آرش خلیل‌خانه/
با گذشت پنج روز از مهلت به کشورهای اروپایی و اعلام آغاز روند کاهش سطح تعهدات ایران وفق برجام در پاسخ نقض این توافق بین‌المللی از سوی آمریکا و اعمال تحریم‌های متعدد علیه کشورمان و در شرایطی که هنوز سران تروئیکای اروپایی عضو این توافق هسته‌ای پاسخی روشن به تهران نداده‌اند، شورای روابط خارجی اروپا از سران سیاسی این قاره خواست تا تهدید ایران را جدی گرفته و به منظور حفظ برجام، ساز و کار ویژه «اینستکس» را عملیاتی کنند.
این اندیشکده در یادداشتی خطاب به سران اتحادیه اروپا بویژه آلمان، فرانسه و انگلیس، با این عنوان که «۶۰ روز برای نجات برجام فرصت دارید»، تصریح کرد : «هم اروپا و هم ایران برای اجتناب از سوءمحاسبات خطرناک، باید موضع طرف مقابل را درک کنند».
پیشنهاد مشخص شورای روابط خارجی اروپا که متشکل از جمعی اندیشمندان و پژوهشگران حوزه امنیت، سیاست و اقتصاد و شماری از سیاستمداران و دیپلمات‌ها، مقامات دولتی و پارلمانی کشورهای اروپایی است، این است که راه‌اندازی ساز و کار ویژه موسوم به «اینستکس» تا اواسط تابستان پیش رو برای نگه داشتن ایران در برجام در اولویت کشورهای اروپایی قرار گیرد.
اعضای این شورا برای جذاب‌تر شدن اقدام اروپایی‌ها در پاسخ به مطالبه ایران در حوزه نفت پیشنهاد کرده‌اند اینستکس به روشی محدود روابط نفتی چین و هند با ایران را هم در برگیرد، اما در راستای مبادله اقلام بشر دوستانه؛ به تعبیری غذا و دارو در برابر نفت.
این اتاق فکر اروپایی به سران این قاره درباره اظهارنظر درباره اعمال تحریم علیه ایران هشدار داده و تأکید کرده است: «در مرحله جاری، صحبت درباره تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران، شتاب‌زده است و احتمالاً سبب تحریک بیشتر تهران خواهد شد. به جای این کار، رهبران سه کشور اروپایی باید به دنبال تلاش برای تأمین برخی کمک‌های اقتصادی شامل دادن اجازه به ایران برای بازگرداندن پول‌های حساب‌های بانکی اروپایی خود باشند که در حال حاضر به درخواست آمریکا بلوکه شده‌اند.
گرای شورای روابط خارجی به تروئیکا
در ظاهراطلاعیه و پیشنهاد این اتاق فکر اروپایی مرتبط با نهادهای سیاسی این اتحادیه، منطقی و خوب به نظر می‌رسد، هرچند کف و حداقل انتظارات تهران را مد نظر داشته است، اما نگاهی عمیق‌تر به شاکله و ماهیت این پیشنهاد بویژه یک بند تکمیلی آن، از ترفندی زیرکانه برای خط دادن به سران کشورهای اروپایی در اعمال فشار بر تهران برای امتیازگیری و بهانه تراشی بر سر اجرا و پذیرش FATF خبر می‌دهد.
نخست آنکه در این طرح به تروئیکای اروپایی عضو برجام و دیگر اعضای اتحادیه اروپا توصیه شده اینستکس را در چارچوب کمک‌های بشر دوستانه فعال کنند. حال آنکه اساساً فعالیت‌ها و اقلام بشر دوستانه که فقط شامل غذا و دارو است مشمول تحریم نیست و حتی حداقل مطالبه ایران را در بخش مبادلات تجاری و تأمین نیازهای ایران برآورده نمی‌کند.
دوم اینکه در بندی از این ایده پیشنهاد شده برای کمک به پیش بردن این اولویت، ایران و سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) باید برای اقداماتی از قبیل اطمینان یافتن از اجرای هنجارهای حداقلی ضروری در رابطه با مسائل مرتبط با پولشویی توسط نهاد ایرانی متناظر اینستکس، توصیه بیشتری از سوی بخش خصوصی دریافت کنند».
