به گزارش گروه اقتصادی قدس آنلاین، از آن منظر که اقتصاد کشور ما خصوصاً در سال‌های اخیر بسیار نفتی شده است، موضوع وابستگی به نفت، نوعی پاشنه‌آشیل اقتصاد کشورمان است و در واقع یکی از نقاط ضعف اقتصاد کشور، همین موضوع است.
از سوی دیگر رئیس‌جمهور آمریکا هم با شناخت این پاشنه‌آشیل اقتصاد کشورمان، در تحریم‌های ناجوانمردانه خود علیه جمهوری اسلامی ایران، به دنبال ممانعت خرید نفت از ایران است تا فروش نفت ایران را به کشورهای دیگر در نگاه خودش به «صفر» برساند و اقتصاد ایران ضربه ببیند.
هرچند کشور آمریکا تاکنون موفق نشده است فروش نفت ایران را به صفر برساند و قطعا در تحقق این هدف در آینده هم توفیقی نخواهد داشت، اما بسیاری از کارشناسان، و سیاستمداران این حربه دشمن را فرصتی برای قطع وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی می‌دانند.
در این راستا موضوع قطع وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی و صفر شدن سهم نفت در بودجه کشور امری ضروری است که باید پیش از این دنبال و اجرا می‌شد.
تحریم آمریکا علیه صادرات نفت ایران، با این شرایط بودجه‌ای ما، در واقع حمله به بودجه کشور است زیرا در بودجه ۹۸، درآمدهای نفتی ۱۴۲٫۵ هزار میلیارد تومان است و تقلیل آن می‌تواند به صفر شدن بودجه عمرانی در درجه اول و سپس محدودیت شدید بودجه جاری دولت بینجامد.
حال در این شرایط ضرورت دارد دولت برنامه مشخصی برای ایجاد منابع درآمدی جایگزین نفت در نظر بگیرد و معرفی کند.
البته برخی راهکارهای فنی کاهش سهم نفت در بودجه، از اردیبهشت سال گذشته که آمریکا یک‌جانبه از برجام خارج شد به دولت و مجلس ارائه شد اما متاسفانه به نظر می‌رسد اراده‌ای برای عملیاتی کردن این راهکارها وجود ندارد البته دولت به مجلس وعده داد تصفیر نفت در بودجه را دنبال کند.
به هر حال اگر دولت همتی برای اجرای این راه‌حل‌ها داشته باشد و فضای کسب‌وکار را بهبود ببخشد، تلاش کند سهم نفت را در بودجه کاهش دهد و از سوی دیگر به دنبال اخذ عادلانه مالیات باشد، می‌توان با رونق تولید مالیات بیشتری اخذ کرد و وابستگی کمتری به نفت داشت.
به گفته کارشناسان، از سوی دیگر اگر دولت بخواهد از مردم مالیات بگیرد، باید اداره کشور را با خواست عامه مردم پیش ببرد و نمی‌تواند سیاست‌گذاری‌هایی به نفع اقلیت صاحب ثروت انجام دهد؛ البته باید توجه داشت که افزایش درآمدهای مالیاتی به معنای گرفتن مالیات بیشتر از مردم نیست، می‌توانیم با تعریف پایه‌های جدید مالیاتی، جلوگیری از فرارهای مالیاتی و حذف برخی از معافیت‌های مالیاتی، بخش زیادی از کاهش منابع نفتی را در بودجه، جبران کنیم.
در راستای تشریح ضرورت صفر کردن نفت در بودجه و روش‌های دقیق پیاده‌سازی اجرای این مورد، به سراغ جعفر قادری، استاد دانشگاه شیراز و عضو اسبق کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی رفتیم و از وی در این‌باره جویا شدیم.
یکی از آفات و نقطه ضعف‌های امروز اقتصاد ایران، وابستگی آن به نفت است؟ پیش از این بارها درباره این مشکل اقتصاد از سوی کارشناسان هشدارهایی داده شده بود، اما دولت‌ها بی‌توجه بودند، حال امروز و در جنگ اقتصادی کنونی، ضرورت اجرای این موضوع مهم، بیش از پیش نمود یافته است؛ به نظر شما چگونه می‌توان این مهم را محقق کرد؟
قادری: وابستگی به درآمدهای نفتی همیشه به عنوان پاشنه آشیل اقتصاد کشور مطرح بوده است و از زمانی که راه‌اندازی صندوق توسعه ملی مطرح شد، این امیدواری به وجود آمد که به تدریج سهم درآمدهای نفتی در بودجه کشور کاهش یابد و درآمدهای نفتی به صندوق توسعه منتقل شود تا برای توانمندسازی بخش‌های غیردولتی به کار گرفته شود.
