فاطمی نسب/ یکی از موضوع‌های مهم هنر معاصر در هر شاخه و حوزه‌ای، پیوست اقتصادی آن و یا به عبارتی میزان اقبال عموم هنردوستان به خرید آثار هنری است. این مقوله در جهان امروز تا آنجا پیش رفته که گاه هنر، جدا از ارزش ذاتی خود و تأثیری که در تعالی ارزش‌ها دارد، کالایی می‌شود که صرفاً ذائقه متغیر مخاطب خود را در نظر می‌گیرد و به قصد فروش و پر کردن گیشه تولید می‌شود. پرواضح است که این گونه آثار هنری، در صفحه‌های تاریخ هنر، هیچ گاه ماندگار نخواهند شد. اما پرسش مهم‌تر این است که آیا هنر ارزشمند و اقتصاد تقاطع مشخصی دارند؟ به عبارتی می‌توان هم اصالت هنر را حفظ کرد و هم پیوست اقتصادی آن را در نظر گرفت؟
جواب این پرسش را شاید بتوان در موفقیت برخی آثار ارزشمند «حراج باران» و پیش‌تر از آن در «دهمین حراج تهران» جست‌و‌جو کرد.
به گزارش قدس سومین دوره «حراج باران» با فروش ۴۶ اثر هنری از هنرمندان خوشنویس ایرانی و در مجموع به قیمت فروش ۱۱ میلیارد و ۷۶۹ میلیون تومان به کار خود پایان داد.
در این دوره از «حراج باران» که توسط محبوبه کاظمی دولابی، بنیانگذاری و مدیریت می‌شود، رکورد گران‌ترین اثر به‌فروش‌رسیده در یک حراجی هنری در ایران، با چکش خوردن ۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومانی یک اثر هنری حکاکی شده از مصحف شریف قرآن کریم شکسته شد.
همچنین فروش ۱۳ اثر بالای ۱۰۰ میلیون تومان و ارتقای رکورد فروش آثار میر عماد و دیگر بزرگان خوشنویسی از دیگر دستاوردهای این دوره از «حراج باران» بود.
موفقیت آثار انقلابیدر «دهمین حراج تهران»
این خبرها در حالی است که چندی پیش نیز خبر رکوردزنی‌های «دهمین حراج تهران» نگاه هنرمندان و اصحاب رسانه را به مقوله اقتصاد هنر در دهه ۹۰ معطوف کرد.
«دهمین حراج تهران» درحالی به پایان رسید که مبلغ فروش آثارش از ۳۴ میلیارد تومان گذشت. اما نکته حائز اهمیت، شگفتی‌سازی آثار عکاسان دفاع مقدس در این حراج بود؛ به گونه‌ای که عکسی از سعید صادقی از دوران دفاع مقدس به اسم «فتح خرمشهر» به قیمت ۷۵ میلیون تومان به فروش رسید درحالی که قیمت بیشینه آن ۴۰ میلیون تومان ذکر شده بود.
همچنین عکس «خرمشهر» اثر محمد فرنود به قیمت ۷۰ میلیون تومان به فروش رسید در حالی که بیشینه قیمت‌گذاری شده آن ۲۵ میلیون تومان بود؛ این گونه می‌توان دهمین حراج تهران را حراجی شگفتی‌آور برای عکاسان جنگ توصیف کرد.
اما این داستان برای آثار هنرمندان انقلابی دیگر نیز به وقوع پیوست. تابلو نقاشی حسن روح‌الامین، هنرمندی که او را با آثار مذهبی می‌شناسیم در حراج تهران به قیمت ۶۵ میلیون تومان و بیش از سه برابر قیمت بیشینه به فروش رفت و شگفتی‌ساز شد.
از میان دیگر هنرمندان انقلابی و دفاع مقدسی نیز آثار ناصر پلنگی در حراج عرضه شد و اثری با عنوان «تعزیه» از این هنرمند، ۳۸ میلیون تومان چکش خورد. حبیب‌الله صادقی نیز از جمله هنرمندان شاخص انقلاب و دفاع مقدس است که از نخستین سال برگزاری حراج تهران، آثارش وارد این حراج شده و تاکنون سه بار آثارش در دوره‌های مختلف حراج تهران به فروش رسیده است.
