به گزارش گروه فرهنگی قدس آنلاین؛ خداوند در آیه ۲۷۵ سوره بقره به موضوع ربا و رباخواری اشاره کرده و فرد رباخوار را در روز قیامت مانند افراد دیوانه و مست توصیف می‌کند که عذابش آتش است و در آن جاودان خواهد بود.

متن آیه

الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَو اْ لَا یَقُومُونَ إِلَّا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الْشَّیْطَنُ مِنَ الْمَسِّ ذَ لِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الْرِّبَو اْ وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الْرِّبَو اْ فَمَنْ جَآءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّنْ رَّبِّهِ فَانْتَهَی‏ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَی اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَئِکَ أَصْحَبُ الْنَّارِ هُمْ فِیهَا خَلِدُونَ‏

ترجمه

کسانی که ربا می‏‌خورند، (در قیامت از قبرها) بر نمی‏‌خیزند مگر همانند برخاستن کسی که بر اثر تماس شیطان، آشفته و دیوانه شده است. (نمی‏‌تواند تعادل خود را حفظ کند، گاهی زمین می‏‌خورد و گاهی بر می‏‌خیزد.) این (آسیب) بدان سبب است که گفتند: داد و ستد نیز مانند ربا است. در حالی که خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است. پس هرکس که موعظه‏‌ای از پروردگارش به او رسید و (از رباخواری) خودداری کرد، آنچه در گذشته (از طریق ربا بدست آورده) مال اوست، و کار او به خدا واگذار می‏‌شود. امّا کسانی که (دوباره به رباخواری) بازگردند، آنان اهل آتش خواهند بود و در آن جاودانه می‏‌مانند.

«ربا»، در لغت به معنای زیادی و افزایش است و در شریعت اسلام به معنای زیاده گرفتن در وام یا بیع است. مورد ربا یا پول است یا جنس. گاهی پول را قرض می‏‌دهد و بیش از آنچه داده باز پس می‏‌گیرد، که این ربای در وام است و گاهی جنسی را می‏‌دهد و مقدار بیشتری از همان جنس را تحویل می‏‌گیرد که این نیز در مواردی ربا می‏‌شود.

رباخوار، به کسی تشبیه شده که شیطان او را خبط کرده است. «خَبط» به معنای افتادن و برخاستن و عدم تعادل به هنگام حرکت است.

رباخوار در قیامت همچون دیوانگان محشور می‏‌شود، چرا که در دنیا روش او باعث بهم خوردن تعادل جامعه گردیده است. ثروت پرستی، چشم عقلش را کور کرده و با عمل خود چنان اختلافات طبقاتی و کینه را بر می‏‌انگیزد که فقر و کینه سبب انفجار شده و اصل مالکیّت را نیز متزلزل می‏‌کند. برای این افراد، گویا ربا اصل و خرید و فروش فرع است، فلذا می‏‌گویند: بیع و معامله هم مثل رباست و تفاوتی ندارند.

انتقاد از رباخواری، ربا گرفتن و ربا دادن، از ابتدای اسلام مطرح بوده است. خدا در سوره روم که در مکّه نازل شده است، می‏‌فرماید: «و ما اوتیتم من ربا لیربوا فی اموال النّاس فلایربوا عند اللّه» یعنی آنچه به قصد ربا می‏‌دهید تا برای شما در اموال مردم بی‌افزاید، بدانید که نزد خداوند افزون نمی‏‌شود.

سپس در سوره‏ آل‏‌عمران با فرمان «لاتأکلوا الرّبا» از آن نهی گردیده و بیشترین انتقاد از رباخواری در همین آیات آمده است. ضمناً آیه «وأخذهم الرّبا وقد نُهوا عنه»(نساء ۱۶۱) ، یادآور می‏‌شود که در مذهب یهود نیز «ربا» حرام بوده، همچنان که این حرمت در تورات ذکر شده است.

آیات مربوط به ربا، بدنبال آیات انفاق آمد، تا دو جهت خیر و شر را که توسط مال و ثروت پدید می‏‌آید مطرح کند. انفاق یعنی دادن بلاعوض و ربا یعنی گرفتن بلاعوض. هر آثار خوبی که انفاق دارد، مقابلش آثار سوئی است که ربا در جامعه پدید می‏‌آورد. به همین جهت قرآن می‌‏فرماید: «یمحق اللّه الرّبا و یُربِی الصّدقات» خداوند ثروت بدست آمده از ربا را نابود، ولی صدقات را افزایش می‏‌دهد.

تهدیدهایی که در قرآن برای اخذ ربا و پذیرش حاکمیّت طاغوت آمده برای قتل، ظلم، شرب خمر، قمار و زنا نیامده است.(تفسیر المیزان)

حرمت ربا نزد تمام فرق اسلامی قطعی و از گناهان کبیره است. وقتی به امام صادق علیه‌السلام خبر دادند که فلانی رباخوار است، فرمود: اگر قدرت می‏‌داشتم گردنش را می‏‌زدم.(وسائل، ج‏12، ص‏429)

همچنان که حضرت علی علیه السلام وقتی با رباخواری مواجه شد، از او خواست توبه کند، وقتی توبه کرد او را رها نمود و به دنبال آن فرمود: رباخوار را باید از عمل خود توبه دهند، همچنان که از شرک توبه می‏‌دهند.

