عقیل رحمانی/ با شکایت تعدادی از روستانشینان اطراف تصفیه خانه پرکند آباد مشهد در سال 91 مبنی بر ایجاد آلودگی در منطقه و در ادامه با ورود قاطعانه دادستانی به پرونده، از تخلفات گسترده‌ای که در شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی رخ داده بود و سلامت عمومی جامعه را با مخاطرات جدی رو به‌رو می‌کرد، پرده برداشته شد و سرانجام عاملان این اقدام که تعدادی از مسئولان وقت شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی بودند به دستگاه قضایی احضار و آن‌ها به جرم تهدید علیه بهداشت عمومی متهم شدند.

  سلامت جامعه بازیچه سودجویی!
ماجرای پرحاشیه سرازیر شدن فاضلاب شهری آلوده در کشف‌رود و فروش آن به کشاورزان و... چند سالی هست که در رسانه‌های مکتوب غوغایی به پا کرده است. ورود قاضی صادقی، دادستان مرکز استان خراسان رضوی به این ماجرا که مستقیماً سلامت عموم جامعه را تحت تأثیر خود قرار داده بود موجب شد تا پرده از قانون شکنی‌های فراوانی در این مسیر که توسط برخی از مسئولان وقت شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی صورت گرفته بود، برداشته شود. از سوی دیگر اگر قرار باشد تعبیر دیگر برای اقدامات صورت گرفته در نظر گرفته شود شاید بتوان نام آن را خیانت به اعتماد عمومی و بازی با سلامت جامعه گذاشت. در این میان و در کنار اقدامات دستگاه قضایی، روزنامه قدس هم به سهم خود برای شفاف‌سازی ماجرا و نشان دادن عمق فاجعه زیست محیطی که موجب بروز بیماری‌های فراوانی می‌شود، بارها گزارش‌های مختلفی را چه در رسانه مکتوب و چه در قدس آنلاین منتشر کرد که در ادامه برای یادآوری به نمونه‌هایی از این سلسله گزارش‌ها اشاره‌ای می‌کنیم.
در تاریخ 2 آذر سال 93 گزارشی تحت عنوان «زعفران آلوده؛ محصول جدید کشف رود» در قدس آنلاین منتشر شد که به گوشه‌ای ازآلودگی آب مورد استفاده کشاورزان در کشف‌رود اشاره شد. درقسمتی از آن گزارش عنوان شده بود از همه این صحبت‌ها که بگذریم باز می‌‌رسیم به قرار و وعده‌هایی که هیچ وقت رنگ واقعیت به خود نگرفت. وعده دادند «کشف‌رود را نجات می‌‌دهیم»، گفتند «دیگر خبری از سبزی‌های آلوده در مشهد نیست»، با صراحت اعلام کردند که «43 کیلومتر از این رودخانه در وضعیت بحران قرار دارد و با کمک دستگاه‌ها آن را دوباره احیا می‌کنیم» و آن قدر وعده دادند که اهالی رسانه باورشان شد پرونده این رودخانه به سرانجام رسیده ولی افسوس که هر دم از این باغ بری می‌‌رسد؛ امروز هم درد کاشت زعفران‌های آلوده همه را در شوکی بزرگ فرو برده و کسی باور نمی‌‌کند دردسرهای کشف رود تمامی نداشته باشد.
