به گزارش خبرنگار فرهنگی قدس‌آنلاین، بحث زیارت بقاع متبرکه ائمه اطهار(ع) یکی از مسائل اختلافی بین مسلمانان اعم از شیعه و سنی از سویی و تکفیری‌ها از سوی دیگر است.

گروه‌های تکفیری پس از قدرت گرفتن در خاورمیانه و نفوذ در کشورهای همسایه، عملی کردن یکی از آرمان‌ها و تهدیدهای تاریخی خود را در دستور کار قرار دادند و از بین بردن بقاع متبرکه ائمه(ع)، همانند اولین تخریب‌ها که از مدینه در دوره محمدبن عبدالوهاب آغاز شده بود، در دستور کار جریان‌های تکفیری قرار گرفت.

در ادامه این برنامه‌ها، سامرا به عنوان یکی از شهرهای مهم تاریخ شیعه هدف عملیات‌ تروریستی القاعده قرار گرفت و مرقد امام عسکری و امام هادی(ع) در 23محرم 1427ه.ق تخریب شد.

 سامرا؛ از «سام راه» تا «سر من رأی»

سامرا همچون شهرهای دیگر عراق، قدمت دیرینه‌ای دارد. برخی بنای آن را عصر قبل از اسلام، یعنی دوران اشکانیان و ساسانیان می‌دانند، برخی نیز شاپور ذوالاکتاف را بانی این شهر دانسته‌اند. به گفته یاقوت حموی، سامرا را «سام بن نوح» ساخته است و شاید وجه تسمیه آن به سامرا نیز همین باشد: «سام راه» یعنی راه عبور و مرور سام فرزند نوح.  بر اساس متون تاریخی، این شهر در عصر ساسانی، زیر سلطه ایران بود و مردم آن به پرداخت مالیات به پادشاهان ایرانی ناچار بودند.  در دوران اشکانیان، سامرا از مراکز تمدن بود و آثاری نیز در حفاری‌های آن به دست آمده است که تاریخ آن‌ها به قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. در این شهر گورستانی کاوش شده که قدمت آن به 5000 سال قبل از میلاد می‌رسد. 
با تسلط رومیان بر این منطقه مردم آن به مسیحیت گرویدند و به دنبال جنگ‌های ایران و روم، این شهر دچار آسیب‌های کلی شد. سامرا همراه دیگر شهرهای عراق در سال 14ق. توسط سعد بن ابی وقاص فتح شد. از این هنگام تا پایان قرن دوم هجری تنها یک دیر در سامرا وجود داشت. برخی از خلیفه‌های اسلامی از جمله منصور و هارون کوشیدند آن را آباد کنند و حتی هارون قصری اطراف آن ساخت و کانالی در آن حفر کرد. از آن هنگام تا دوران معتصم (قرن سوم هجری) از سامرا سخنی در منابع نیست تا آن که خلیفه به احیا و تجدید بنای این شهر پرداخت و مردم بغداد را که از نظامیان ترک گله مند بودند به این شهر منتقل کرد، از این رو آنجا را «سر من رأی» نامیدند؛ یعنی خوشحال شد کسی که آن را دید. بین سال‌های221 تا 276 قمری این شهر پایتخت عباسیان بود و به همین دلیل آبادتر از سایر شهرهای عراق شد. 

مرکز آینده سازان تشیع

سامرا گرچه در دوره‌ای که پایتخت عباسیان بود، آبادانی بسیاری به خود دیده بود و آثار تمدنی چون معماری و شهرسازی در آن نمود بسیاری داشت، اما با تصمیم خلیفه شانزدهم عباسی مبنی بر بازگشت پایتخت به بغداد، دوران خوش این شهر پایان یافت و نامش به «ساء من رأی: هر کس آن را دید ناراحت شد» تغییر یافت. از هنگام انتقال پایتخت خلافت به بغداد تا عصر حاضر، در منابع درباره سامرا سخن چندانی نیست و این شهر به سبب وجود مزار و مرقد امامین عسکریین(ع) همچنان آبادان و پابرجا مانده است.

بارگاه عسکریین(ع) مهم‌ترین زیارتگاه شهر سامراست. در این بارگاه تا سال 333 قمری که گنبدی بر آن ساخته شد، بسته بود و شیعیان از پشت در، امامان خود را زیارت می‌کردند. در قرن 12 قمری بار دیگر این بارگاه ترمیم و برای آن رواق، گنبد و گلدسته ساخته شد. در سال 1285 هـ.ق ناصرالدین شاه دستور داد تا گنبد حرم مطهر را طلاکاری کنند که این امر روی گنبد نیز نوشته شده است. گنبد حرم مطهر عسکریین(ع) بزرگ‌ترین گنبد اماکن مقدس شیعه است، به طوری که محیط آن 68 متر و قطر آن 22 متر و 43 سانتی‌متر است و شمار آجرهای طلای آن افزون بر 72 هزار آجر است. در کنار این گنبد دو گلدسته طلایی قرار دارند که ارتفاع هر کدام از آن‌ها از سطح زمین 36 متر و از سطح بام صحن افزون بر 25 متر می‌باشد.
سامرا افزون بر سابقه تاریخی و تمدنی خود چه قبل از اسلام و چه پس از آن، نزد شیعیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. وجود بارگاه امام دهم و یازدهم شیعیان، تدفین برخی از بزرگان خاندان نبوت در این بقعه از جمله نرجس مادر امام زمان(عج)، عمه امام عصر و برادران امام عسکری(ع)، تولد امام عصر در این شهر و آغاز امامت و غیبت حجت بن الحسن(عج) از دلایل توجه معرفتی و تاریخی شیعیان به سامراست. 
پیوند دوره امامت آخرین حلقه سلسله ولایت و سامرا، این شهر را به شهری استراتژیک در میان شیعیان و مرکزی برای آینده سازان شیعه با تکیه بر اندیشه انتظار و مهدویت تبدیل کرد و سامرا از خرابه کاخ عباسیان و زندان عسکریین به کانون توجه منتظران موعود تبدیل شد. 

