به‌گزارش قدس آنلاین، از روزگاران دور که روزنامه تنها رسانه‌ موجود بود و مردم برای دریافت اخبار و اطلاعات، قبل از باز شدن دکه‌ها برای خرید روزنامه صف می‌کشیدند تا همین امروز که فایل‌های الکترونیکی روزنامه‌ها در دسترس همه قرار گرفته، نام کیوسک یا دکه مطبوعاتی همیشه و برای همگان تداعی‌گر یک روز جدید و اخبار تازه بوده است.

روزهایی که پیرمردان تحلیلگر و دختران و پسران جوان جویای کار یا محصلانی که منتظر اعلام نتایج کنکور خود بودند، قبل از ساعت بازگشایی دکه مطبوعات جلوی دکه صف می‌کشیدند یا از روز قبل برای خرید روزنامه پول پرداخت می‌کردند تا دکه‌دار روزنامه‌ایی را برای آنها نگه دارد، دکه‌دار تنها کسی بود که به خواسته آنها پاسخ می‌داد و نیاز آنها را رفع می‌کرد، با این کار اهداف و خواسته دکه‌دار هم تامین می‌شد، اما این روزها دیگر نه دکه داران حال و هوای گذشته را دارند و نه خریداران روزنامه همچون قبل برای خرید روزنامه به دکه مراجعه می‌کنند.

برای بررسی بیشتر آمار فروش روزنامه‌ها به دکه مطبوعاتی سری زدم و با این فروشنده که حدود ۱۰ سالی است تنها محل درآمد و امرار معاش او یک دکه و چند متر زمین در گوشه‌ای از خیابان در منطقه ۷ مشهد است به گفت‌وگو نشستم.

فضای مجازی بلای جان رسانه‌های مکتوب

داخل کیوسک ایستاده است و هر از گاهی که فردی برای خرید تنقلات و اقلام مختلف به او مراجعه می‌کند، پاسخ می‌دهد.

صدایش زدم و برای پرسیدن چند سوال از او اجازه گرفتم، دور تا دور کیوسک خاکستری رنگ مطبوعاتی او مملو از کیک، بیسکویت، چیپس، پفک و البته سیگار بود، از او  درخصوص آمار فروش روزنامه می‌پرسم.

حسین ثانوی می‌گوید: از وقتی که اینترنت آمده، مردم بسیار کمتر  اقدام به خرید روزنامه می‌کنند، چراکه امروزه گوشی‌های هوشمند و اینترنت در دسترس همه قرار دارد و همه می‌توانند هر خبر و گزارشی را دنبال کنند، به همین دلیل فروش مطبوعات کاهش یافته است.

وی ادامه می‌دهد:  ۱۰ سال پیش ما روزانه حدود ۱۰۰ عدد از روزنامه خراسان را به فروش می‌رساندیم، اما اکنون روزانه ۱۰ عدد از این روزنامه به فروش می‌رسد، البته قیمت‌ها افزایش پیدا کرده و هر روزنامه حدود یک هزار تومان به فروش می‌رسد، اما ۱۰ سال پیش قیمت روزنامه ۱۵۰ تومان بود.

این دکه‌دار در خصوص ممنوعیت فروش دخانیات بیان می‌کند: این قانون ۳۰ سال پیش به وجود آمده، ولی هیچ‌وقت اجرا نشد و کسی تنها به خاطر فروش مطبوعات این شغل را ادامه نمی‌دهد، اگر هدف تنها فروش روزنامه و نشریات است، شهرداری باید خودش نیرو بگذارد، حقوق برایشان تعیین کند و بیمه‌شان کند، در غیر این صورت کسی به این کار ادامه نمی‌دهد، چون فروش مطبوعات درآمد چندانی ندارد.

وی در خصوص امنیت شغلی این قشر از جامعه می‌گوید: افرادی که دکه‌دار هستند امنیت شغلی هم ندارند، چون هر لحظه باید نگران این موضوع باشند که نمی‌توانند به شغلشان ادامه دهند، فروش روزنامه درآمدی ندارد.

