مریم احمدی شیروان/

قرآن کلام خداست و خود او سفارش کرده که «فاقرؤا ما تیسّر من القرآن»؛ تا می‌توانید قرآن بخوانید. چند روزی بیشتر از ماه رمضان باقی نمانده؛ فرصت مغتنمی که تلاوت یک آیه از قرآن در آن برابر با ختم کلام‌الله است. بهار قرآن، بهانه‌ای بود تا چند صباحی بیشتر با کلام وحی انس بگیریم و ای کاش این لحظات مبارک در طول سال نیز ادامه یابد. در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام سیدجواد بهشتی، پژوهشگر قرآنی داشتیم، از این کتاب آسمانی و انتظاراتی که از پیروان خود دارد بیشتر شنیدیم؛ از مفاهیمی که کمک می‌کند قدم به قدم به قرآن نزدیک‌تر شده و اثر آن در دل و زندگی ما بیشتر شود؛ مفاهیمی که آشنایی و عمل به آن همان رستگاری است.

باید از سطح به عمق حرکت کنیم

حجت‌الاسلام سیدجواد بهشتی با بیان اینکه قرآن کتاب آسمانی ما و برنامه زندگی برای دو بخش دنیا و آخرت و در دو حوزه فرد و جامعه است، می‌گوید: از قول امام سجاد(ع) در بحارالانوار آمده است که وقتی از این دنیا می‌رویم و در شب اول قبر، از ما می‌پرسند: چه کسی را پرستش کردی؟ پیامبرت کیست؟ دینت چیست؟ کتابت چیست و آیا آن را تلاوت کردی؟ حتی در روایات داریم که خود قرآن هم به صورت یک فرشته هویت‌دار از ما می‌پرسد که درباره قرآن چه کاری انجام داده‌اید؟

او اضافه می‌کند: خوشبختانه در سال‌های اخیر تلاوت قرآن رونق پیدا کرده، اما بشدت نیاز است که از سطح به عمق حرکت کنیم؛ یعنی تنها به خواندن سطحی کلمات بسنده نکنیم و حین قرائت در نظر داشته باشیم که این آیات از مسلمانان چه انتظاری دارد و چه مفاهیمی پشت این کلمات نهفته است. در اصول کافی و در روایتی نیز آمده که حداقل 10 آیه قرآن در هر روز بخوانید. اگر کسی روزی 10 آیه از قرآن بخواند آن فرد از غافلین نیست و اگر روزی 20 تا 50 آیه بخواند در زمره ذاکرین و اهل ذکر است.

قرآن را با دقت و توجه بخوانیم

حجت‌الاسلام بهشتی خاطرنشان می‌کند: امامان ما بسیار توصیه کرده‌اند که قرآن را ختم کنید؛ یعنی برای این کتاب که حاوی بهترین مفاهیم در زمینه‌هایی مانند سیاست، اقتصاد، رفع فقر در جامعه، تعلیم و تربیت خانواده و... است برنامه‌ای داشته باشیم و تمام آن را تلاوت کنیم. دیگر اینکه این کتاب را به همین ترتیب و با ترتیل بخوانیم؛ ترتیل یعنی با دقت و توجه خواندن قرآن.

مشاور وزیر آموزش و پرورش در ادامه با بیان ضرورت تفکر در قرآن بیان می‌کند: قرآن از ما انتظار دارد که تدبر کنیم؛ یعنی در کلمات قرآن فکر کنیم و در نظر داشته باشیم که اگر این آیات و دستورات اجرا شود چه پیامدهایی خواهد داشت و اگر نشود چطور. باید از لفظ به معنا سفر کرده و درباره‌اش بیندیشیم. باید تلاش کنیم ارتباطی بین داستانی که به‌ طور مثال 3000 سال قبل اتفاق افتاده و در قرآن ذکر شده را با جامعه امروزی، جوان‌ها، خانواده‌ها و مسئولانمان پیدا کنیم.

