به گزارش قدس آنلاین، بیماری سلیاک (gluten-sensitive enteropathy)، یک بیماری گوارشی است که در اثر مصرف بعضی غلات و وارد شدن یک پروتئین موسوم به گلوتن به داخل روده باریک ایجاد می‌شود ایمنی بدن نسبت به این پروتئین واکنش نشان می‌دهد این پروتئین در غلاتی مثل گندم، جو، چاودار(جوسیاه) و احتمالاً جو دو سر وجود دارد. این واکنش باعث آسیب و تخریب پرزهای روده کوچک و اختلال در جذب مواد مغذی می‌شود که علائمی مثل اسهال، خستگی، کاهش وزن، نفخ و دردهای شکمی و بیماری‌های ناشی از سوء جذب مثل کم‌خونی و کمبود ویتامین‌های A.D.E ظاهر می‌شود. در کودکان روی رشد و نمو تأثیرخواهد گذاشت. افراد مبتلا به بیماری سلیاک پروتئین گلوتن را نمی‌توانند تحمل کنند. زمانی که غذاهای حاوی گلوتن مصرف می‌کنند، پاسخ سیستم ایمنی بدن، به صورت تخریب روده کوچک خواهد بود.

تخریب در پرزهای جداره داخلی روده که مواد مغذی داخل آنها جذب می‌شوند به‌وجود می‌آید. در اثر آسیب به پرزهای روده‌ای فرد مبتلا، دچار سوءتغذیه می‌شود حتی اگر غذای کافی هم مصرف کرده باشد به دلیل این که سیستم ایمنی خود فرد سبب تخریب و آسیب پرزهای روده‌ی کوچک می‌شود، این بیماری، به‌عنوان یک بیماری خود ایمنی شناخته می‌شود و از طرف دیگر به علت این که مواد غذایی جذب نمی‌شوند به عنوان یک بیماری سوء جذب مورد توجه قرار می‌گیرد. بیماری سلیاک هم‌چنین به نام‌ بیماری روده‌ای حساس به گلوتن هم نامیده می‌شود.

سلیاک، یک بیماری ارثی است و از نسلی به نسل دیگر و در خانواده‌ انتقال می‌یابد ۱۰ تا ۲۰ درصد وابستگان نزدیک، امکان ابتلا را دارند. شیوع بیماری در یک درصد جمعیت است. یعنی از هر ۱۰۰ تا ۳۰۰ نفر یک نفر مبتلا به سلیاک است  گاهی اوقات این بیماری برای اولین بار به دنبال رژیم غذایی بعد از عمل جراحی، بارداری، تولد نوزاد، عفونت‌های ویروسی و یا استرس‌های روحی فعال می‌شود. بیماری سلیاک، افراد را به گونه‌ای متفاوت، تحت تأثیر قرار می‌دهد. در گروهی از بیماران، علائم از دوران کودکی و در تعداد دیگر در بزرگسالی بروز می‌کند.

یکی از عوامل مهمی که در زمان و نحوه‌ی شروع بیماری موثر می‌باشد، مدت زمانی است که یک فرد از شیر مادر تغذیه کرده است. هر اندازه این دوران طولانی‌تر باشد، علائم، دیرتر بروز می‌کنند و علائمی نیز که بروز می‌کنند، بیشتر شامل نشانه‌های معمول بیماری هستند. از عوامل مهم دیگر، سن شروع به مصرف غذاهای حاوی گلوتن و مقدار مصرف این مواد است.

علائم بیماری سلیاک

علایم بیماری سلیاک می‌توانند به شکل مشکلات روده‌ای و یا در اثر سوءتغذیه تظاهر یابند. ۵۰ درصد افراد مبتلا به سلیاک فاقد هرگونه علایم روده‌ای است.

علائم بیماری سلیاک ممکن است یک یا چند مورد از موارد زیر باشد؛

 فردی ممکن است اسهال و دردهای شکمی داشته باشد و فرد دیگر تحریک‌پذیر و افسرده باشد تحریک‌پذیری از معمول‌ترین علائم بیماری سلیاک در کودکان است.