فروش روزنامه و مجله به صورت امانی است

منطقه ۷ مشهد و کیوسک مطبوعاتی دیگر، محمد عظیم کوه‌پیکر دومین کیوسک‌داری است که پای سخنانش می‌نشینم، او که در حال گوش سپردن به صوت قرآن است و در همین حین به مشتریانش هم پاسخ می‌دهد، می‌گوید: من حدود ۲۰ سال است که در این کار هستم و به فروش روزنامه، مجله و دیگر اقلام می‌پردازم.

او که از میزان فروش مطبوعات رضایتی ندارد، بیان می‌کند: فروش روزنامه و مجله به صورت امانی است، به عنوان مثال، هر دو هفته یکبار مجله‌ها را به صورت امانی به ما تحویل می‌دهند، بعد از دو هفته صورتحساب را برای تسویه ارسال می‌کنند و روزنامه و مجلاتی که باقی مانده است را برگشت می‌دهیم.

کوه‌پیکر در خصوص منع فروش دخانیات می‌گوید: این قانون چند سال پیش برای همه شهرها گفته شد، من چند سالی تهران بودم، اکنون حدود ۱۰-۱۲ سال است که مشهد هستم و هنوز می‌گویند که باید فقط روزنامه و نشریات بفروشید، اما روزنامه درآمدی ندارد.

این کیوسک‌دار مشهدی با بیان اینکه در طول روز کل فروش روزنامه ۱۰ هزار تومان هم درآمد ندارد، می‌افزاید: فقط فروش روزنامه‌های سرگرمی خوب است، در غیر این صورت، فروش خود روزنامه درآمدی ندارد، امروزه با وجود اینترنت کسی روزنامه نمی‌خرد.

کوه‌پیکر بیان می‌کند: اگر قرار باشد این قانون اجرایی شود حتما دکه را تحویل می‌دهم و سراغ کار دیگری می‌روم، من در گذشته در نانوایی کار می‌کردم، اکنون هم همان را ادامه می‌دهم.

 ۹۸ درصد درآمد، حاصل از فروش تنقلات و سیگار

مقصد بعدی خیابان مدرس و آخرین کیوسک مطبوعاتی است که با او گفت‌وگو کردم، حسین محمدزاده که خود را فرزند صاحب کیوسک معرفی می‌کند، درحالی که کیک‌ها را از داخل جعبه به درون قفسه‌ها انتقال می‌دهد، می‌گوید: امروزه اوضاع روزنامه بسیار بد بوده، چراکه به دلیل افزایش قیمت کاغذ هم سهمیه‌ها کم شده و هم فروش ما کاهش پیدا کرده است.

این کیوسک‌دار جوان با بیان اینکه ۳۰- ۴۰ مدل روزنامه وجود دارد که از هرکدام یکی دو عدد برای فروش به ما سپرده می‌شود، اظهار می‌کند: میزان فروش روزنامه بسیار کم است.

وی تصریح می‌کند: مردم بیشتر تنقلات و سیگار می‌خرند، کسی روزنامه مطالعه نمی‌کند، چراکه در درجه اول مردم اخبار را از طریق اینترنت، سپس رادیو و بعد از آن از طریق روزنامه فروش‌های سر چهارراه و در آخر از کیوسک مطبوعاتی پیگیری می‌کنند.

محمدزاده با اشاره به اینکه در گذشته شرایط متفاوت بود، می‌افزاید: هر روز صبح سر چهارراه‌ها حداقل ۶-۷ نفر روزنامه به دست از خراسان، قدس، شهرآرا به فروش این روزنامه‌ها می‌پردازند و هر کس دیگری هم که باشد روزنامه را از آنها خرید می‌کند، چراکه فقط کافی است، شیشه ماشین را پایین بدهید و خرید کنید، بنابراین، نیازی نیست در ترافیک و شلوغی خیابان، ترمز بزنید از ماشین پیاده شوید و خرید کنید.

