کمالی/ وسط دعوای سرخابی‌ها بر سر حرکت دیروز فرهاد مجیدی و سرزنش بی‌پایان این بازیکن فوتبال توسط برخی کاربران، ماجرای پیامک‌های دستکاری شده و اول شدن برنده‌باش به جای نود در نظرسنجی‌ صداوسیما، عده زیادی از آن‌هایی که دهه 60 و موشکباران شهرها را درک کرده‌اند، نگذاشتند وسط این هیاهوی رسانه‌ای، یکی از قدرنادیده‌ترین و مخفی‌ترین اتفاقات هشت سال دفاع مقدس فراموش شود و با این نوشته‌ها به استقبالش رفتند: «هنوز صدای موشکی که به خونه همسایه کوچه پشتی‌مون خورد یادمه. وقتی جنازه عاطفه همکلاسیم‌ رو از زیر آوار در می‌آوردند، من اونجا بودم و از نزدیک دیدمش. آن صحنه رو هنوز یادم نمیره»؛ «صدای آژیر قرمز و جیغ مادرم موقع شنیدن موشک هنوز توی گوشمه. یک‌وقت‌هایی کابوسش رو می‌بینم»؛ «از زمانی که صدام جنگ شهرها رو آغاز کرد تا روز آخری که دیگه گفتن خبری از بمب و موشک روی شهرها نیست، یک شب خواب راحت به چشمامون نیومد. همش می‌ترسیدیم که خواب بمونیم و یک موشک بیفته روی خونه‌مون و خلاص». 
ما هم به همین بهانه و در سالروز آغاز جنگ شهرها توسط عراق نگاهی به این واقعه تاریخی کمتر شنیده شده از جنگ پرداختیم.

جبران ناتوانی در نبرد رودررو با موشکباران مردم بی‌دفاع
با آغاز فصل زمستان و احتمال اجرای عملیات جمهوری اسلامی، که در منطقه جنوب در موقعیت مناسب فصلی انجام می‏گرفت، زمزمه‏های تازه‏ای مبنی بر احتمال گسترش حملات عراق به نفتکش‏ها و حمله به شهرها و اماکن غیرنظامی آغاز شد. عراق در آبان 1363 به طور رسمی اعلام کرد که اماکن غیرنظامی ایران را هدف حمله قرار خواهد داد. البته در تمام طول هشت سال دفاع مقدس، شهرهای مرزی کشور آماج حمله موشک‌های عراق قرار داشتند و روزانه بمباران و موشکباران می‌شدند، اما برد این موشک‌ها آن قدر نبود که به مرکز کشور برسد. این تهدید که بعدها تحقق یافت در عین حال که به منزله تشدید فشار به ایران و در نتیجه، گسترش دامنه جنگ بود، نشان دهنده ناکامی راهبرد عراق در مراحل پیشین نیز بود. در ماه های پایانی جنگ و به لطف حمایت‌های همه جانبه کشورهای اروپایی از صدام حسین و ارتشش، فناوری‌های پیشرفته‌ای در اختیار حزب بعث عراق قرار گرفت، حملات موشکی تا مرکز کشور گسترش یافت و اصفهان، تهران و قم هدف بیشترین موشک‌پرانی‌های صدام قرار گرفتند. با انفجار نخستین راکت هواپیماهای عراقی در تهران که کاملاً غیرقابل انتظار بود و نگرانی‏های بسیاری را به وجود آورد، خیلی از تحلیلگران، هدف عراق را از این اقدام، وادار ساختن ایران برای دست زدن به یک حمله زمینی زودرس ذکر کردند.

