مسعود براتی/ آنچه روز گذشته رهبر معظم انقلاب درباره شوخی بودن سازوکار مالی اروپایی‌ها مطرح کردند، دو وجه مهم فنی و سیاسی دارد. در وجه فنی آن، نکته قابل‌تأملی وجود دارد که اروپایی‌ها در برجام چه باید می‌کردند؟ اروپایی‌ها در ضمیمه دوم برجام، تعهدات بانکی، مالی، سرمایه‌گذاری، خرید نفت ، گاز و ... دارند که حداقل 10 سرفصل جدی می‌شود. بر اساس آنچه در صفحات 50 تا 54 برجام (بر اساس ترجمه وزارت خارجه) آمده 10 مورد از تعهدات مهم اروپا به زبان ساده این‌گونه هستند.
1. نقل‌وانتقال منابع مالی بین اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهادهای اروپایی، از جمله مؤسسات مالی و اعتباری اتحادیه اروپایی و اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهادهای ایرانی، ازجمله مؤسسات مالی و اعتباری ایرانی، بدون الزام به اخذ مجوز یا اعلام
2. افتتاح شعب بانکی، شرکت‌های تابعه یا دفاتر نمایندگی بانک‌های ایرانی در سرزمین دولت‌های عضو اتحادیه
3. ارائه خدمات بیمه‌ای و بیمه اتکایی به ایران یا دولت ایران، اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهادهای ایرانی
4. واردات، خرید، سوآپ یا حمل‌ونقل نفت خام، فراورده‌های نفتی، گاز طبیعی یا فراورده‌های پتروشیمی ایران و تأمین تسهیلات اعتباری مربوطه
5. فروش، عرضه یا نقل‌وانتقال تجهیزات یا فناوری، کمک فنی و آموزش مورداستفاده در بخش‌های نفت، گاز و صنایع پتروشیمی در ایران
6. فروش، تأمین، انتقال یا صادرات تجهیزات و فناوری‌های دریانوردی برای ساخت، تعمیر یا نگهداری یا بازسازی کشتی، به ایران
7. دسترسی کلیه پروازهای باری خطوط هوایی ایرانی یا خطوط هوایی از مبدأ ایران به فرودگاه‌های تحت صلاحیت دولت‌های عضو اتحادیه اروپایی
8. ارائه خدمات سوخت‌رسانی یا تدارکات یا هرگونه خدمات دیگر برای کشتی‌های تحت مالکیت
9. فروش، عرضه، خرید، صادرات، انتقال، حمل‌ونقل طلا و فلزات گرانبها و الماس و ارائه خدمات واسطه‌گری، تأمین مالی و امنیتی مربوطه، به دولت ایران، نهادهای عمومی، شرکت‌ها و مؤسسات عمومی یا بانک مرکزی ایران
10. فروش، عرضه، انتقال یا صادرات مستقیم یا غیرمستقیم کلیه فلزات از جمله گرافیت و فلزات خام یا نیمه ساخته همانند آلومینیوم و فولاد به هر شخص حقیقی، حقوقی یا نهاد ایرانی
اما آنچه آن‌ها در یک سال اخیر انجام دادند، یک کار کوچک و دم دستی است که حتی می‌توان از آن تعبیر به هیچ کرد. قرار بر این بود که در صورت خروج آمریکا از برجام، اروپا جای این کشور را پر کند، یعنی علاوه بر تعهدات خودش، تعهدات آمریکا را نیز انجام بدهد و جلوی تحریم‌های آمریکا را بگیرد تا روال سابق برجام پابرجا بماند.
اما اروپا سازوکاری راه انداخته است که از آن نمی‌توان حتی تعبیربه سازوکار مالی کرد، بلکه یک حساب دفتری است، اگر از بحث فنی این دفتر هم بگذریم، مسئله اصلی این است که آیا این سازوکار توانایی برقراری تجارت ایران با سایر کشورها را دارد یا خیر؟ نکته قابل‌توجه این است که به اذعان اروپایی‌ها قرار است در آینده تجارت اتفاق بیفتد اما در چارچوب تحریم‌های آمریکا و این یعنی هیچ و حتی در مقابل تحریم‌های آمریکا هم نیست؛ بنابراین بودونبود اروپا هیچ تفاوتی خاصی برای ایران نمی‌کند و از این لحاظ حتی نمی‌توان از آن تعبیر شوخی هم کرد.
شوخی بزرگ‌تر از این در عرصه سیاسی است، اگر به بیانیه کشورهای اروپایی در زمان راه‌اندازی اولیه اینستکس نگاه کنید، در ابتدای آن تصریح شده است که ما کشورهای اروپایی تا زمانی تلاش می‌کنیم تعهداتمان را انجام بدهیم که طرف ایرانی در برجام بماند. رهبر معظم انقلاب هم به این موضوع اشاره کردند که اروپا از ما می‌خواهد در برجام بمانیم اما عملاً خودشان خارج‌شده‌اند. اروپایی‌ها ما را  به ازای ماندن ایران نه یک تعهد بلکه صرفاً یک تلاش برای انجام تعهدات عنوان می‌کنند و از این منظر واقعاً شوخی بزرگ‌تر و غیر قبول و تمامیت‌خواهی است. حال نباید این شوخی در ایران جدی گرفته شود اما متأسفانه برخی در مقابل این شوخی تلاش می‌کنند که لوایح و استانداردهای FATF  در کشور تصویب و اجرا شود، این افراد تلاش دارند که اینستکس را یک معجزه و کار بزرگ جلوه بدهند. آیا قرار است مابه ازای این شوخی یا فریب، ما در کشورمان این لوایح مشکل‌دار را بپذیریم؟