وی با بیان اینکه سهمیه ما از هر روزنامه یکی دو عدد بیشتر نیست، می‌گوید: همین میزان روزنامه هم در بیشتر مواقع به فروش نمی‌رسد، اما یادم می‌آید چند سال پیش مردم برای خرید روزنامه صف می‌کشیدند و حتی از قبل پول روزنامه را پرداخت می‌کردند تا برایشان روزنامه نگه داریم.

محمدزاده اظهار می‌کند: اینترنت، فضای مجازی، دستفروش ها همه این عوامل سبب شده مردم دیگر به خودشان زحمت ندهند تا کیوسک مطبوعات بیایند و خرید کنند.

وی با بیان اینکه حدود ۹۸ درصد درآمد ما از فروش تنقلات است و تنها یکی دو درصد از فروش نشریات و روزنامه درآمد داریم، می‌افزاید: اجرای قانون عدم فروش دخانیات امکان‌پذیر نیست، چراکه درآمد حاصل از روزنامه بسیار ناچیز است و ما باید کار خود را تعطیل کنیم.

محمدزاده که از آینده شغلی خود بسیار نگران است، می‌گوید: من حرفه دیگری بلد نیستم، ۳۰ سال است که پدرم این کار را انجام می‌دهد و حال هم من کارش را ادامه می‌دهم، اما اگر قانون منع فروش سایر اقلام در دکه‌ها اجرایی شود، واقعا نمی‌دانم چه کنم.

۳۵۰ دکه مطبوعاتی، تنها سهم خراسان رضوی برای عرضه مطبوعات

برای بررسی مسائلی که توسط دکه‌داران مطرح شد، به سراغ رئیس اتحادیه صنف فروشندگان و توزیع‌کنندگان جراید مشهد می‌روم.

محمد صفدری می‌گوید: تیراژ روزنامه‌ها نسبت به سال گذشته حدود ۶۰ یا ۷۰ درصد کاهش یافته و گرانی نشریات و مشکلات اقتصادی سبب کاهش رغبت خرید مردم شده و آنها بیشتر از طریق فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به مطبوعات دست می‌یابند.

وی بیان می‌کند: با توجه به گستردگی مشهد گستره اماکن عرضه مطبوعات بسیار کم است، به طوری که در حال حاضر ۲۰۰ دکه مطبوعاتی در مشهد وجود دارد، این آمار در سایر شهرهای استان بسیار کم است و در مجموع تعداد دکه‌های مطبوعاتی خراسان رضوی از ۳۰۰ تا ۳۵۰ عدد تجاوز نمی‌کند.

رئیس اتحادیه صنف فروشندگان و توزیع‌کنندگان جراید مشهد با بیان اینکه فضای مشهد نیاز دارد تا تعداد کیوسک‌ها افزایش پیدا کند، اظهار می‌کند: روزنامه کالایی نیست که افراد برای به دست آوردن آن زمان بگذارند و می‌خواهند از نزدیک‌ترین راه به آن دست یابند.

صفدری عنوان می‌کند: در حال حاضر  مشهد بیش از یک هزار دکه مطبوعاتی نیاز دارد، در صورتی که عملا ۲۰۰ کیوسک دارد، اما تعداد دکه‌های مطبوعاتی شهر کوچکی همچون کرج بسیار بیشتر از مشهد است.

وی می‌افزاید: چرا باید مکان‌های پرتردد همچون اطراف حرم، پایانه‌های مسافربری و فرودگاه فاقد عرضه مطبوعات باشد؟ این موضوع می‌طلبد مسؤولان فرهنگی ما و خود ناشرین به این مسئله ورود کنند، چراکه به همین دلایل تیراژ نشریات ما بسیار پایین‌تر از تیراژ روزنامه‌های دیگر شهرها است.

رئیس اتحادیه صنف فروشندگان و توزیع‌کنندگان جراید مشهد می‌گوید: تیراژ روزنامه‌های ما بسیار پایین است، به نوعی که بستن و عدم عرضه روزنامه توسط مدیران دفاتر روزنامه در آینده‌ای نزدیک، دور از انتظار نیست.