هر فردی می‌تواند معلم قرآن باشد

او تأکید می‌کند: ضرورت تدبیر و تدبر استماع است؛ یعنی وقتی صدای قرآن پخش می‌شود، سکوت کرده و به آیات دل بدهیم. در آیه 204 سوره اعراف داریم «وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ»؛ هنگامی که قرآن خوانده شود، گوش فرا دهید و خاموش باشید، شاید مشمول رحمت خدا شوید. مهارت گوش دادن، مهارتی است که ما به دلیل آشنا نبودن با مفاهیم قرآنی به آن دست پیدا نمی‌کنیم. باید به فرزندان خود نیز بیاموزیم زمانی که صدای قرآن پخش می‌شود، سکوت کرده و به آن توجه کنند.

این پژوهشگر قرآنی می‌گوید: باید هر چه از قرآن بلدیم به دیگرانی که قرآن نمی‌دانند بیاموزیم؛ این کار احتیاج به سوز دارد؛ باید فرد دلش بسوزد و تلاش کند تا در همان حدی که خود بلد است، شاگردانی از بین همسایگان، همکاران، دوستان و اقوام پیدا کرده و چیزهایی که بلد است را آموزش دهد. حدیث داریم که در روز قیامت دو گروه با قامت‌های بلندتر از دیگران که همه آن‌ها را به هم نشان می‌دهند وارد محشر می‌شوند؛ یکی اذان‌گویان و دیگری معلمان قرآن؛ البته منظور از معلم قرآن، فردی دارای گواهینامه از یک مؤسسه نیست، هر مسلمانی در هر سن و سالی باید این رسالت را در خود احساس کند که قرآن را به دیگران بیاموزد.

سبک زندگی ما باید قرآنی باشد

حجت‌الاسلام بهشتی با بیان اینکه قرآن انتظار دارد آیه‌هایش بر خلق، جان و سبک زندگی ما تأثیر بگذارد، تشریح می‌کند: در سوره قمر چهار بار آمده است «وَلَقَد تَّرَکْنَاهَا آیَةً فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ»؛‏ آیا هیچ پندگیرنده‌ای هست‌؟‏ یا در سوره انفال آیات دوم تا چهارم آمده است که مؤمنان، کسانی هستند که هر گاه نام خدا برده شود، دل‌هایشان ترسان و هنگامی که آیات او بر آن‌ها خوانده می‌شود، ایمانشان فزون‌تر می‌شود و تنها بر پروردگارشان توکل دارند. خاطرات زیادی نیز از صدر اسلام تاکنون درباره افرادی که تحت تأثیر یک آیه قرآن زندگی‌شان تغییر کرده، ثبت شده است؛ مانند ماجرای فضیل بن عیاض.

وی با اشاره به تأکید قرآن بر عمل به آیات آن یادآور می‌شود: خداوند فرمانروای عالم است؛ او رازق و هادی بوده و برای خوشبختی ما فرمان‌هایی داده است. مجموعه این فرمان‌ها در قرآن حدود 1800 مورد است که از این تعداد 1400 مورد امر و 400 مورد نهی است که به سبک زندگی ما مربوط می‌شود؛ یعنی خوردن، خوابیدن، داد و ستد، دیپلماسی با دوست و دشمن، همه فرمان‌های خدا در حوزه حقوق و عبادات است که باید به آن‌ها عمل کنیم؛ مانند نسخه پزشک که اگر به آن عمل نکنیم، بهبود نمی‌یابیم.

در تمام سال قرآن بخوانیم

حجت‌الاسلام بهشتی می‌گوید: در آیه 136 سوره نسا آمده است که «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْکِتابِ الَّذی نَزَّلَ عَلی رَسُولِهِ»؛ یعنی ای کسانی که ایمان آورده‌اید این ایمان را تقویت کنید؛ دشمن برنامه‌ریزی زیادی برای از بین بردن ایمان دارد و باید با آن مقابله کرد. او در پایان و با تأکید بر اینکه بهار قرآن، ماه رمضان است، تصریح می‌کند: نباید فقط در ماه رمضان قرآن بخوانیم و با رسیدن عید فطر پرونده آن را ببندیم تا سال بعد؛ بلکه برای 11 ماه دیگر سال نیز برنامه‌ریزی کنیم. باید با همان قرآن که در شب‌های قدر بر سر و جلوی صورت می‌گیریم، عهد ببندیم که در طول سال به‌صورت ویژه‌ و به اندازه مقدوراتمان در راستای فهم مفاهیم آن تلاش می‌کنیم.