پویانمایی، هنر- صنعتی پولساز و فرهنگساز است. در سالهای اخیر، هنرمندان توانمندی در این حوزه قد علم کردند و با تولیداتی همچون «فیلشاه» و «شاهزاده روم» توانستند رکوردی کم نظیر را در فروش سینمایی داشته باشند. در واقع رقمهای میلیاردی حاصل از فروش این آثار پویانمایی با مضامین دینی، نشان داد که محتوای دینی اگر در قالب درستی ارائه شود، مخاطب از آن استقبال میکند و حاضر است برایش هزینه هم بکند.
برنامههای گروه «هنرپویا» فقط به اکران داخلی این انیمیشنهای سینمایی خلاصه نشد و با اکرانهای جهانی، راه را برای تولیدات با کیفیت آثار ایرانی باز کردند، ضمن اینکه با خلق کاراکتری بامزه و دوست داشتنی، محصولات مرتبط با آن را برای کودکان و نوجوانان طراحی کردند تا پسران از بن تن و دختران از باربی، دل بکنند.
چند سالی است که آستان قدس رضوی با علم به اهمیت این قالب فیلمسازی و نیاز جامعه به آن، به طور جدی وارد حوزه پویانمایی شده است. حمیدرضا ایزدی قدوسی، انیمیشن ساز در این باره به خبرنگار ما میگوید: آستان قدس رضوی طی دوسال گذشته، رقم قابل توجهی در حوزه پویانمایی هزینه کرده که نتیجه آن، تولید آثار باکیفیت در انیمیشن دینی بوده است. این آثار، کیفیت قابل توجهی دارند، اما کافی نیستند.
وی با اشاره به گستردگی روایات و احادیث امام رضا (ع) خاطرنشان میکند: محتوای بسیار غنی و ارزشمندی را از این منابع میتوان به دست آورد.
او که سال گذشته با اثر پذیرفته شده «میزبان خورشید» در بخش دینی، از شرکت کنندگان دهمین جشنواره بین المللی پویانمایی تهران بود، درباره این پویانمایی توضیح میدهد: این انیمیشن در مورد داستان امام رضا (ع) در نیشابور است. «میزبان خورشید» یک انیمیشن 30 دقیقهای سه بعدی به سفارش مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی است که به سه نفر از یاران امام رضا (ع) اشاره دارد و گریزی هم به زمان امام موسی کاظم (ع) میزند.
به باور ایزدی، آنچه میتواند روی کودک و نوجوان اثرگذاری بیشتری داشته باشد، تولید سریال انیمیشن است، چرا که تکرار یک ماجرا و تداوم زمانی آن، آموزه هایی را در این قشر از مخاطبان درونی میکند، ضمن اینکه تولید سریال انیمیشن با توجه به اثرگذاری بیشتر آن، آسانتر از تولید فیلم سینمایی است.
او میگوید: تولیدات انیمیشن در کشور ما کم است و انیمیشن دینی، بسیار کمتر. وقتی فضا برای تولید انیمیشن محدود باشد، سرعت رشد فنی و محتوایی کند پیش میرود ولی اگر سیاستگذاران برنامه ریزی دقیق و درستی داشته باشند، میتوان امیدوار بود که طی 8-7سال آینده، انیمیشن به جای خوبی میرسد.
■ ارزآوری در کنار جهانی شدن
هنر انیمیشن هنوز مردمی نشده است، به بیان دیگر سازندگان سراغ این نمیروند که مردم چه میخواهند بلکه نگاه میکنند که سازمان سفارش دهنده چه میخواهد در حالی که اگر سرمایه گذار بخش خصوصی پای کار بیاید، به فرم و تکنیک و کشش داستانی بیشتر توجه میشود. ایزدی با بیان این مطلب میافزاید: باید با تکنیک و سناریوی قوی در حوزه مضامین دینی و رضوی به سمتی برویم که سازمانهای حامی در نقش سرمایه گذار ظاهر شوند، نه سفارش دهنده صرف.
