محمود مصدق/

مقاومت و پایداری اجتماعی جزیی از ارزش‌های اساسی و فرهنگ ملت ایران است. این فرهنگ همزمان با تاریخ ایران شکل گرفته و همواره الهام بخش ایرانیان در مسیر آموزه‌های انسانی و الهی بوده است. هشت سال دفاع مقدس و جانانه در مقابل رژیم بحث عراق و حامیانش، تنها نمونه کوچکی برای اثبات این موضوع است.

همین مؤلفه دلیل محکمی است تا طراحان تحریم‌های سنگین اقتصادی به هدف خود که همان به زانودرآوردن ملت ایران است، دست نیابند.

در چنین شرایطی جامعه به تحکیم پایداری اجتماعی و انسجام بیش از گذشته نیاز دارد. چگونه می‌توان پایه‌های مقاومت اجتماعی را در جامعه تقویت کرد؟

ارتباطات بین فردی را تقویت کنیم

دکتر جعفر بای، جامعه‌شناس در پاسخ به قدس می‌گوید: مهم‌ترین عاملی که موجب مقاومت اجتماعی در برابر سختی و مشکلات می‌شود میزان تعلق فرد به جمع است. بر این اساس هر جامعه‌ای که تعلقات جمعی آن به نسبت یک جامعه دیگر بیشتر باشد در مقابل سختی‌ها و مشکلات احتمالی مقاوم‌تر خواهد بود.

وی از تاریخ، زبان، سرزمین، دین ، مذهب و آداب و سنن مشترک به عنوان مهم‌ترین عوامل انسجام اجتماعی یاد می‌کند و می‌افزاید: هر مقدار وجوه این مشترکات در مردم بیشتر باشد، پیوندهای اجتماعی آن جامعه قوی‌تر خواهد بود. یعنی جامعه‌ای یکدست که از وجوه مشترکات فراوانی برخوردار است نسبت به جامعه‌ای که وجوه اشتراکات کمتری دارد قوی‌تر است. مثلاً در عنصر مشترکات تاریخی، جامعه ما دچار یک انقطاع تاریخی شده و این موضوع موجب شده است تا پیوندهای اجتماعی مقداری رو به ضعف برود. یا عنصر زبان مشترک نیز همین طور. به طوری که مقام معظم رهبری اخیراً از تعبیر تاراج زبان فارسی برای آن استفاده کرده‌اند. متأسفانه زبان فارسی به عنوان زبان مشترک مردم ایران مورد هجمه سنگین واژگان بیگانه واقع شده است به گونه‌ای که این زبان مشترک هر روز بیشتر از پیش رنگ می‌بازد و سست می‌شود.

وی سپس به عنصر آداب و رسوم مشترک می‌پردازد و می‌گوید: این بخش نیز بشدت مورد هجمه قرار گرفته است و جامعه ما در این زمینه بسیار آسیب‌پذیر است. یعنی ما در انتقال مواریث فرهنگی آن‌قدر ضعیف عمل کرده‌ که نتوانسته‌ایم نسلی معتقد و پایبند به آداب و رسوم و سنن اجتماعی ایجاد کنیم. این در حالی است که هرچقدر وابستگی‌ها یا اعتقادات به آداب و رسوم در یک جامعه بیشتر باشد انسجام و مشارکت‌های اجتماعی در آن بیشتر خواهد بود. اکنون یکی از مشکلات ما مقوله ارتباطات بین فردی در جامعه است. افراد گویا خیلی حرف مشترک برای گفتن ندارند. یعنی در ارتباطات بین فردی، جامعه آن‌قدر ضعیف شده است که می‌توان گفت دچار یک نوع بیگانگی از خود شده و در واقع از حالت انسان شهروند به حالت انسان ساکن تبدیل شده‌ایم. فقدان تعامل، ناتوانی یک جامعه را به همراه دارد.

