زهرا طوسی/

پس از ممنوعیت صادرات آب پنیر در ۹ ماهه اخیر، در حالی که ۲۰ هزار تن از این محصول با ارزش صادراتی ۲۰ میلیون دلار که مازاد مصرف داخلی محسوب می‌شد در انبارهای کارخانه‌های لبنی در حال فاسد شدن بود، متولیان اقدام به واردات۲۷۰۰ تن آب پنیر به کشور کردند.

تجارت آب پنیر در سه سال اخیر

بررسی آمارهای منتشر شده توسط گمرک در سه سال اخیر نشان می‌دهد، در سال ۹۷ بیش از ۲۷۰۰ تن آب پنیر با ارزش حدود ۱۰.۵ میلیون دلار وارد کشور شده است، این رقم در سال ۹۶ بیش از ۱۰۰۰ تن به ارزش بیش از ۶ میلیون دلار و در سال ۹۵، نیز بیش از ۳۷۲۶ تن به ارزش نزدیک به ۱۲ میلیون دلار ثبت شده است. آلمان، استرالیا، امارات متحده عربی، اتریش، ترکیه، فرانسه، دانمارک و هلند از کشورهایی هستند که به ایران آب پنیر صادر کرده‌اند.

ارزش صادراتی پسماند تولید پنیر

خوب است بدانید که آب پنیر از پسماند تولید پنیر تولید می‌شود؛ یا باید در طبیعت رها شود که منجر به آلودگی زیست‌محیطی می‌شود یا اینکه باید آن را به کارخانه‌های پودر تحویل دهند تا از آن پودر آب پنیر تهیه شود که محصولی مغذی نیز به حساب می‌آید. تولیدکنندگان ایرانی طی سال‌های گذشته آب پنیر خود را در کنار تأمین مصرف داخل به کشورهای همجوار نظیر افغانستان و پاکستان نیز صادر می‌کردند تا از ارزآوری این پسماند نیز برای کشور بهره‌ای آورده باشند.

آن طور که علی طاهریان، عضو انجمن صنفی شیرخشک صنعتی ایران می‌گوید: آب پنیرکالایی راهبردی در کشور به حساب نمی‌آید. از مجموع تولیدات داخلی در این حوزه، تنها ۲۰ درصد آن در داخل مصرف می‌شود و بقیه آن باید صادر شود.

فارغ از اینکه در حال حاضر چه اتفاقی برای انبارهای مملو از آب پنیر در سراسر کشور افتاده است و ممنوعیت صادرات این محصول به چه دلیلی بوده و آیا رفع شده است، باید پرسید آیا خودمان نمی‌توانیم آب پنیر تولید کنیم که مجبور به وارد کردن می‌شویم؟ آیا کیفیت این محصول تولید داخل برای استفاده مناسب نیست و لازم است واردات انجام شود؟

فرامرز میرزایی، کارشناس علوم صنایع غذایی و تولیدکننده در پاسخ به این پرسش‌ها با بیان اینکه در کشور از نظر تولید آب پنیر و محصولات مشابه مانند شیرخشک در موقعیت ممتازی قرار داریم، به خبرنگار ما می‌گوید: حجم تولیدات داخل در این حوزه بویژه آب پنیر به قدری زیاد است که برای مازاد این محصول که توسط کارخانجات لبنی تولید می‌شود، جامعه هدف صادراتی نیز دیده شده است. یعنی علاوه بر آنکه به نیاز داخل پاسخ می‌دهد و به کشورهای حوزه «سی. آی. اس» مانند قرقیزستان، تاجیکستان و دیگر کشورهای همجوار صادر می‌شود، باز هم به شکل دورریز به فاضلاب‌ها سپرده می‌شود.