این قِصه پُر غصه همچنان ادامه داشت که دو روز بعد و طی گزارشی اعلام کردیم که 200 پمپ، فاضلاب را از کشف رود به زمین‌های کشاورزی می‌برند! درادامه هم صاحبی، 
رئیس وقت کمیسیون ویژه ساماندهی حاشیه شهر در شورای اسلامی شهر مشهد، ورود پسماند آلوده مراکز صنعتی، واحدهای آبکاری و فلزات سنگین را به آب این رودخانه و کشت صیفی و سبزی را زنگ خطری برای سلامتی شهروندان دانست و اظهار داشت: افزایش سرطان‌هایی که بیداد می‌کند و وفور جراحی‌های دستگاه گوارشی در بیمارستان‌های این کلانشهر گواه ادعایی است که با چشم دیده نمی‌شود و مشخص نیست از کجا شروع شده است. همچنین در خبردیگری که در هفتم بهمن ماه 95 در قدس آنلاین منتشر شد، نوروزیان، فرماندار وقت پرده از ماجرای عجیب و قابل تأملی برداشت و گفت: در حال حاضر روزانه ۳۰ هزار تومان عوارض از هر تانکر فاضلاب اخذ و به حساب مشترک شهرداری و شرکت آب و فاضلاب مشهد واریز می‌‌شود که اگر هر روز به طور متوسط ۳۰۰ تانکر درنظر بگیریم، روزانه ۹ میلیون تومان، ماهانه ۲۷۰ میلیون تومان و سالانه بیش از ۳ میلیارد و ۲۴۰ میلیون تومان درآمد روانه این حساب می‌شود.
در برابر بررسی این ادعا از سوی فرماندار مشهد، نمایندگان شرکت آب و فاضلاب منکر دریافت ریالی از این درآمد شدند!

  ورود دادستانی پرده‌های تخلف را کنار زد
در حالی که از این دست پیگیری‌ها فراوان در آن مقطع زمانی از سوی رسانه‌ها منتشر می‌شد، دادستان مرکز استان و همچنین معاون دادستان در حوزه پیشگیری از وقوع جرم همچنان با تمام قدرت برای برخورد با این اقدام خطرآفرین و برای جلوگیری از ادامه آن، اقدامات فراوانی را صورت دادند که در نهایت دستگاه قضایی علیه متولیان واگذاری فاضلاب شهری به کشاورزان اعلام جرم و پرونده آن را هم برای رسیدگی به شعبه 214 ارجاع کردند که در پی آن بازپرس محمود عطاردی، روند قضایی پرونده را در دست گرفت.
در ادامه هر چه تحقیقات قضایی عمق بیشتری می‌یافت پرده از تخلفات غیرقابل باور مسئولان وقت شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی برداشته می‌شد که با هیچ منطقی قابل توجیه نبود. در این زمینه دستوراتی صادر شد تا روش تصفیه آب خروجی از تصفیه خانه‌های اولنگ و پرکندآباد یک و دو مورد تحقیق قرار بگیرد. همچنین نمونه‌برداری‌های متعددی در زمان‌های خاص از آن گرفته و نتایج آنالیز آن هم به دستگاه قضایی منعکس شود. کمی بعد از پساب تصفیه خانه اولنگ نمونه برداری و پس از انجام فرایند آزمایشگاهی مشخص می‌شود که برخی فاکتورهای آلاینده محیط موجود در آب چندین برابر حد استاندارد بوده که براثر آن هنگامی که این پساب وارد کشف رود می‌شود، محیط زیست را آلوده می‌کند!
در پی این اقدام، دبیر وقت کمیسیون بهداشت و درمان شهرستان مشهد اعلام کرد پسابی که تحویل کشاورزان می‌شود آلوده و این اقدام متولیان امر تهدیدی علیه بهداشت عمومی محسوب می‌شود. در حالی که اخطار‌های متعددی در این راستا از سوی دستگاه قضایی به متولیان امر داده شد اما در مقابل، اقدام مؤثری برای حل مشکل صورت نمی‌گرفت. بررسی‌های قضایی روی این ماجرا که به نوعی خط قرمز دستگاه قضایی نیز به حساب می‌آمد همچنان ادامه داشت تا اینکه مستنداتی به شعبه بازپرسی ارائه شد که گواه این ماجرا بود که فاضلاب صنعتی که از شهرک صنعتی مشهد برای آلودگی زدایی به تصفیه خانه پرکندآباد وارد می‌شود بدرستی تصفیه نمی‌شود و بازآلودگی فراوانی دارد که این بارِ آلودگی بالا،خط لوله انتقال فاضلاب صنعتی را هم دچار خوردگی کرده است.از سوی دیگرنمونه‌ای از قراردادهای فروش و تحویل سالیانه پساب هم که بین شرکت آب منطقه‌ای و کشاورزان منعقد شده بود روی میز بازپرسی قرار گرفت که در متن آن آمده بود برای هر متر مکعب آن 35 تومان توسط کشاورز و یا بهره‌بردار پرداخت می‌شد.