به گفته او، مردم کار باکیفیت و استاندارد میخواهند، کاری که مردمی شود کاری باکیفیت و اثرگذار است. هنر انیمیشن وقتی با نگاه صنعتی جلو نرود، رشدی در آن صورت نمیگیرد در حالی که اگر مسئله فروش مهم باشد، سرمایه گذار به تشکیل تیم محتوایی قوی که سناریوی خوب و داستان جذاب بنویسد، اهمیت میدهد چون به دنبال بازگشت سرمایه و کسب سود است.
ایزدی معتقد است مجموعههای کوچک انیمیشن سازی بایستی به هم افزایی برسند و شرکتهای تخصصی را تشکیل دهند تا از دل این شرکت ها، مجموعههای تخصصی تولید فیلمنامه و خلق کاراکتر بیرون بیاید. اگر روی حوزه انیمیشن بدرستی سرمایه گذاری شود، میتواند ارزآوری داشته باشد و پیامهای انقلاب اسلامی را جهانی کند.
این انیماتور یادآور میشود: با بودجه محدود نمیتوان در حوزه انیمیشن، انقلاب کرد ضمن اینکه همین بودجه هم با رانت توزیع میشود و مدیریت درستی روی آن نیست. محمد ظریف، مسئول پروژههای پویانمایی مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی که نگاهی تخصصی و جدی به این عرصه دارد درباره شکل گیری این مجموعه به خبرنگار ما میگوید: با توجه به ضعفی که در حوزه تولیدات انیمیشن وجود داشت از سه سال پیش، تولید کارهای کیفی دینی در دستور کار قرار گرفت تا با ساخت آثار باکیفیت در حوزه رضوی، نمونه سازی و الگوسازی شود.
متأسفانه خروجی جشنوارههای پویانمایی، آثاری کم کیفیت بود که با تولیدات باکیفیتی که در حوزههای دینی و رضوی داشتیم، توانستیم سطح کیفی و رقابتی تولیدات انیمیشن دینی را بالا ببریم، برای مثال از میان 12 اثر راه یافته به بخش پویانمایی دینی و انقلابی دهمین دوسالانه پویانمایی تهران، 6 اثر متعلق به مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی بود در حالی که رقبای قدرتمندی همچون سازمان رسانهای اوج در آن جشنواره حضور داشتند.
■ یک سوم زائران کودک و نوجوان هستند
او با اشاره به آثاری همچون «در مسیر باران»، «شهر هزار کبوتر» و مجموعه انیمیشنهای «لالاییهای رضوی» که توسط انیماتورهای خوب کشورمان تولید شده است، خاطرنشان میکند: تولیدات ما در عرصه الگوسازی، موفق بود اما در حال حاضر آستان قدس رضوی برنامه مفصل تری در حوزه پویانمایی دارد به طوری که سند پویانمایی تنظیم شده است تا این نهاد فرهنگی به طور جدیتر وارد عرصه تولید انیمیشن شود.
وی اضافه میکند: قبلاً تولیدات محدودی برای الگو سازی و ارتقای سطح کیفی انیمیشنهای دینی داشتیم، اما با توجه به سیاستهای جدید، به صورت جدی وارد عرصه تولید میشویم تا محصولات بیشتر و باکیفیت تری داشته باشیم.
ظریف با بیان اینکه آستان قدس رضوی در مرحله سیاستگذاری این عرصه است و هنوز خروجی مشخصی نداشته، میگوید: پیشنهاد ساخت سریال و فیلم سینمایی در حوزه پویانمایی داده شده و نگاه تولیت آستان قدس رضوی نسبت به این عرصه، امیدوارکننده است. ایشان در دیداری که با هنرمندان پویانمایی داشت، معتقد بود که باید منبری به اسم انیمیشن برای مخاطب خاص داشته باشیم و به صورت جدی وارد این حوزه شویم.
او با تأکید بر به کارگیری ظرفیتها و توان موجود در عرصه پویانمایی خاطرنشان میکند: تعامل خوبی بین مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی و شبکه پویا صورت گرفته است و مدیر شبکه پویا هم از اعضای شورای تدوین سیاستهای پویانمایی رضوی است.
