به گزارش گروه فرهنگی قدس آنلاین؛ خداوند در آیه ۲۷۵ سوره بقره به موضوع ربا و رباخواری اشاره کرده و فرد رباخوار را در روز قیامت مانند افراد دیوانه و مست توصیف می‌کند که عذابش آتش است و در آن جاودان خواهد بود.
متن آیه
الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَو اْ لَا یَقُومُونَ إِلَّا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الْشَّیْطَنُ مِنَ الْمَسِّ ذَ لِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الْرِّبَو اْ وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الْرِّبَو اْ فَمَنْ جَآءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّنْ رَّبِّهِ فَانْتَهَی فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَی اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَئِکَ أَصْحَبُ الْنَّارِ هُمْ فِیهَا خَلِدُونَ
ترجمه
کسانی که ربا میخورند، (در قیامت از قبرها) بر نمیخیزند مگر همانند برخاستن کسی که بر اثر تماس شیطان، آشفته و دیوانه شده است. (نمیتواند تعادل خود را حفظ کند، گاهی زمین میخورد و گاهی بر میخیزد.) این (آسیب) بدان سبب است که گفتند: داد و ستد نیز مانند ربا است. در حالی که خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است. پس هرکس که موعظهای از پروردگارش به او رسید و (از رباخواری) خودداری کرد، آنچه در گذشته (از طریق ربا بدست آورده) مال اوست، و کار او به خدا واگذار میشود. امّا کسانی که (دوباره به رباخواری) بازگردند، آنان اهل آتش خواهند بود و در آن جاودانه میمانند.
«ربا»، در لغت به معنای زیادی و افزایش است و در شریعت اسلام به معنای زیاده گرفتن در وام یا بیع است. مورد ربا یا پول است یا جنس. گاهی پول را قرض میدهد و بیش از آنچه داده باز پس میگیرد، که این ربای در وام است و گاهی جنسی را میدهد و مقدار بیشتری از همان جنس را تحویل میگیرد که این نیز در مواردی ربا میشود.
رباخوار، به کسی تشبیه شده که شیطان او را خبط کرده است. «خَبط» به معنای افتادن و برخاستن و عدم تعادل به هنگام حرکت است.
رباخوار در قیامت همچون دیوانگان محشور میشود، چرا که در دنیا روش او باعث بهم خوردن تعادل جامعه گردیده است. ثروت پرستی، چشم عقلش را کور کرده و با عمل خود چنان اختلافات طبقاتی و کینه را بر میانگیزد که فقر و کینه سبب انفجار شده و اصل مالکیّت را نیز متزلزل می‌کند. برای این افراد، گویا ربا اصل و خرید و فروش فرع است، فلذا میگویند: بیع و معامله هم مثل رباست و تفاوتی ندارند.
انتقاد از رباخواری، ربا گرفتن و ربا دادن، از ابتدای اسلام مطرح بوده است. خدا در سوره روم که در مکّه نازل شده است، میفرماید: «و ما اوتیتم من ربا لیربوا فی اموال النّاس فلایربوا عند اللّه» یعنی آنچه به قصد ربا میدهید تا برای شما در اموال مردم بی‌افزاید، بدانید که نزد خداوند افزون نمیشود.
سپس در سوره آلعمران با فرمان «لاتأکلوا الرّبا» از آن نهی گردیده و بیشترین انتقاد از رباخواری در همین آیات آمده است. ضمناً آیه «وأخذهم الرّبا وقد نُهوا عنه»(نساء ۱۶۱) ، یادآور میشود که در مذهب یهود نیز «ربا» حرام بوده، همچنان که این حرمت در تورات ذکر شده است.
آیات مربوط به ربا، بدنبال آیات انفاق آمد، تا دو جهت خیر و شر را که توسط مال و ثروت پدید میآید مطرح کند. انفاق یعنی دادن بلاعوض و ربا یعنی گرفتن بلاعوض. هر آثار خوبی که انفاق دارد، مقابلش آثار سوئی است که ربا در جامعه پدید میآورد. به همین جهت قرآن میفرماید: «یمحق اللّه الرّبا و یُربِی الصّدقات» خداوند ثروت بدست آمده از ربا را نابود، ولی صدقات را افزایش میدهد.
تهدیدهایی که در قرآن برای اخذ ربا و پذیرش حاکمیّت طاغوت آمده برای قتل، ظلم، شرب خمر، قمار و زنا نیامده است.(تفسیر المیزان)
حرمت ربا نزد تمام فرق اسلامی قطعی و از گناهان کبیره است. وقتی به امام صادق علیه‌السلام خبر دادند که فلانی رباخوار است، فرمود: اگر قدرت میداشتم گردنش را میزدم.(وسائل، ج12، ص429)
همچنان که حضرت علی علیه السلام وقتی با رباخواری مواجه شد، از او خواست توبه کند، وقتی توبه کرد او را رها نمود و به دنبال آن فرمود: رباخوار را باید از عمل خود توبه دهند، همچنان که از شرک توبه میدهند.