 4 مرحله جنگ نابرابر
جنگ‌شهرها برای مردم ایران مسئله جدید و نا آشنایی نبود. از همان روزهای ابتدایی جنگ، ارتش صدام هر زمان که اراده می‌کرد، بمب و موشک‌هایش را روانه شهرهای مرزی می‌کرد. در خرداد ۱۳۶۳ رژیم بعثی عراق با صدور اعلامیه‌ای به ساکنان شهرهای جنوبی و مرکزی ایران اخطار داد که این شهرها را مورد حمله هوایی قرار می‌دهد. تقریباً 9 ماه پس از این اعلامیه‌ها و در 12 اسفند، عراق رسماً نخستین مرحله از جنگ شهرها را آغاز کرد. جنگی که تا 17فروردین1364 طول کشید. 
در این مرحله که سازمان ملل فقط یک ‌بار به عراق هشدار داد که حملات خودش را قطع کند، ۲۹ شهر و چندین روستای کشور ۱۱۸ بار مورد حملات موشکی، هوایی و توپخانه‏ای عراق قرار گرفتند. آمار شهدای این مرحله از جنگ شهرها ۱۲۲۷ نفر و آمار مجروحان ۴۶۸۲ نفر اعلام شد. دوره‌ دوم جنگ شهرها ۵ خرداد ۱۳۶۴ آغاز شد و تا ۲۴ خرداد ادامه پیدا کرد. در این مرحله نیز درمجموع ۳۷ شهر و چندین روستا ۱۰۵ بار توسط موشک، هواپیما و توپخانه مورد حمله قرار گرفتند و طبق آمار رسمی، ۵۷۰ تن شهید و ۱۳۳۲ نفر مجروح شدند. سومین مرحله از جنگ شهرها ۲ روز پس از آغاز عملیات کربلای ۵ از تاریخ ۲۱ دی‏ ۱۳۶۵ آغاز شد و به مدت ۴۲ روز تا تاریخ ۳ اسفند تداوم پیدا کرد. 
در این مرحله از جنگ شهرها، ۶۶ شهر و بخش کشور هدف بمباران هوایی و حملات موشکی عراق قرار گرفتند. آمار شهدا و مجروحان این دوره از جنگ شهرها ۳۰۵۰ و ۱۱هزار و 163 تن اعلام شده است. مرحله‌ چهارم جنگ شهرها با اصابت نخستین موشک عراق به تهران در ۱۹ اسفند ۱۳۶۶ آغاز شد. 
وجه تمایز مرحله‌ چهارم جنگ شهرها با مراحل پیشین استفاده از موشک‏های دوربرد است که از این طریق توانست پایتخت ایران را مورد هدف قرار دهد. با شروع عملیات کربلای ۸ در ۱۸ فروردین ۱۳۶۶ و در جریان عملیات کربلای ۱۰ در ۲۵ فروردین تا ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۶ و نیز همزمان با عملیات نصر ۴ و ۵ در تابستان این سال، جنگ شهرها به صورت مستمر از طریق عراق ادامه پیدا کرد. 

 موشک جواب موشک
قوانین بین‌المللی، حمله به مناطق مسکونی را در جنگ‌ها ممنوع کرده‌اند. دولت صدام مانند همه دولت‌های متجاوز، توجهی به قانون نکرد و با تهدید مردم غیرنظامی، ایران را تحت فشار قرار داد. ایران هم طبق همین قوانین بین‌المللی که حق پاسخ‌دادن به حملات عراق را داشت، برای نخستین‌بار، ۲۱ اسفند 63 موشک زمین به زمین خود را روانه کرکوک کرد. دو روز بعد هم بغداد هدف این موشک‌ها قرار گرفت و بخشی از ساختمان مرکزی بانک رافدین منهدم شد. ورود موشک‌های زمین به زمین ایران به صحنه نبرد شهرها، تعجب همگان را برانگیخت، چرا که تا آن زمان کسی از وجود این سلاح در ایران آگاه نبود و همه فکر می‌کردند که ما توان تهیه موشک نداریم. عراق در ابتدا اصابت این موشک‌ها به بغداد را کارگذاری مواد منفجره و خرابکاری اعلام کرد، اما خیلی زود روشن شد آن‌ها سلاح‌های شلیک شده از پایگاه‌های موشکی ایران هستند. مردم با سردادن شعار «موشک، جواب موشک» از این اقدام حمایت کردند.

 به یاد شهید حسن طهرانی‌مقدم
اما تهیه و تولید موشک هم در آن بحبوحه که حتی خرید سیم‌خاردار برای ایران امری ناممکن بود، روایت جالبی دارد که با نام شهید حسن طهرانی مقدم گره خورده است. یکی از مسئولان بلندپایه ایرانی در سفر به سوریه و دیدار با حافظ اسد موضوع موشک را مطرح می‌کند. اسد گفته بود موشک‌های ما تحت نظارت مستشاران شوروی است، اما اگر خودمان به موشک دست پیدا کنیم، می‌توانیم به ایرانی‌ها آموزش بدهیم. ایران موفق شد به واسطه لیبایی‌ها 10 فروند اسکاد بی‌تهیه کند. مهرماه 63 هم تیمی از نیروهای سپاه پاسداران برای آموزش راهی سوریه شدند که فرمانده‌شان حسن طهرانی‌مقدم بود. او و نیروهایش 2ماه در سوریه آموزش دیدند و برگشتند. همزمان با برگشت آن‌ها امام خمینی(ره) به عراق هشدار داد که اگر به جنگ شهرها ادامه بدهد، مقابله به مثل می‌کنیم. برای مقابله به مثل پالایشگاه کرکوک انتخاب شد. ایرانی‌ها نخستین موشک را از شمال اسلام‌آباد در استان کرمانشاه شلیک کردند.