گروه فرهنگی قدس‌آنلاین/ خدیجه زمانیان: نزار قبانی از آن دسته شاعرانی است که اشعارش در ایران با اقبال زیادی رو به‌رو شده است. «در بندر آبی چشمانت»،«به بیروت با عشق»،«تا سبز شوم از عشق»، «باران یعنی تو بر می‌گردی» و بسیاری از مجموعه‌های دیگر این شاعر که توسط مترجمان مختلف ترجمه شده‌اند، بارها و بارها تجدید چاپ شده و مخاطب ایرانی از آن استقبال کرده است.

نزار قبانی (۱۹۲۳ دمشق ـ ۱۹۹۸ لندن) شاعری است که با شعرهای عاشقانه‌اش مشهور است. سرودن شعر را از شانزده ‌سالگی آغاز کرد. در ۱۹۴۴ از دانشکده حقوق در دمشق فارغ‌التحصیل و در وزارت خارجه سوریه مشغول به کار شد. در ۱۹۶۶ کار دیپلماسی را رها کرد و فقط به شعر پرداخت. با شکست و عقب‌نشینی اعراب در مسئله فلسطین، از شعر عاشقانه به شعر سیاسی و شعر مقاومت روی ‌آورد.

او به زبان‌های فرانسه، انگلیسی و اسپانیولی نیز مسلط بود. هنگامی که از او پرسیده می‌شد که آیا او یک انقلابی است، در پاسخ می‌گفت: «عشق در جهان عرب مانند یک اسیر و برده ‌است و من می‌خواهم که آن را آزاد کنم».

بخش‌هایی از اشعار نزار قبانی تاکنون به فارسی ترجمه و منتشر شده ‌است. حمید رحمانی، مهدی سرحدی، موسی بیدج، یغما گلرویی، رضا طاهری، موسی اسوار، رضا عامری و احمد پوری مترجمانی هستند که تاکنون بخش‌هایی از آثار نزار را به فارسی ترجمه کرده‌اند.

درباره زندگی و شعر نزار قبانی با محمدحسین نعمتی به گفت‌وگو نشسته‌ایم، که می‌خوانید. محمد حسین نعمتی متولد سال 1360 در ارسنجان استان فارس است. او از شاعرانی است که علاوه بر سرودن شعر، دستی در نقد ادبی هم دارد و بویژه در خصوص اشعار نزار قبانی پژوهش‌هایی انجام داده است.

 علت توفیق و اقبال اشعار نزار قبانی نسبت به سایر شعرای عرب در ایران چیست؟

نزار قبانی از عزیزترین چهره‌های ادبیات عرب در دهه‌های گذشته است که پیشینه این ادبیات را با ادبیات نو پیوند می‌دهد. قبانی همین طور که در ایران طرفداران خودش را دارد و شعرهایش مورد اقبال قرار گرفته در کشورهای دیگر هم اشعارش به زبان‌های مختلف ترجمه شده و مورد اقبال آن‌ها نیز قرار گرفته است. 

 اقبال قبانی در ایران به آثار عاشقانه‌اش است، آیا کشورهای دیگر هم به اشعار عاشقانه او بیش از اشعار سیاسی‌اش توجه دارند؟

اولین دلیل این توجه مضمون پردازی‌های اوست. عاطفه در اشعار او موج می‌زند و اشعار عاشقانه و سیاسی‌اش دارای موضوعاتی جهانی است. بخشی از موفقیت این شاعر به دلیل حضورش در کشورهای مختلف به عنوان دیپلمات سوری بوده است. از طرفی آشنایی او با فرهنگ‌های مختلف و البته شناخت خوبی که او از زیبایی شناسی مخاطبین خود در کشورهای مختلف دارد همگی باعث شده طیف گسترده‌ای از شعردوستان دوستدار شعر او شوند. از طرفی او شاعری است که بر مفهوم عشق در ادبیات‌های مختلف و جنبه‌های مختلف آن اشراف داشته و توانسته در این مورد آثاری خلق کند و در سرودن آن‌ها به جامعیتی برسد که مورد توجه مخاطب جهانی قرار گیرد. 

 مترجمان مختلف بیشتر به کدام اشعار او توجه کرده‌اند، عاشقانه یا سیاسی؟

بسیاری از اشعاری که از قبانی در ایران ترجمه شده، اشعار عاشقانه‌اش بوده است؛ البته در چند اثر هم به اشعار سیاسی و تا اندازه‌ای مذهبی او پرداخته شده است اما طبیعت رفتار مترجمان این گونه بوده که به سمت اشعار عاشقانه او رفته‌اند و از ترجمه اشعاری که گرایش‌های مذهبی و یا سیاسی داشته پرهیز کرده‌اند. 

 دلیل این گزینش چیست؟

شاید یکی از دلایل این است که اعتقادی از سوی مترجم‌ها به این نوع سرودن نبوده اما قبانی علاوه بر اینکه شعرهای عاشقانه دارد در سیاست هم اشعار فوق‌العاده‌ای دارد. این شاعر حتی در مدح امام خمینی(ره) هم شعر سروده است.

همچنین موضوعاتی مثل دفاع از فلسطین و مظلومیت شهدای کربلا در اشعار او دیده می‌شود. در واقع می‌توان گفت شعر قبانی شعری جهانی است چون زندگی در آن جریان دارد و او خود را محدود به ژانر و موضوع خاصی نکرده است.

 قبانی در مجموعه شعرهایش به دو موضوع «زن» و «عشق» توجه خاصی کرده است. این توجه ویژه حاصل چه چیزی است؟

یکی از دلایلی که او را شاعر زن می‌نامند به خاطر نگاه ویژه‌ای است که در آثارش به مسئله زن و حقوق فراموش شده آن‌ها دارد. خواهر او تن به ازدواج اجباری داد و سپس دست به خودکشی زد. این اتفاق تحولی در اشعار نزار قبانی ایجاد کرد. او تلاش کرد با اشعارش به جنگ با محدودیت‌هایی که برای زنان در جهان عرب وجود دارد برود و به نوعی این واقعه را جبران کند؛ البته اگرچه قبانی به نام شاعر زن و شاعر عشق شناخته می‌شود اما درونمایه اشعارش مذهبی است. از نظر مضمون‌پردازی هم اشعار او بسیار بکر و فرم اشعار او بسیار ناب است. تجربه‌های او در شعر جدید عرب از سوی شاعران زیادی مورد استفاده قرار گرفته است و شاعران زیادی از سبک او استقبال می‌کنند. 
شاعران ایرانی هم از تجربه‌های او در حیطه شعری استفاده‌های زیادی کرده‌اند و در قالب شعرهای نیمایی و سپید از شعر این شاعر دنباله‌روی کرده‌اند. 

 آیا می‌توان گفت اشعار نزار قبانی نماینده کامل شعر عرب است و دغدغه‌های امروز دنیای عرب، در شعر او دیده می‌شود؟

نزار قبانی در کنار محمود درویش، سمیح القاسم و چند شاعر عرب دیگر از پایه‌گذاران ادبیات مدرن عرب امروز است. اما در میان افراد نام‌برده شده شعر قبانی توفیق بیشتری در جهان داشته است اگر چه محمود درویش هم به واسطه فعالیت‌های سیاسی که داشته و تلفیق شعرش با کاریکاتور و ترانه‌های معروفی که در جهان عرب از روی اشعارش خوانده شده بسیار محبوب است.

انتهای پیام/