  حوزه علمیه سامرا و فتوای تاریخی میرزای شیرازی

هزار سال پس از غیبت امام عصر(عج)، یکی از انقلابی‌ترین مراجع شیعه، حوزه علمیه‌ای در سامرا بنا کرد که مرکز تربیت تأثیرگذارترین چهره‌های علمی حوزه شیعه شد. در سال 1291 قمری یکی از مهم‌ترین مراکز علمی شیعیان توسط سیدمحمد حسن شیرازی تأسیس شد، مرکزی که با حضور علمای بزرگ و شاگردان آن‌ها، مکتب خاصی در فقه و اصول معرفی کرد که به مکتب سامرا شهرت یافت. یکی از رویدادهای این حوزه علمیه صدور فتوای تحریم تنباکوی میرزای شیرازی از آن مرکز علمی بود.  عمر حوزه سامرا گرچه کوتاه بود و پس از فوت میرزای شیرازی از رونق افتاد و علما و شاگردان آن حوزه به نجف و کربلا مهاجرت کردند اما با معرفی اندیشمندانی چون سیدحسن صدر، سیدمحسن امین، شرف‌الدین عاملی، محمدجواد بلاغی، شیخ محسن شراره، آقا بزرگ تهرانی، علامه امینی، محمدرضا مظفر و همچنین برخی از خاندان کاشف‌الغطاء یکی از تأثیرگذارترین مراکز علمی شیعیان شناخته شد.

 این خانه ویران نمی‌شود

سامرا، شهری که از تفرجگاه شاهان ساسانی، مقر حکمرانی خلفای عباسیان و زندان عسکریین(ع) به درجه‌ای از اعتبار و اهمیت دست یافت که یکی از تأثیرگذارترین حوزه‌های علمیه شیعه را در خود دید، هیچ‌گاه از تیررس نگاه دشمنان اهل بیت(ع) در امان نبود. پس از هجمه‌های سلسله وار و هدایت شده به امام هادی(ع) در سال‌های اخیر که به گفته دکتر رجبی دوانی به دلیل کینه مخالفان ولایت به دلیل ارائه منشور امامت در زیارت «جامعه کبیره» است، وارد کردن شبهات بی شمار و سازماندهی شده به مهدویت و انتظار، آخرین ضربه هتک حرمت به بارگاهی بود که افزون بر محل تدفین امامان شیعه؛ محل تولد، آغاز امامت و غیبت آخرین حلقه سلسله اولیای الهی بود. انفجار حرمین امامین همامین، امام هادی و امام عسکری (ع) در 23 محرم سال 84 برای دستیابی به این هدف روی داد. سال 86 بار دیگر سامرا و بارگاه امامین عسکریین(ع) مورد هجمه واقع شد و گلدسته‌های حرم تخریب شد. گرچه تلاش تکفیری‌ها در ظاهر به ثمر نشست اما مهم آن است که وهابیت که پشت پرده این وقایع بود، نتوانست به آنچه می‌خواهد دست یابد.

به اعتقاد آیت الله حسینی قزوینی، سرداب مقدس حضرت ولی عصر(عج) خار چشم وهابیت است و اجداد آن‌ها «معتصم» و «متوکل» هم آن را تحمل نکردند. بنابراین، حرمین عسکریین(ع) را انتخاب کردند تا بتوانند زهر چشمی از شیعیان بگیرند.

وی می‌گوید: بنابر اسنادی که روزنامه‌های عراقی منتشر کردند، از دفتر یکی از شبه نظامیان عراقی سندی به دست آمده بود که در آن با وهابیون قراردادی بسته بودند تا حرمین عسکریین(ع) به مسجد بزرگ سامرا تغییر نام دهد، اذان شیعیان از حرم پخش نشود، نام عسکریین(ع) روی سنگ مرمر کف مسجد حک شود، سرداب غیبت تخریب شده و نامی از غیبت به میان نیاید.

گرچه بخش مهمی از حرم در انفجار تخریب شد، اما به همت شیعیان، حرم سامرا بازسازی شد. اما آنچه در این اتفاق به دشمنان اهل بیت(ع) و پشت پرده نشینان تخریب ثابت شد، نخست این بود که تخریب حرم، تکفیریان را بین عموم مسلمانان منزوی‌تر کرد و نیز به گفته آیت الله صافی گلپایگانی در مقابل آن واقعه، با دو سکوت شگفت انگیز و تاریخی روبه‌رو بودیم: اول؛ سکوت مثبت شیعیان در اجتناب از مقابله به مثل و ثبات آنان بر حفظ مصالح اسلامی و خودداری بی قید و شرط از انتقام و تحذّر از شعله ور شدن آتش تمام عیار جنگ داخلی و دعوت به اخوت و همکاری برای اعتلای اسلام و دوم؛ سکوت منفی مدافعان به اصطلاح حقوق بشر و بویژه سران ممالک اسلامی.

انتهای پیام/