دردهای تکرار شونده شکمی، اسهال خونی، کاهش وزن، اسهال چرب، کم‌خونی، نفخ، دردهای استخوانی، انقباضات عضلانی، خستگی، تأخیر رشد، درد در مفاصل، تشنج، سوزن سوزن شدن پاها، آفت‌های دردناک دهانی، آسیب‌های پوستی دردناک شبیه ضایعات تب خال، تأخیر در قاعدگی یا نامنظم شدن دوران عادت ماهانه، تأخیر در رشد دندان‌ها، کم‌خونی و تأخیر در رشد و کاهش وزن از به علت سوءتغذیه یعنی دریافت ناکافی مواد مغذی به‌عنوان یک مشکل جدی برای تمامی افراد به ویژه کودکان، ممکن است پیش آید.

 کم‌خونی(آنمی) به علت سوء‌جذب آهن، فولیک اسید و ویتامین B۱۲ می‌تواند به کم‌خونی فقر آهن و کم‌خونی مگالوبلاستیک منجر گردد. التهاب روده باریک ممکن است به از دست رفتن میکروسکوپی خون از روده کوچک بیانجامد. سوء جذب ویتامین D و کلسیم می‌تواند به پوکی استخوان، نرمی استخوان، کاهش تراکم استخوان‌ها و انقباضات عضلانی (تتانی) بیانجامد. کاهش جذب ویتامین K می‌تواند مکانیسم انعقاد خون را مختل کرده و به خونریزی منجر گردد. تشنج، آتاکسی(ATAXI)یعنی عدم هماهنگی حرکتی یا مشکل در راه رفتن، نوروپاتی محیطی (سوزن سوزن شدن دستها و پاها)، مشکلات روماتیسمی، ضعف و سردردهای میگرنی، ممکن است به‌وجود آید.

 در کودکان مشکلات یادگیری، رفتاری و تمرکز تحریک‌پذیری، اسهال، استفراغ، نفخ شکم، کوتاهی قد و رشد ناکافی، نقص در مینای دندان، می‌توانند داشته باشند.

بعضی از افراد مبتلا به سلیاک هیچ علامتی ندارند زیرا قسمت سالم روده قادر به جذب مواد مغذی کافی برای پیش‌گیری از بروز علائم است. با وجود این مسئله، این افراد همچنان در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های همراه سلیاک خواهند بود.

تشخیص بیماری سلیاک

به طور معمول تشخیص سلیاک سخت است. زیرا تعدادی از علائم آن شبیه به علائم بیماری‌های دیگر روده‌ای مانند نشانگان روده تحریک‌پذیر، بیماری کرون، کولیت زخمی، دیورتیکولوز، عفونت‌های روده کوچک، نشانگان خستگی مزمن و افسردگی است.

سطح آنتی بادی‌های خاص در خون افراد مبتلا به سلیاک بالاتر از حد طبیعی است. این آنتی‌بادی‌ها توسط سیستم ایمنی خود فرد در پاسخ به ترکیباتی که به بدن آسیب می‌رساند، ایجاد می‌شوند. بنابراین برای تشخیص بیماری سلیاک، سطح آنتی‌بادی‌هایی از خون را که به گلوتن حساس هستند می‌سنجند، این آنتی‌بادی‌ها، آنتی گلیادین، آنتی‌اندومیزیوم و آنتی‌رتیکولین هستند.

با تأیید بیماری سلیاک توسط نتایج آزمایشگاهی و علائم موجود، ممکن است بخش کوچکی از روده کوچک را برای تعیین میزان آسیب به پرزهای روده کوچک از طریق نمونه‌برداری، مورد بررسی قرار گیرد چون‌که نمونه‌برداری از روده کوچک بهترین روش برای تشخیص سلیاک است.