دولت‌ها این موضوع را رعایت کردند؟
قادری: متأسفانه هم در دولت‌های نهم و دهم و هم در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، دولت‌هابه جای آنکه این مسیر را دنبال و آن را تکمیل کنند، برخلاف این مسیر حرکت کردند و در واقع سعی کردند از درآمدهای صندوق توسعه ملی برای پوشش هزینه‌های عمرانی و حتی و در برخی شرایط هزینه‌های جاری استفاده کنند و قطعا چنین کارهای اشتباهی کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی را با مشکل مواجه می‌کند.
چگونه این روند تغییر می‌کند؟
قادری: تا زمانی که این نگاه دولت‌ها عوض نشود، این مشکل رفع نخواهد شد، ما در دولت‌های نهم و دهم این نگاه را داشتیم که اگر می‌خواهیم از درآمدهای نفتی استفاده کنیم، هدفمان رونق تولید و توسعه زیرساخت‌ها است، در صورتی که این روشی غلط است و همه می‌دانیم که وقتی درآمدهای نفتی وارد بودجه می‌شود، به دنبال آن بیماری هلندی مطرح می‌شود و وابستگی به درآمدهای نفتی ایجاد می‌کند و نقدینگی در کشور افزایش می‌یابد، همچنین از طرفی افزایش ذخایر خارجی بانک مرکزی افزایش حجم نقدینگی را به دنبال دارد و نرخ تورم در جامعه افزایش یابد و اتفاقات مثبتی که دولت‌ها انتظار دارند، محقق نمی‌شود.
* دولت فعلی از اسناد خزانه برای پوشش هزینه‌های جاری هم استفاده کرد
این به تورم بیشتری هم می‌انجامد، درست است؟
قادری: بله، در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، متأسفانه با هماهنگی و اجازه مجلس شورای اسلامی، بحث فروش اسناد خزانه حتی برای پوشش هزینه‌های جاری مطرح شد، در حالی که این اسناد خزانه برای پوشش هزینه‌های عمرانی هم توجیه ندارد اما این کار غلط باب شد و امکانی برای دولت فراهم شد تا از این طریق بتواند کسب درآمد کند و به نوعی به دامن زدن تورم انجامید.
* «مالیات» و «توسعه سرمایه‌گذاری غیردولتی» جای نفت را در بودجه بگیرد
این روزها که آمریکا به دنبال ممانعت از فروش نفت ایران است، ضرورت تحقق این هدف دوچندان احساس می‌شود، آیا به نظر شما برای کاهش سهم نفت در بودجه دیر شده است یا زمان باقی است؟
قادری: ببینید، به هر حال ضرورت دارد مسیر مذکور برای حذف و یا کاهش سهم نفت در بودجه، به صورت تدریجی طی شود تا عملاً این مشکلات را در مواجهه با آمریکا و کشورهای غربی نداشته باشیم و وابستگی به درآمدهای نفتی برای کشور ایجاد مشکل نکند، به هر حال هنوز هم دیر نشده است و می‌توان این هدف را دنبال کرد.
زمانی که درآمدهای بودجه را از نفت مستقل کردیم و به مالیات و توسعه سرمایه‌گذاری‌های غیردولتی متکی شدیم، بسیاری از مشکلات ما حل می‌شود، البته این کار سختی‌های خاص خود را دارد، اما مسیری است که ضرورت اجرای آن کاملاً احساس می‌شود؛ اگر سهم نفت در بودجه کاهش یابد، بدین ترتیب تنها نقطه امید آمریکا در فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها، به یأس تبدیل می‌شود و ما با اتکا به درآمدهای غیرنفتی، اقتصاد کشور را به خوبی مدیریت می‌کنیم و با قدرت و صلابت بیشتری مقابل فشارهای آمریکا می‌ایستیم.
* دولت برای اخذ مالیات بر بخش‌های غیرمولد فشار بیشتری وارد کند
جلوگیری از فرار مالیاتی تا چه حد می‌تواند در جبران درآمدهای نفتی تأثیرگذار باشد؟
قادری: مشکل عمده‌ای که در حال حاضر داریم این است که بخش قابل توجهی از درآمدهای قابل وصول در قالب فرار مالیاتی وصول نمی‌شود و این محدودیت‌هایی است که دولت برای خود ایجاد کرده است؛ دولت زمانی اعلام می‌کند که نمی‌خواهیم به حساب افراد سرک بکشیم یا زمانی اعلام می‌کند که امکان جلوگیری از فرارهای مالیاتی وجود دارد و به نظر می‌رسد اینها همه بهانه‌های بنی‌اسرائیلی است که دولت می‌آورد.
