قدس آنلاین-گروه استان ها: بابک رحیمیان: سیستان و بلوچستان همانطور که معاون محیط زیست می‌گوید شرایط به مراتب بدتری را در بحران آب در میان استان‌های پرتنش دارد؛ صادق ضیائیان رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی می‌گوید: متاسفانه طی ۱۱ ماه گذشته، استان سیستان و بلوچستان ۷۴ درصد کمبود بارش را داشت و در صدر استان‌های کم بارش قرار گرفت.
عبدالرحمان شهنوازی مدیرکل مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان نیز می‌گوید: خشکسالی‌های بی‌سابقه سیستان و بلوچستان امسال به اوج خود رسیده و هم‌اکنون ۱۰۰ درصد مساحت سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی از درجه‌های خیلی شدید، شدید و متوسط شده است.
سیستان و بلوچستان درحالی کم‌بارش‌ترین و خشک‌ترین استان ایران است که حداقل یک میلیون نفر از جمعیت این استان عمدتا در روستاها فاقد شبکه آب هستند و نیازهایشان را از برکه‌ها و گودال‌هایی تامین می‌شود که به‌شدت وابسته به بارش است.
شاخص دسترسی به شبکه آب در سیستان و بلوچستان ۷۰ است و در روستاها ۴۶ درصد؛ این‌درحالی است به بنا به آمارهای وزارت نیرو، میانگین شاخص دسترسی به شبکه آب در میان ۳۱ استان ایران ۹۰ درصد و فقط در روستاها ۷۰ است که سیستان و بلوچستان اختلافات فاحشی دارد.
مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان می‌گوید: ۵۱ درصد جمعیت ۲ میلیون و ۷۷۵ هزارنفری سیستان و بلوچستان در روستاها زندگی می‌کنند، این استان ۵۵۹۴ روستای بالای ۲۰ خانوار دارد که تنها حدود ۲ و ۵۷۰ روستا به شبکه آبرسانی مداوم متصل‌اند و بقیه، بیش ۳ هزار روستا، یا به‌صورت سقایی و تانکری آبرسانی می‌شوند و یا از همین سهمیه سقایی هم محروم‌اند.
عبدالاحد ریگی می‌افزاید: شرکت آب و فاضلاب روستایی این استان موفق شده از میان ۳ هزار روستایی که فاقد شبکه هستند، به هزار و ۲۵۷ روستا با ۲۵۱ هزار نفر با ۱۱۱ تانکر آبرسانی کند و چیزی حدود ۲ هزار روستا در انتظار آبرسانی سقایی‌اند.
از طرفی سیستان و بلوچستان تنها استانی است که بسیاری از شهرهای آن‌هم شاخص‌های خیلی پایینی در دسترسی به آب دارند از جمله مرکز، زاهدان، ۳۰ درصد جمعیت مرکز سیستان و بلوچستان، زاهدان، فاقد شبکه آب هستند؛ شرایط در مراکز جمعیتی دیگر هم‌چون چابهار هم بدتر است؛ به گواه آمار شرکت آب‌وفاضلاب شهری سیستان و بلوچستان، از جمعیت ۱۲۰ هزارنفری شهر چابهار تنها ۵۰ هزار نفر به شبکه آب دسترسی دارند؛ این آمارها نشان می‌دهد برخلاف استان‌های دیگر ایران که به تازگی وارد تنش آبی شدند؛ حداقل یک میلیون نفر و عمدتا روستایی در سیستان و بلوچستان در تنش آبی بودند و حالا در اثر خشکسالی‌ها وارد تنش آبی شدید و خیلی شدید شده‌اند.
انتقال آب از خلیج فارس
انتقال آب از خلیج فارس اما شاید زیاد کارشناسی نباشد، مهدی آرمند کارشناس آب می‌گوید: با توجه به شرایط خشکسالی حاکم بر کشور و خشک شدن منابع آبی به‌ویژه در استان‌هایی که در تنش آبی شدیدند؛ ما چاره‌ای جز انتقال آب از دریا به‌عنوان گزینه‌ای جدی برای مطالعه نداریم.
وی می‌افزاید: شرایط انتقال آب از عمان به‌دلیل باز بودن و اقیانوسی بودن آن مناسب است اما از خلیج فارس و یا مثلا دریای خزر که محیط‌های نیمه بسته و بسته‌ای هستند از نظر زیست محیطی خیر.