  تصفیه فاضلاب در کار نبود!
در شاخه‌ای دیگر از تحقیقات صورت گرفته مشخص شد که فاضلاب شهری بیش از حد توان ظرفیت در طول شبانه‌روز وارد تصفیه خانه‌های پرکندآباد یک و دو می‌شود و این اقدام موجب خروج پساب آلوده و غیراستاندارد و جاری شدن آن در کشف‌رود می‌شد. در ادامه هم کشاورزان از همه جا بی‌خبر از این فاضلاب آلوده در کشت گوجه، خیار و... استفاده می‌کنند. در حالی این اقدام صورت می‌گرفت که باز هم آزمایشات صورت گرفته روی پساب خروجی تصفیه خانه مذکور نشان می‌داد آب خروجی دارای آلودگی بالاست، ولی همچنان شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی اصرار بر فروش آن به کشاورزان دارد.
کمی بعد در پی ارائه گزارش تیم‌های بررسی کننده مشکلات و تخلفات تصفیه خانه‌های مورد اشاره به دستگاه قضایی، پرده‌ای از اقدامات مجرمانه دیگر مسئولان شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی برداشته شده و آن هم این بود که در محدوده زمانی خاصی تصفیه خانه اولنگ که ظرفیت ورود 25 هزار مترمکعبی فاضلاب را در 
شبانه روز داشت، بیش از حد مجاز ورودی داشت که دِبی آن به 28 هزار مترمکعب در شبانه روز هم می‌رسید. در مقابل با توجه به مشکلات فنی که حین بازدید کارشناسان پرده از آن برداشته شد، روزانه حدود 3000 مترمکعب فاضلاب مازاد از طریق بای پَس و به صورت خام و هیچ گونه انجام فرایند تصفیه وارد کشف‌رود می‌شد!
تخلفات صورت گرفته در این تصفیه خانه به همین جا ختم نمی‌شود و تحقیقات قضایی نشان می‌داد که روزانه و در همان مقطع زمانی حدود 300 تانکر حمل فاضلاب شهری، فاضلاب بارگیری شده را در تصفیه خانه تخلیه و فاضلاب مورد اشاره بدون هیچ عملیاتی عیناً به 
کشف رود هدایت می‌شد!
این نکات تأسف بار در حالی توسط بازپرس پرونده به دقت مورد بررسی قرار می‌گرفت که درمقابل بازهم کارشناسان محیط زیست استان برای چندمین بار آلوده بودن فاضلاب را هم به دستگاه قضایی و هم به متولیان امر در آب منطقه‌ای خراسان گزارش کردند و خواستار توقف فروش پساب به کشاورزان شدند.
