ارائه حداکثری تسهیلات است، در حال حاضر با ایجاد دفاتر گمرکی صادراتی در سطح مشهد و برخی از شهرستان‌های استان از جمله نیشابور، گناباد و تربت‌حیدریه تشریفات صادرات کالاها در محل کارخانه متقاضی و بدون محدودیت در حال انجام است.

همچنین با استفاده از مدیریت ریسک، بیشتر محموله‌های صادراتی واحدهای تولیدی در مسیر سبز و زرد قرار گرفته و مستقیما به‌مرز خروج برای انجام تشریفات ارسال می‌شوند. 

***: بیشترین حجم صادرات و واردات از کدام گمرک استان بوده است؟

در دو ماهه ابتدایی سال جاری حجم صادرات در گمرک مشهد با وزن 171 هزار تن از نظر وزنی 47 درصد از صادرات کل استان با ارزش290 میلیون دلار، 87 درصد از ارزش کل صادرات استان را به‌خود اختصاص می‌دهد، با این حجم از صادرات گمرک مشهد رتبه اول را در میان گمرکات استان‌ دارا است. 

بر همین اساس گمرک لطف‌آباد با سهم 11 درصد از نظر وزن و سهم 5.8 درصد از ارزش کل صادرات تجاری، رتبه‌ بعدی را به خود اختصاص داده ‌است.

از منظر واردات به‌خراسان رضوی در دو ماهه امسال نیز گمرک سرخس با وزن 47 هزار و 964 تن با احتساب سهم 69 درصد از کل واردات به استان و ارزش 48 هزار و 70 هزار دلار، با احتساب 63 درصد از ارزش کل واردات به استان رتبه اول را در میان گمرکات استان دارا است. 

بر همین اساس، گمرک مشهد نیز با وزن 19 هزار  و694 تن با احتساب سهم 28 درصد در وزن و ارزش 25 هزار و 740 هزار دلار با احتـساب سهم 34 درصد از ارزش کل واردات تجاری استان رتبه‌ بعدی را به خود اختصاص داده ‌است.