باید غربالگری سلیاک در کودکی و نوجوانی انجام شود: ۱-آزمایش خون برای شناسایی پادتن‌های اندومیزیو، سطح آنتی بادی ضد گلیادین و سطح آنتی بادی ضدبافتی ترانس گلوتامینازانجام می‌شود ۲-بیوپسی (نمونه‌برداری از بافت) از روده کوچک برای شناسایی آسیب به پرزهای روده‌ای صورت می‌گیرد.۳-آزمایش خون برای تشخیص کم‌خونی، سطوح کلسیم، آهن و فولیک اسید انجام می‌گیرد. با غربالگری بیماری سلیاک، می‌توان افراد بدون علامت را مشخص کرد. هرچه قدر طول مدت تشخیص بیماری و زمان عدم درمان، طولانی‌تر باشد پیشرفت بیماری، سوءتغذیه و ایجاد بیماری‌های همراه، افزایش خواهد داشت.

درمان بیماری سلیاک؛

عدم درمان به موقع می‌تواند به سرطان‌های روده کوچک منجر گردد. ۲۰ درصد بیماران مبتلا به سلیاک در صورت عدم درمان به سرطان روده کوچک دچار خواهند شد.

اساس درمان بیماری سلیاک، رژیم غذایی فاقد گلوتن است که در آن تمام مواد غذایی حاوی گلوتن حذف می‌شوند. در بیشتر افراد، رعایت رژیم غذایی سبب توقف علائم می‌شود با رعایت رژیم بدون گلوتن، آسیب‌های ایجاد شده در روده کوچک ترمیم و از ایجاد آسیب‌های بیشتر پیش‌گیری می‌شود. ترمیم پرزهای روده کوچک از زمان آغاز رعایت رژیم فاقد گلوتن شروع می‌شود و زمان دوره بهبودی، به طور معمول ۳ تا ۶ ماه خواهد بود، که البته این دوره در بزرگسالان به ۲ سال هم می‌رسد.

رژیم فاقد پروتئین گلوتن، نیاز همیشگی فرد مبتلا به سلیاک است. خوردن هر نوع ماده حاوی گلوتن به هر اندازه و هر مقدار، می‌تواند به روده کوچک آسیب برساند. در رژیم فاقد گلوتن، مصرف تمام مواد غذایی حاوی گندم، جو، چاودار و احتمالاً جو دو سر ممنوع است. بیشتر حبوبات، ماکارونی، غلات و اکثر غذاهای فراوری شده، دارای گلوتن هستند. با وجود محدودیت‌هایی که وجود دارد، بیماران مبتلا به سلیاک می‌توانند رژیمی متعادل با انواع غذاها، شامل نان و ماکارونی داشته باشند. برای مثال به جای آرد گندم از آرد سیب‌زمینی، برنج، سویا و آرد لوبیا استفاده کنند. تنها راه درمان این بیماری  پیروی از رژیم غذایی۱۰۰% بدون پروتئین گلوتن تا پایان عمر است. گندم، جو، جو دوسر، جوی سیاه و یا چاودار و همچنین تمام فراورده‌هایی که حاوی این غلات هستند باید حذف شوند. نان‌ها، بیسکوییت‌ها، کیک‌ها، کلوچه‌ها، شیرینی‌ها، ماکارونی، سوپ‌ها، سس‌ها، پیتزا، دارای گلوتن هستند.

گوشت، ماهی، برنج، انواع میوه و سبزی، فاقد گلوتن هستند و بیماران می‌توانند از این گروه‌های غذایی در برنامه غذایی روزانه خود استفاده کنند برنج، ذرت (بلال)، برنج وحشی، لوبیای سویا، ارزن و دانه آفتاب‌گردان فاقد گلوتن می‌باشند مکمل‌های غذایی (ویتامین‌ها و مواد معدنی مثل کلسیم-اسیدفولیک- آهن) برای برطرف شدن آثار سوءتغذیه، بایدمصرف شوند.  با حذف گلوتن از رژیم غذایی، روده باریک به‌سرعت شروع به بازسازی خود می‌کند اما گاهی این بازسازی انجام نگرفته و باید از داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی (استروئیدها) برای بیمار تجویز شود.

انتهای پیام/