استقبال از معماری ایرانی اسلامی در وسط پست مدرن‌ها
از نکات قابل توجه این حراج، استقبال کم نظیر خریداران نسبت به یک اثر هنری ایرانی اسلامی بود. اثر بدون عنوان فرمانفرماییان که ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان فروخته شد بین ۲ تا ۳ میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده بود.
منیر فرمانفرماییان در این اثر از هندسه‌گرایی متعالی در هنر ایرانی اسلامی بهره برده است و آن را با انگاره‌های فرمالیستی به هم آمیخته است.
این نکته آنجا اهمیت پیدا می‌کند که دهمین حراج تهران با ارائه آثار مدرن و پست مدرن از هنرمندان جوان و استادان هنرهای تجسمی همراه بوده است، در واقع حراج تهران ویژه آثار هنری کلاسیک و مدرن ایران تیرماه هر سال برگزار می‌شود و نوبت دوم این حراج که از سال ۹۵، در دی برگزار شد به حراج آثار هنری جوانان و نقاشان معاصر اختصاص دارد و این آثار عموماً با هدایت گالری‌ها به حراج تهران راه پیدا می‌کنند.
فروش فوق العاده منیر فرمانفرماییان در میان آثار پست مدرن و مدرن دیگر، نشان از ظرفیت بالای هنر ایرانی اسلامی و توانش بازتولید آن در فرم‌های مختلف
امروزی دارد.
فرایند تبعیض مانند حضور در حراجی‌ها
این مبالغ درحالی برای خرید آثار هنر انقلابی پرداخت می‌شود که یکی از اصلی‌ترین نقدها به این حراج این بود که در نخستین سال‌های برگزاری نسبت به آثاری با مضامین مذهبی و آثار هنرمندان انقلابی بی‌توجه بوده است.
گرچه حراج تهران در رفع این نقیصه تلاش‌هایی ـ هر چند اندک ـ انجام داده است، اما فرایند حضور آثار در این گونه حراجی‌ها به گونه‌ای است که تبعیضی خواسته یا ناخواسته دامن آثار انقلابی را می‌گیرد.
به این معنا که باوجود انتقادهایی که مطرح می‌شود، حراجی‌ها خود را در این زمینه دخیل نمی‌دانند و معتقدند آثار از مسیر گالری‌ها به حراج راه می‌یابند و هر چه مارکت هنری آن‌ها در سطح بالاتری باشد و جایگاه بالاتری در اقتصاد هنر کسب کرده باشند، به همان میزان اثرشان نیز بیشتر قیمت‌گذاری می‌شود.
این موضوع همان داستان غلبه برندها در اقتصاد آزاد و سرمایه سالارانه است!
ضرورت محدود نشدن آثار هنری به یک گرایش خاص
به صورت کلی قیمت‌گذاری آثار هنرمندان در حراج بر اساس معیارهای مشخصی صورت می‌گیرد که توجه به رزومه هنرمند و قیمت آثار در بازار هنر از آن جمله است و علاوه بر آن‌ها، قدمت، در قید حیات بودن یا نبودن، ابعاد آثار، نسخه‌های موجود از یک اثر، متریال، سبک و... نیز در قیمت‌گذاری حائز اهمیت است. گرچه این انتظار از مجریان این حراج‌ها وجود دارد که گام‌های بلندتری در زمینه حضور هنرمندان متعهد در حراجی‌ها بردارند تا همه گرایش‌ها و سلایق در این حراج حاضر شوند و فروش آثار به عده‌ای مشخص یا جریانی خاص محدود نشود، با این حال می‌توان امیدوار بود که در صورت استمرار حضور این هنرمندان در مارکت‌های هنری در سال‌های آینده، قیمت آثارشان با رشد قابل ملاحظه‌ای
روبه‌رو شود. در پایان می‌توان گفت این میزان از فروش آثار هنر انقلابی نویددهنده فصل جدیدی از اقتصاد هنر انقلاب است.
نظر شما