 
   پیگیری‌های بی‌پاسخ مرکز بهداشت
از همین رو برای چندمین بار رئیس وقت مرکز بهداشت شماره سه مشهد و دبیر کمیسیون بهداشت و درمان علوم پزشکی مشهد در مهر ماه سال 93 و طی مکاتبه‌ای با فرماندار مشهد به وی اعلام می‌کند که با عنایت به مکاتبات عدیده درخصوص معضلات بهداشتی تصفیه خانه‌های فاضلاب شهری و با توجه به آزمایشات صورت گرفته، بار میکروبی پساب آن مراکز غیراستاندارد و برای مصارف کشاورزی مناسب نیست، همچنین این پساب‌ها موجب آلودگی خاک و محیط زیست می‌شود. در ادامه هم عنوان شده بود که این اقدام برای انسان و سایرموجودات زیان باراست و در مقابل هنوز تصفیه خانه‌های مذکور سیستم‌های خود را ارتقا نداده‌اند و برای بهبود فرایند تصفیه فاضلاب هم اقدامی نشده است. از سوی دیگر رئیس وقت مرکز بهداشت شماره سه مشهد و دبیر کمیسیون بهداشت و درمان علوم پزشکی مشهد چند روز بعد نامه‌ای هم به مدیر عامل وقت شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی ارسال و از وی درخواست می‌کند با توجه به گردش کار مذکور دستوری صادر کند و جلوی فروش فاضلاب آلوده را بگیرد، اما تحقیقات قضایی نشان می‌داد که چند روز بعد مدیر مذکور اعلام می‌کند که خروجی پساب پرکندآباد به حد استاندارد مورد استفاده در کشاورزی رسیده، اما پس از آن مشخص شد نمونه‌هایی که برای آزمایش به واحد آزمایشگاهی ارائه شده با آب سالم رقیق شده و به نوعی این ادعا صحیح نبوده است.

  فروش فاضلاب و آلودگی خاک 18 روستا!
پس از آن و با دستور قضایی کارشناسان شبکه بهداشت برای نمونه‌برداری دوباره به صورت سرزده به تصفیه خانه پرکندآباد یک و دو مراجعه می‌کنند که از ورود کارشناسان به محل جلوگیری به عمل می‌آید! اما کارشناسان دست‌بردار نبودند و در پی بررسی‌های میدانی خود متوجه شدند که فاضلاب آلوده بدون اعمال فرایند تصفیه از تصفیه خانه خارج و توسط 11 پمپ، انتقال آن‌ها به زمین‌های کشاورزی در حال انجام است و فروش فاضلاب به صورت مداوم ادامه دارد! درحال حاضر طبق بررسی‌های کارشناسی صورت گرفته این اقدام از سال 1383 تا 1391 به صورت مداوم توسط شرکت آب منطقه‌ای صورت گرفته است و موجب آلوده شدن زمین‌های کشاورزی 18روستای حاشیه «کشف رود» گردیده به نحوی که دیگر در زمین‌های مذکور امکان کاشت صیفی و سبزی جات وجود ندارد.

  اعلام کیفر خواست مدیران سابق آب منطقه‌ای
درحالی که مدیران شرکت آب منطقه‌ای به دستورات قضایی برای حل مشکلِ خروج فاضلاب آلوده و همچنین 20 مکاتبه شبکه بهداشت مبنی بر خطرآفرین بودن این اقدام واکنش قانع کننده‌ای از خود نشان ندادند، پرونده این اقدام مجرمانه با احضار مدیران وقت شرکت آب منطقه‌ای روند قضایی خود را طی کرد و در نهایت هفته گذشته برای سه تن از عاملان اصلی این اقدام با هویت‌های (م.ج)، (ع.ت) و (م.ح) که از مدیران ارشد وقت شرکت آب منطقه‌ای خراسان بودند، کیفرخواست مجرمیت صادر شد.
در این کیفرخواست که مورد تأیید هم قرار گرفته است برای هر سه نفر تهدید علیه بهداشت عمومی از طریق عقد قرارداد با کشاورزان و واگذاری فاضلاب غیرقابل مصرف جهت مصارف کشاورزی از سال 1383 تا 1391 به صورت متناوب در نظر گرفته شد. همچنین شرکت آب منطقه‌ای هم به واسطه عقد قرارداد با کشاورزان و فروش فاضلاب آلوده و طبق ماده 688 قانون مجازات اسلامی مجرم شناخته شد.
بنا براین گزارش، در حالی کیفرخواست مجرمیت برای افراد مذکور صادر و به متهمان هم ابلاغ گردید که طبق بررسی‌های صورت گرفته تخلفات مذکور به صورت کامل حذف نشده و آلودگی همچنان ادامه دارد.