بای در خصوص چگونگی تقویت عناصر اجتماعی می‌گوید: برای این منظور در سطح ملی و فراملی باید بیشتر تلاش کنیم. یعنی در سطح ملی باید علاوه بر گفتمان خانواده، ریشه‌های هویت‌بخش تاریخی ، قومی و آداب و سنن مردم هرچه بیش از پیش مورد تأکید و توجه قرار گیرند. اما در سطح فراملی که جغرافیای اعتقادی ملت است باید تا می‌توانیم در راستای امت واحده که مورد تأکید قرآن کریم است، حرکت کنیم. چون در چنین حالتی به دلیل افزایش جمعیتی که اعتقادات و نگرانی‌های مشترکی دارند، بهتر می‌توان در مقابل سختی‌ها مقاومت کرد.

*مقاومت اجتماعی در خون ایرانیان است

دکتر امان‌الله قرایی مقدم، جامعه شناس در گفت‌وگو با قدس در این‌ باره می‌گوید: ایثار و پایداری اجتماعی در مقابل دشمنان، ریشه در تاریخ ایران دارد. در واقع مقاومت اجتماعی، فرهنگی است و در خون تک‌ تک مردم ما وجود دارد که هشت سال دفاع مقدس در مقابل رژیم بعث عراق و همه حامیانش تنها نمونه کوچکی از آن است.

وی با اشاره به اینکه اشعار شعرای ایران، روح مقاومت اجتماعی را در مردم ما دمیده است، می‌گوید: حنظله بادغیسی، شاعر فارسی زبان قرن سوم هجری قمری و از نخستین شاعران و گویندگان پارسی در این خصوص می‌گوید:

مهتری گر به کام شیر در است

شو خطر کن ز کام شیر بجوی

یا بزرگی و عز و نعمت و جاه

یا چو مردانت مرگ رویاروی

در واقع ما ایرانیان در طول تاریخ با این فرهنگ بزرگ شده‌ایم، ضمن اینکه هیچ کشوری در طول تاریخ به اندازه ایران محل تاخت و تاز دشمنان نبوده، اما ایران همچنان باقی مانده است که این موضوع نشان از پایداری اجتماعی ملت دارد. به عبارت دیگر شاید در بعضی جنگ‌ها از جمله در مقابل رومی‌ها، اعراب و مغول‌ها شکست خورده‌ایم، اما از لحاظ فکری،عقیدتی و فرهنگی تسلیم نشده‌ایم. من در زمان ریاست جمهوری بوش در آمریکا، مقاله‌ای با این مضمون نوشته‌ام که ایثار و مقاومت اجتماعی در خون ملت ایران است چون با این فرهنگ بزرگ می‌شوند و در گاردین هم چاپ شده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه عناصر انسجام اجتماعی یعنی زبان، فرهنگ، دین و... در ایران هنوز تغییر نکرده است، می‌گوید: بنابراین مقاومت همچنان در خون ملت است. این مردم هر چیزشان را از دست بدهند اما مملکتشان را تسلیم نمی‌کنند و تا پای جان می‌جنگند، حتی اگر شکست بخورند هرگز از لحاظ فرهنگی تسلیم نمی‌شوند.

بنابراین کشورهایی که در حال حاضر با ایران دشمنی دارند باید این نکته را بدرستی درک کنند. مردم ما در جنگ هشت ساله با عراق هم مقاومت جانانه خود را نشان دادند. پدران و مادرانی که چهار فرزندشان را در راه کشور و اهداف انقلاب اسلامی از دست دادند اما خم به ابرو نیاورده‌اند، نمونه بارز این پایداری هستند.

قرایی مقدم با تأکید بر اینکه ایثار و مقاومت اجتماعی در مقابل دشمنان کشور خارج از بازی‌های سیاسی، حزب و جناح و ... است، تصریح می‌کند: یعنی در چنین شرایطی مردم برای حزب و جناح با دشمنان نمی‌جنگند بلکه برای ایران و فرهنگ و اقتدارش می‌جنگند. پس هرکس به ما حمله کند سرانجامش شکست است.

قرایی مقدم می‌گوید: مردم ما آموخته‌اند برای اینکه ایرانشان بماند باید مقاومت کنند. این در خون ماست و ما با این فرهنگ بزرگ می‌شویم. این نکته را دیاکونوف، پژوهشگر و مستشرق روسی هم می‌گوید. خود ترامپ دیوانه و غربی‌ها این نکته را بخوبی می‌دانند.