میرزایی ادامه می‌دهد: در مورد چنین کالایی وقتی در اوج نوسانات ارزی دیدند آب پنیر بیشتری به کشورهای هدف صادر می‌شود که سبب ارزآوری برای کشور بود، جلوی این کار را گرفتند و موجب شدند انبارهای مملو از آب پنیر به مرز فساد برسد تا جایی که بیم آن بود دور ریختن آن‌ها موجب آلودگی زیست محیطی شود؛ ولی متولیان که بخشنامه را تدوین می‌کنند حتی توجه نکردند که ما از دورریز کارخانجات لبنی به یک فرصت ارزآوری در کشور دست‌یافته‌ایم، تا جایی که می‌دانم پس از حدود ۹ ماه ممنوعیت، به‌خاطر انتقاد تولیدکنندگان، این ممنوعیت لغو شد؛ ولی با این حال با وجود تولید داخلی واردات این محصول جای سؤال دارد.

ساز ناکوک تیم واردات و صادرات کشور

وی با اشاره به ادامه ممنوعیت صدور شیرخشک تأکید می‌کند: متأسفانه قوانین واردات و صادرات با یک چالش بزرگ روبه‌رو است، به نظر می‌رسد که ظرفیت‌سنجی در این حوزه بدرستی انجام نمی‌شود و تیم واردات و صادرات کشور انگار هر کدام ساز خودشان را می‌زنند؛ در حالی که محصولات زیادی مانند شیر خشک و پودر آب پنیر در کشور با کیفیت بالا و حجم زیاد تولید می‌شود، برخلاف آنچه انتظار می‌رود عمل کرده و صادرات آن را لغو و مجوز واردات آن را صادر کرده‌اند.

وی ادامه می‌دهد: هم‌اکنون محصولات مشابه تولیدات شرکت دانش بنیان ما نیز که تحت لیسانس تهیه و توزیع می‌شود، اجازه واردات دارد؛ برای پیگیری ممنوعیت واردات این کالای مشابه داخل به معاونت ریاست جمهوری هم نامه زدیم که این کالای وارداتی توسط پنج تولیدکننده داخلی در کشور تهیه و صادر می‌شود، ولی متأسفانه ملاحظاتی درباره برخی صاحبان قدرت و ثروت هست که سبب می‌شود منافع تولیدکننده داخلی نادیده گرفته شود.

آب پنیر بومی به ذائقه مشتریان خوش‌تر می‌آید

وی درباره اینکه آیا آب پنیر داخلی کیفیت پایین‌تری از نوع خارجی آن دارد، توضیح می‌دهد: ما به عنوان یک شرکت دانش بنیان از آب پنیر داخلی استفاده می‌کنیم، چون ذائقه ایرانی و مخاطبان صادراتی ما به نحوی است که با همین مواد اولیه بومی سازگار است، نمونه خارجی هم برای ما آمده ولی نمونه داخلی به مراتب بهتر بوده است. صنایع مصرف‌کننده دیگری مثل پفک نیز طبق آنچه من اطلاع دارم از همین مواد اولیه بومی استفاده می‌کنند و حاضر نیستند ریسک عوض کردن طعم آشنای مخاطبانشان را بپذیرند.

حمید مشعوفی، دیگر کارشناس صنایع غذایی نیز با اشاره به کیفی بودن آب پنیر داخلی تأکید می‌کند: حجم تولید این محصول در کشور آن قدر زیاد است که آن را به عنوان ماده اولیه‌ای که می‌شود برخی ترکیبات را از آن جدا و محصولات جدید از آن تولید کرد، به صورت رایگان به شرکت‌های دانش بنیان واگذار می‌کنند.

واردات دورریز کارخانجات لبنی

وی با بیان اینکه با ورود فناوری جدید در این حوزه دورریز کارخانجات لبنی به نحو دیگری چرخ شرکت‌های دانش بینان را به حرکت درآورده و سبب اشتغال‌زایی و تولید محصولات متفاوت بر پایه آب پنیر شده است، می‌افزاید: حال اینکه این محصول را بر چه مبنایی به کشور وارد می‌کنند شاید باید جوابش را در تخصیص ارز دولتی به آن دانست، یعنی همان طور که مانکن یا صدها کالای مشابه داخل اجازه واردات می‌گیرد، آب پنیر هم می‌تواند این مجوز را دریافت کند؛ چون مسئله کالای وارداتی نیست، مسئله ارز و رانت موجود در آن است که باید در این میان به جیب عده ای واریز شود، وگرنه چرا باید دورریز کارخانجات لبنی را به کشور وارد کنیم!