آرمند تصریح می‌کند: کشورهای بسیاری با منابع آبی محدود به بحث استفاده و شیرین‌سازی آب ورود پیدا کردند و هم‌اکنون کشورهایی مثل عربستان و امارات با ساخت آبشیرین‌کن‌های مجهز تا مقیاس میلیون مترمکعب آب شیرین‌سازی می‌کنند، بنابراین این راه‌حل اثبات شده و تجربی است.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نیز انتقال آب از خلیج فارس را مردود می‌داند و در نشستی به میزبانی مدیران آبی سیستان و بلوچستان در چابهار می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد استان‌هایی مثل خراسان رضوی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان که در تنش آبی جدی‌اند و تا سه‌سال آینده منابع آبی خود را از دست می‌دهند؛ هرچند ما گزینه انتقال آب را گزینه آخر می‌دانیم اما باید توجه داشت که با توجه به تمام شدن منابع چاره‌ای برای انتقال نداریم، انتقال آب از دریای خزر و خلیج فارس را مردود دانستیم اما عمان به دلیل باز بودن، عمق بالا و اتصال آزاد به اقیانوس شرایط بهتری دارد.
پروین فرشچی می‌افزاید: مطالعات انتقال آب از عمان به هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی از جمله مقدار آب، میزان سرمایه‌گذاری و نوع تکنولوژی به‌کار گرفته شده در حال اتمام است و باتوجه به نیاز موجود احتمالا تا سال آینده عملیات اجرایی انتقال آب شروع خواهد شد. سه استانی که نام بردم در اولویت‌اند اما به‌دلیل شرایط بدتر در سیستان و بلوچستان و مجاورت با عمان این استان در اولویت است.
یک میلیون نفر شبکه آب ندارند
منابع آبی روستاها بر خط قرمز
مردم در ۳ هزار روستای سیستان و بلوچستان که آبرسانی سقایی می‌شوند و یا نمی‌شوند با منابع آبی دست‌ساز خود که اصطلاحا به آن هوتگ می‌گویند، نیازهای آبی خود و خانواده‌شان را برطرف می‌کنند؛ هوتگ‌ها، گودال‌های دست‌سازی به عمق حدود ۱۵ متر و ظرفیت میانگین ۲۰ هزار مترمکعب هستند که پیشینگان بلوچستان آن‌ها را ساخته‌اند و از خود به یادگار گذاشتند؛ این هوتگ‌ها که در مناطق محروم بلوچستان تنها امید مردم و حتی حیوانات و احشام هستند حالا به‌خاطر خشکسالی‌ها وضع خوبی ندارند.
معین‌الدین سعیدی رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار می‌گوید: ازآنجایی‌که آب این هوتگ‌ها از طریق سیلاب‌ها و بارندگی تأمین می‌شود با کمبود بارندگی و خشکسالی‌های پی‌درپی در سال‌های اخیر بسیاری از آن‌ها خشک‌شده‌اند و توانایی آبرسانی به مردم و احشام را ندارند.
علاوه‌بر هوتگ‌ها، مهم‌ترین منبع آبی مردم فاقد شبکه آبرسانی در بلوچستان، بزرگ‌ترین رودخانه سیستان و بلوچستان، رودخانه سرباز، است که آن‌هم به‌خاطر خشکسالی‌ها نفس‌های آخرش را می‌کشد؛ همزیستی انسان و حیوانات درنده و چرنده در استفاده از یک منبع مشترک برای استحصال آب سال‌ها ادامه داشته تا آنکه با خشکسالی‌ها این همزیستی به رقابت تبدیل شده است؛ در تیرماه سال ۹۵ یک کودک ۱۰ ساله هنگامی که برای استفاده از برکه‌ای در روستای «کشاری» شهرستان «سرباز» در جنوب سیستان وبلوچستان به کنار رودخانه سرباز رفت، طعمه تمساح پوزه کوتاه ایرانی یا گاندو شد و جان خود را از دست داد.
هرچه باشد سیستان و بلوچستان در اولویت شیرین‌سازی است اما هرچند معاون سازمان محیط زیست از احتمال قطعی شدن انتقال از سال آینده و ابتدا به سیستان و بلوچستان خبر می‌دهد اما به نظر می‌رسد چالش‌هایی جلودار است.
عبدالغفور ایرانژاد نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: باآنکه تاکنون بیش از ۱۰ سرمایه‌گذار برای احداث آب‌شیرین کن در حوزه چابهار و کنارک اعلام آمادگی کرده‌اند اما تاکنون پاسخی از سوی ارگان مربوط دریافت نکرده‌اند و همچنان منتظرند. وزارت نیرو به سرمایه‌گذاران تضمین خرید نمی‌دهد؛ این سرمایه‌گذاران که بومیان و غیربومیان را شامل می‌شود حاضرند تمام سرمایه‌گذاری ساخت آب‌شیرین‌کن را انجام دهند منوط به تضمین خرید که وزارت نیرو تضمین را نمی‌دهد.
علی کرد نماینده مردم شهرستان میرجاوه در جنوب شرق سیستان و بلوچستان نیز اخیرا گفته است: به نظر می رسد با توجه به شرایط مالی حاکم بر کشور و نداشتن اجازه برای واگذاری طرح انتقال آب به شرکت‌های خارجی، این موضوع در این دوره از مجلس به نتیجه نرسد.
نظر شما