دکتر بخشایش اردستانی در تحلیل راهکار شورای روابط خارجی اروپا به سران این کشورها با تأکید بر اینکه نوع رفتار اروپایی‌ها و اتاق‌های فکر کشورهای غربی کاملاً متأثر از نوع واکنش دولت ایران به نقض برجام و اصرار بر ماندن در این توافق تا به امروز بوده، می‌گوید: دولت روحانی با دادن مهلت دو ماهه به اروپا نشان داده که هنوز هم تمایل ندارد از این توافق بیرون رود و وقتی او این گونه منفعلانه و محافظه کارانه عمل می‌کند، اقدام اروپا هم از سطح بیانیه و حرف فراتر نمی‌رود.
عضو پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با یادآوری اینکه روح منافع اقتصادی برجام برای ایران تأمین دسترسی ایران به مبادلات بانکی و فروش آزاد نفت بود که هیچ کدام امروز اجرا نمی‌شود، اضافه کرد: دولت روحانی برجام را دستاورد ویژه خود جلوه داد، در نتیجه با خروج آمریکا اروپایی‌ها تا همین امروز به بیانیه دادن و وعده اکتفا کرده و امروز هم منت اینستکس را برای مبادله دارو و غذا بر سر ایران می‌گذارند و حالا با ایده شورای روابط خارجی اروپا این چارچوب قرار است به نفت در برابر غذا تبدیل شود.
این کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه شورای روابط خارجی اروپا به سه کشور اروپایی عضو برجام پیشنهاد داده تا توپ را در زمین ایران نگه داشته و اجرای FATF را ولو به شکلی رقیق‌تر و ساده‌تر از تهران مطالبه کنند، خاطرنشان می‌کند: فرجه دو ماهه ایران برای از سرگیری غنی سازی با درجات بالاتر و تکمیل رآکتور آب سنگین اراک نخستین اقدام جدی با هدایت شورای‌عالی امنیت ملی است که زنگ خطر را برای کشورهای غربی به صدا درآورده که ایران می‌تواند با شکست برجام در مسیر هسته‌ای قرار گیرد. این دیپلماسی شرقی است که می‌تواند کشورهای غربی را به تحرک و کنش وادارد و می بینیم امروز شورای روابط خارجی اروپا به آلمان فرانسه و انگلیس توصیه می‌کند با رقت کمتری توصیه های FATF را از ایران مطالبه کنند.
ایران به کمتر از تعهدات برجام راضی نمی‌شود
ولی الله نانوا کناری هم با تأکید بر اینکه هر اقدام و حرکتی از سوی اروپا باید در چارچوب برجام و تعهدات و معافیت‌های ذیل این توافق باشد، به خبرنگار ما می‌گوید: هدف ایران از فرجه دو ماهه و گام نخست در کاهش تعهداتش ایجاد تحرک در زمینه اجرای برجام است. طبعاً آن‌گونه که قبلاً هم اعلام شده سازوکار تبادل مالی و اینستکس هیچ ارتباطی با موضوعاتی چون FATF و لوایح مرتبط با آن ندارد. همان گونه که یکی از دلایل حساسیت و دقت مجمع تشخیص مصلحت نظام در بررسی و مداقه بیشتر در مورد این لوایح، برخی مطالبات و سخنان خارج از چارچوب در مورد پیوست این مسئله با تهدیدات برجامی بود.
عضو کمیته هسته‌ای مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه اروپا تاکنون نتوانسته به وعده‌ها و تعهداتش حتی در مورد اینستکس عمل کند، می‌افزاید: ایده و پیشنهادی که شورای روابط خارجی اروپا مطرح کرده، خطرناک و نگران کننده است؛ زیرا زمینه ساز طرح حداقل حقوق و مزایای ایران، آن هم خارج از برجام است. بی شک تجارت اقلام بشردوستانه و نفت در برابر غذا هیچ همخوانی با مطالبه ایران در فرجه دو ماهه به اروپایی‌ها ندارد.
نظر شما