به گفته وی، از میان 30 میلیون زائر در سال حدود یک سوم کودک و نوجوان هستند که میتوانند مخاطبان آثار پویانمایی با مضامین دینی و رضوی باشند. ظرفیتهای خوبی هم برای پخش این آثار در مجموعه آستان قدس رضوی و شهر مشهد وجود دارد که با نگاه تعاملی میتوان از این ظرفیتها بهره برد. شبکه رضوی و شبکههای صدا و سیما هم ظرفیت خوبی برای دیده شدن این تولیدات دارند. ظریف با تأکید بر اینکه آستان قدس رضوی متولی حوزه انیمیشن در کشور نیست، یادآور میشود: اما با توجه به اهمیت و ضرورت آن، وارد این عرصه شده است و تا حد امکان از توان و امکاناتش در این حوزه بهره خواهد بود.
■ توجه به فرهنگ تصویری غالب
وقتی قرار است انیمیشنی تولید شود باید این اثر با توجه به مقطع سنی مخاطبان تولید شود، اما گاهی سناریو طوری نوشته میشود که تلاش دارد نظر مدیران را جلب کند نه نظر کودکان را. مسئول پروژههای پویانمایی مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی یکی از دلایل ناکام ماندن تولیدات پویانمایی با مضامین دینی را، نبود نیازسنجی درست دانسته و اضافه میکند: سناریوی ضعیف از معضلات اصلی در تولید انیمیشنهای دینی است. ضمن اینکه امروز فرهنگ تصویری کودکان و نوجوانان تغییر کرده و انیمیشنهای پرفروش جهانی، این فرهنگ تصویری را میسازد. در تولید آثار باید به فرم و محتوا همردیف با هم توجه شود. برای مثال یکی از دلایل ناکامی انیمیشن «فهرست مقدس» در گیشه، ناهمخوان بودن با فرهنگ تصویری غالب بود در حالی که انیمیشن «فیلشاه» به این موضوع توجه کرد و فروش موفقی داشت. ظریف یکی دیگر از موارد با اهمیت در توفیق انیمیشن هایی با مضامین دینی و رضوی را خلق کاراکتری جذاب برای کودک و نوجوان و فرصت دادن به آن کاراکتر برای قوام یابی میداند و توضیح میدهد: کاراکترهایی همچون کلاه قرمزی یا جناب خان، شمایل زیبایی ندارند، اما فرصتی برای تداوم ارتباط این کاراکترها با مخاطب به آنها داده شد، که موجب ماندگاری شان شد. مدیران باید سعه صدر و صبوری داشته باشند تا کاراکتری کارتونی یا عروسکی برای ارتباط با کودک و نوجوان ساخته شود و با آنها رفیق شود.
به گفته او، اگر مدیران فرهنگی دست از عجول بودن بردارند و دست به تغییر کاراکترها نزنند، یک شخصیت میتواند جا بیفتد و با کودک و نوجوان ارتباط برقرار کند، از این راه میتوان، آموزههای دینی و رضوی را در کودکان و نوجوانان نهادینه
کرد.
ظریف یادآور میشود: گاهی کاراکتری خلق میشود که بچهها میپسندند، ولی مدیران نمیپسندند! در حالی که اگر کاراکتری ساخته شود و به او فرصت ارتباط گرفتن با مخاطبان را بدهند، بچهها چنان با آن کاراکتر دوست میشوند که به عنوان دوست و قهرمانشان از آن اثر میپذیرند. به گفته او در دنیای امروز، فرهنگ و تفکر کودکان با کاراکترهای خاص شکل میگیرد و ساخته میشود، در واقع فرهنگ و فکر بچههای دنیا با شخصیت انیمیشنهای والت دیزنی ساخته میشود، چون آنها فرصت میدهند که کاراکتری در ذهن کودک ساخته شود، ولی این طرف تا کاراکتری طراحی میشود و در آغاز راه استقبال چندانی از آن نمیشود، سریع آن را حذف میکنند و به فکر خلق کاراکتر دیگری میافتند، صبوری در سیاستگذاران و مدیران فرهنگی وجود ندارد.
نظر شما