از امام باقر علیه السلام نقل شده است که فرمود: خبیث‏‌ترین درآمدها، رباخواری است. (اصول کافی، ج‏5، ص‏147)

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرموده‏‌اند: هرگاه خداوند اراده‏ هلاک قریه‏‌ای را داشته باشد، رباخواری در آن قریه ظاهر می‏‌شود. (کنز العمّال، ج‏4، ص‏104) و خداوند، فرد رباخوار، وکیل، شاهد و کاتب ربا را لعنت نموده است. (وسائل، ج‏12، ص‏430)

در حدیث می‏‌خوانیم: رباخواران، در قیامت همچون دیوانگان محشور می‏شوند. (تفسیر درالمنثور، ج‏2، ص‏102)

امام صادق علیه السلام علّت تکرار آیات ربا را آماده‌سازی ثروتمندان برای کار خیر و صدقات می‏‌داند و می‌‏فرماید: چون از یکسو «ربا» حرام است و از طرف دیگر کنز و انباشتن ثروت به صورت راکد نیز حرام است، پس چاره‏‌ای برای ثروتمندان جز انفاق و یا کارهای تولیدی مفید باقی نمی‏‌ماند. ( وسائل، ج‏12، ص‏423) همچنان که درباره‏ علّت تحریم ربا گفته‌‏اند: رباخواری مانع جریان پول در مسیر تولید و کارهای عام المنفعه است و به جای تلاش و فکر و بازو، فقط از سود پول بهره‏گیری می‏شود، لذا ربا تحریم شده است.

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمودند: «لو کان الرّبا حلالا لترک الناس التجارات» اگر ربا حلال بود، مردم کسب و کار را رها می‏‌کردند. (وسائل، ج‏12، ص‏424 و بحار، ج‏103، ص‏119)

از امام رضا علیه‌السلام نیز روایت شده است که فرمودند: اگر ربا شیوع پیدا کند راه قرض دادن بسته می‏‌شود. (الحیاة، ج‏4، ص‏334)

ضمناً چون احتمال در دام ربا افتادن در امور اقتصادی زیاد است، در حدیث از امام علی(ع) می‏‌خوانیم: «من اتّجر بغیر فقه فقد ارتطم فی‏الربا» هرکس بدون دانش و آگاهی از مسائل تجاری وارد تجارت شود، گرفتار ربا می‏‌شود. (نهج‌‏البلاغه، قصار 447)

آثار ربا

گرفتن پول اضافی، بدون انجام کاری مفید و یا مشارکت در تولید، نوعی ظلم و اجحاف است که موجب پیدایش دشمنی و قساوت می‌‏شود. ربا دهنده به جهت بدهی‏‌های تصاعدی، گاهی ورشکست و مجبور به قبول انواع ذلّت‏ها و اسارت‏ها می‌‏شود. (تفسیر مراغی، ذیل آیه) ربا، تعادل جامعه را بهم زده و موجب تقسیم جامعه به دو قطب مستکبر و مستضعف می‏‌شود.(تفسیر المیزان)

با توجّه به این آثار تخریبی، نه تنها در شریعت اسلام، بلکه در تمام ادیان آسمانی ربا تحریم شده است. امّا برخی به بهانه‏‌هایی می‏‌خواهند ربا را توجیه کنند و به دنبال راه فرار هستند. کلاه شرعی ساختن، همانند حیله یهود برای گرفتن ماهی در روز شنبه که در آیات قبل ماجرای آن بیان شد، نوعی بازی بیش نیست و قرآن از این گونه بازی‏‌ها انتقاد کرده است.

ربا، آثار تخریبی خود را دارد هرچند که جوامع انسانی آن را در سیستم اقتصادی خود پذیرفته باشند. علّت پیشرفت جوامع غربی، توجّه به علم و صنعت است، نه اینکه رباخواری موجب ترقّی آنها شده باشد.

پیام‌ها

رباخواران، از تعادل روحی و روانی برخوردار نیستند و جامعه را نیز از تعادل اقتصادی خارج می‏‌سازند. «کما یقوم الذی یتخبّطه الشیطان»

تشبیه بیع حلال به ربای حرام، نشانه‏ عدم تعادل فکری آنان است. «یتخبّطه الشیطان... بانّهم قالوا انّما البیع مثل الربا»

شیطان، قدرت تصرف بر درون انسان را دارد. «یتخبّطه الشیطان من المَس»

توجیه گناه، راه را برای انجام گناه باز می‏کند. «انّماالبیع مثل الربا»

تا قبل از ابلاغ تکیف، مسئولیّتی نیست. «فمن جائه موعظة من ربّه»

احکام الهی، در جهت پند وتربیت مردم است. «جائه موعظة من ربّه»

قانون امروز، شامل گذشته افراد نمی‏شود. «فله ما سَلف»

از گناه ناآگاهان اغماض می‏‌شود، ولی از آگاهانِ مغرض و مُصرّ هرگز. «ومَن عاد فاولئک اصحاب النّار»

منبع: فارس

انتهای پیام/