علی محمد مؤدب

دیروز با جمعی از شاعران و نخبگان جوان به دیدار دکتر مرتضی فرهادی، جامعه‌شناس برجسته امروز ایران رفتیم و ساعتی از بهترین ساعات عمرمان در محضر این استاد فرزانه گذشت. یکی از نکاتی که دیروز مثل همیشه مورد تأکید این بزرگوار بود، تأکید بر وضعیت اضطراری و توجه به نیاز ما به ادبیات اضطراری بود.

پیش از این نیز دکتر مرتضی فرهادی نسبت به از دست رفتن دانش‌های ضمنی و میراث ارجمند زندگی ایرانیان که در معرض نابودی است، بارها تذکر داده بودند. اما دیروز ایشان تأکید ویژه‌ای بر تحقیقات اضطراری داشتند که به کار امروز ایران و فرایند توسعه بومی بیاید.

همچنین دکتر سید وحید سمنانی، مصحح ارجمند نسخ خطی که مأموریت شخصی خود را تصحیح متون گرانبهای ادبیات ایران تعریف کرده است، ضمن تأیید اهمیت کار روی میراث و هویت، بر نیاز شدید ما به ادبیات اضطراری تأکید کردند. استاد «فرهادی» هم نظر به وضعیت امروز توسعه ایران و چالش‌های مسیر توسعه، مهم‌ترین کار را برای هر پژوهنده‌ای در هر حوزه‌ای، توجه به اضطرارها دانستند و ما را به این نکته توجه دادند که امروز وضعیت ما وضعیتی عادی نیست.

ما در دل یک فرایند دشوار توسعه قرار داریم و باید دقت کنیم هر نوع مطالعه ما درباره هویت با توجه به اضطرارها و نیاز امروز جامعه ما، نوعی بازخوانی اضطراری هویت باشد. جست‌وجوی پاسخ‌های زنده برای مسائل معاصر از متون هویتی ما در حوزه‌های مختلف، مهم‌ترین ویژگی رویکرد اضطراری به علوم و ادبیات است. ادبیات اضطراری سرفصلی است که می‌تواند به مجموعه فعالیت‌های ما رنگی دیگر بدهد.

سیلاب اخیر را همه ما دیده‌ایم و بسیاری از ما در فیلم‌های زنده اینستاگرامی، حجم ورود گل به خانه‌ها را دیده‌ایم و همین است که من باید با همکارم که بتازگی زانوانش را عمل کرده است، نیم ساعت چانه بزنم تا برای کار گل به لرستان نرود. این همت و حمیت در جوانان ما نتیجه درک وضعیت اضطراری است. امروز وضعیت ادبیات و فرهنگ و رسانه و علوم ما وضعیت اضطرار است. حجم گلی که در متون دانشگاهی و آثار هنری ما نشست کرده است کم از گلِ خانه‌های معمولان و پلدختر نیست،‌ اما دریغ و درد که این حوزه را چنان که باید، کسانی که متولی آن هستند نمی‌شناسند و برای همین مدیریت خوشحالان در عرصه فرهنگ و هنر و علوم کار به اینجا انجامیده است که ما وضعیت اضطراری را درک نمی‌کنیم.

وضعیت اضطراری در ادبیات، رسانه، هنر و ساختارهای تولید معنا چنان است که اگر اهل این قصه باشید نمی‌توانید شب‌ها را بدون گریه صبح کنید. اما این وضعیت بیش از هر چیز نشاط ما را می‌طلبد و گریه‌های شبانه باید با نشاط و فعالیت روزانه تکمیل شوند تا ما بتوانیم خرمشهرهای ادبیات و فرهنگ و علوم را دوباره فتح کنیم.