با این وجود چگونه می‌توان از فرار مالیاتی جلوگیری کرد؟
قادری: دولت اگر بخواهد به راحتی می‌تواند مانع از فرار مالیاتی شود و در شرایط فعلی که با کمبود منابع مالیاتی مواجه هستیم، این موضوع باید به جدیت دنبال شود؛ راهی نداریم که جز اینکه بر بخش‌های غیرمولد فشار بیشتری وارد بکنیم و روزنه‌های فرار مالیاتی را ببندیم تا هم مالیات در بخش‌های مختلف وصول شود، هم نقدینگی‌ها به سمت بخش‌های مولد برود و هم درآمد قابل توجهی از مالیات در بخش غیرمولد نصیب کشور شود.
* معافیت‌های مالیاتی مشکل اصلی نیست؛ برخی معافیت‌ها مشوق رونق تولید است
کاهش یا حذف معافیت‌های مالیاتی تا چه میزان می‌تواند در جبران درآمدهای نفتی مؤثر باشد؟
قادری: معافیت‌های مالیاتی در قسمتی از بخش‌ها به عنوان مشوق، اثرگذار است، به عنوان مثال در بخش‌های فرهنگی یا رونق تولید در مناطق محروم یا رونق تولید در بخش‌هایی که به شدت اشتغال‌زا است، ضرورت دارد معافیت‌های مالیاتی اعمال شود.
من فکر می‌کنم مشکل ما، مشکل معافیت‌های مالیاتی نیست، به هر حال رقم معافیت‌های مالیاتی قابل توجه نیست، عمده مشکل ما در این حوزه، همان فرار مالیاتی است. ناعادلانه بودن مالیات‌ها ایجاد مشکل کرده است و ابهاماتی در بخش‌های مالیاتی وجود دارد که عملاً فعالان اقتصادی را درگیر قایم‌موشک‌بازی‌هایی با وزارت اقتصاد و دارایی می‌کند.
* وزارت اقتصاد برای کسب درآمد مالیاتی به هر کار خلاف مصوبه دولت و مجلس تن می‌دهد
چرا قایم‌موشک‌بازی؟!
قادری: من موارد مختلفی را می‌توانم مثال بزنم که وزارت اقتصاد و دارایی به گونه‌ای برخورد می‌کند که برای کسب درآمدهای مالیاتی حاضر است تن به هر کار خلاف مصوبه دولت و مجلس بدهد تا بتواند درآمدها را وصول کند، در صورتی که این توجیه، توجیه قابل قبولی نیست.
دولت باید در حوزه‌هایی که حقوق حقه دولت ضایع می‌شود، به صورت جدی عمل کند و در جاهایی که قانون برای فعالان اقتصادی معافیت قائل شده است، اجازه بدهد که از معافیت‌ها استفاده کنند و بی‌دلیل وقت خود و وقت فعالان اقتصادی کشور را تلف نکند.
* اداره کشور بدون نفت قطعاً ممکن است
به نظر شما آیا اداره کردن کشور بدون نفت امکان‌پذیر است؟ چگونه می‌توان نفت را در بودجه صفر کرد؟
قادری: قطعاً اداره کشور بدون نفت ممکن است؛ در تببین این ادعا باید گفت دلیلی ندارد بسیاری از طرح‌ها و پروژه‌هایی که توسط دولت انجام می‌شود، دولت خودش آن را انجام دهد، یعنی هم‌زمان با کاهش یا حذف درآمدهای ناشی از صادرات نفت در بودجه، می‌توان معادل آن بسیاری از هزینه‌های غیرضروری یا هزینه‌هایی که توسط بخش‌های غیردولتی قابل انجام است، در نقطه مقابل درآمدها، از بودجه حذف کرد.
در بسیاری از این کاهش تصدی‌گری‌ها، دولت می‌تواند فعالیت کند و می‌تواند به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم بر درآمد دولت بیفزاید، بدین ترتیب امکان کاهش وابستگی‌ها یا حذف وابستگی به درآمد نفتی در بودجه وجود دارد و امری کاملا بدیهی و روشن است.
می‌توان ظرفیت‌های زیادی در این حوزه معرفی کرد، بنابراین اگر اراده‌ای برای حذف درآمدهای نفتی در بودجه از سوی دولت وجود داشته باشد، حتما این امر قابل تحقق است؛ با حذف درآمدهای نفتی، دریافت عادلانه مالیات و توسعه سرمایه‌گذاری غیردولتی، اقتصاد کشور در برابر هر فشاری، ضدضربه می‌شود.
در پایان بر این موضوع تأکید می‌کنم که همانطور که مقام معظم رهبری هم تأکید کرده‌اند، بحث اصلاح قانون بودجه در شرایط فعلی که درگیر جنگ اقتصادی هستیم، یک ضرورت و اولویت غیرقابل انکار است و اگر بخواهیم با بی‌تفاوتی از کنار موضوع عبور کنیم، ممکن است زمانی گرفتار شویم که رهایی برای ما امکان‌پذیر نباشد، بنابراین تا فرصت وجود دارد باید زودتر در جهت اصلاح این موضوع و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی اقدام کنیم.
منبع: فارس
انتهای پیام/
نظر شما