از امام باقر علیه السلام نقل شده است که فرمود: خبیثترین درآمدها، رباخواری است. (اصول کافی، ج5، ص147)
رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودهاند: هرگاه خداوند اراده هلاک قریهای را داشته باشد، رباخواری در آن قریه ظاهر میشود. (کنز العمّال، ج4، ص104) و خداوند، فرد رباخوار، وکیل، شاهد و کاتب ربا را لعنت نموده است. (وسائل، ج12، ص430)
در حدیث میخوانیم: رباخواران، در قیامت همچون دیوانگان محشور میشوند. (تفسیر درالمنثور، ج2، ص102)
امام صادق علیه السلام علّت تکرار آیات ربا را آماده‌سازی ثروتمندان برای کار خیر و صدقات میداند و میفرماید: چون از یکسو «ربا» حرام است و از طرف دیگر کنز و انباشتن ثروت به صورت راکد نیز حرام است، پس چارهای برای ثروتمندان جز انفاق و یا کارهای تولیدی مفید باقی نمیماند. ( وسائل، ج12، ص423) همچنان که درباره علّت تحریم ربا گفتهاند: رباخواری مانع جریان پول در مسیر تولید و کارهای عام المنفعه است و به جای تلاش و فکر و بازو، فقط از سود پول بهرهگیری میشود، لذا ربا تحریم شده است.
از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمودند: «لو کان الرّبا حلالا لترک الناس التجارات» اگر ربا حلال بود، مردم کسب و کار را رها میکردند. (وسائل، ج12، ص424 و بحار، ج103، ص119)
از امام رضا علیه‌السلام نیز روایت شده است که فرمودند: اگر ربا شیوع پیدا کند راه قرض دادن بسته میشود. (الحیاة، ج4، ص334)
ضمناً چون احتمال در دام ربا افتادن در امور اقتصادی زیاد است، در حدیث از امام علی(ع) میخوانیم: «من اتّجر بغیر فقه فقد ارتطم فیالربا» هرکس بدون دانش و آگاهی از مسائل تجاری وارد تجارت شود، گرفتار ربا میشود. (نهجالبلاغه، قصار 447)
آثار ربا
گرفتن پول اضافی، بدون انجام کاری مفید و یا مشارکت در تولید، نوعی ظلم و اجحاف است که موجب پیدایش دشمنی و قساوت میشود. ربا دهنده به جهت بدهیهای تصاعدی، گاهی ورشکست و مجبور به قبول انواع ذلّتها و اسارتها میشود. (تفسیر مراغی، ذیل آیه) ربا، تعادل جامعه را بهم زده و موجب تقسیم جامعه به دو قطب مستکبر و مستضعف میشود.(تفسیر المیزان)
با توجّه به این آثار تخریبی، نه تنها در شریعت اسلام، بلکه در تمام ادیان آسمانی ربا تحریم شده است. امّا برخی به بهانههایی میخواهند ربا را توجیه کنند و به دنبال راه فرار هستند. کلاه شرعی ساختن، همانند حیله یهود برای گرفتن ماهی در روز شنبه که در آیات قبل ماجرای آن بیان شد، نوعی بازی بیش نیست و قرآن از این گونه بازیها انتقاد کرده است.
ربا، آثار تخریبی خود را دارد هرچند که جوامع انسانی آن را در سیستم اقتصادی خود پذیرفته باشند. علّت پیشرفت جوامع غربی، توجّه به علم و صنعت است، نه اینکه رباخواری موجب ترقّی آنها شده باشد.
پیام‌ها
رباخواران، از تعادل روحی و روانی برخوردار نیستند و جامعه را نیز از تعادل اقتصادی خارج میسازند. «کما یقوم الذی یتخبّطه الشیطان»
تشبیه بیع حلال به ربای حرام، نشانه عدم تعادل فکری آنان است. «یتخبّطه الشیطان... بانّهم قالوا انّما البیع مثل الربا»
شیطان، قدرت تصرف بر درون انسان را دارد. «یتخبّطه الشیطان من المَس»
توجیه گناه، راه را برای انجام گناه باز می‌کند. «انّماالبیع مثل الربا»
تا قبل از ابلاغ تکیف، مسئولیّتی نیست. «فمن جائه موعظة من ربّه»
احکام الهی، در جهت پند وتربیت مردم است. «جائه موعظة من ربّه»
قانون امروز، شامل گذشته افراد نمیشود. «فله ما سَلف»
از گناه ناآگاهان اغماض میشود، ولی از آگاهانِ مغرض و مُصرّ هرگز. «ومَن عاد فاولئک اصحاب النّار»
منبع: فارس
انتهای پیام/
نظر شما