صفدری در پاسخ به این سوال که منظور از بهینه‌سازی دکه‌های مطبوعات چیست؟، بیان می‌کند: بحث بهسازی و زیباسازی فضا و دکه‌های مطبوعات مطرح شده بود و بنا بود از لحاظ زیباسازی تعویض شنوند، اما این اتفاق نیفتاد.

وی می‌افزاید: مسئله دیگر بحث منع فروش دخانیات بود که ما به دنبال کالای جایگزین هستیم تا معیشت دکه‌داران را تامین کند و بتوانیم دخانیات را از دکه مطبوعات حذف کنیم، اما تاکنون هنوز به کالای مناسبی دست نیافتیم.

رئیس اتحادیه صنف فروشندگان و توزیع‌کنندگان جراید مشهد در خصوص قانون منع فروش دخانیات در دکه‌های مطبوعاتی می‌گوید: این قانون حدود ۸ یا ۹ سال است که مطرح شده، اما عملا قانون نیست، قانونی که مجلس تصویب کرد در رابطه با بحث دخانیات مشخص نکرده که چه چیزی را بفروشند و چه چیزی را نفروشند، اما آیین‌نامه و دستورالعملی بعد از قانون مبارزه با مصرف دخانیات نوشته شده که در آن دستور العمل به اینکه چه کسی مجاز به فروش دخانیات است و چه کسی مجاز نیست، اشاره شده، اما ما برای این دستورالعمل هم حرف داریم.

صفدری می‌گوید: اگر مسئله مبارزه با مصرف دخانیات و کاهش دسترسی مردم به دخانیات است، این قانون و این راه، مسیر درستی نیست، چراکه در مشهد بیش از ۲۰ هزار واحد صنفی وجود دارد که دخانیات نیز عرضه می‌کنند، اما در مقابل ۲۰۰ دکه عرضه مطبوعات وجود دارد.

وی اظهار می‌کند: ۶۰ تا ۷۰ درصد درآمد کیوسک‌ها از فروش دخانیات تامین می‌شود، ما زمانی می‌توانیم این قانون را اجرایی کنیم که مطبوعات درآمدی برای دکه‌داران داشته باشد تا بتوانند زندگی خود را بگذرانند، ولی وقتی نمی‌شود، به ناچار کیوسک‌داران به سمت و سوی این کار کشیده می‌شوند.

رئیس اتحادیه صنف فروشندگان و توزیع‌کنندگان جراید مشهد پیشنهادی دارد و می‌گوید: این قانون عملی نمی‌شود، مگر اینکه کالا و خدماتی جایگزین که حداقل ۵۰ درصد معیشت کیوسک‌داران تامین شود، به آنها معرفی شود، اما اگر این کار صورت نگیرد بعید می‌دانم این قانون اجرا شود.

صفدری عنوان می‌کند: طرح تبلیغات و نصب دستگاه خودپرداز در دکه‌ها، برای افزایش درآمد دکه‌داران مطرح شده، اما با توجه به شرایط اقتصادی کشور بعید می‌دانم این مسئله هم جوابگو باشد.

تقویت روزنامه‌ها؛ راه حلی برای برون‌رفت از معضل

بررسی بیشتر را با مدیرمسؤولان روزنامه‌ها ادامه می‌دهم، مدیرمسؤول روزنامه قدس در خصوص آمار فروش روزنامه می‌گوید: با توجه به اینکه روزنامه‌ها مخاطب سنتی و ثابت دارند و هر روزنامه مخاطب خاص خود را دارد، آمار فروش تغییری نکرده است.

ایمان شمسایی ادامه می‌دهد: روزنامه قدس، خراسان و شهرآرا مشتری ثابت دارند و به دلیل قدمت یا نوع مطالبشان یا هر دوی این موارد، از بابت آمار فروش مشکلی ندارند.

وی اظهار می‌کند: بحثی که در حاضر وجود دارد، این است که قیمت کاغذ افزایش پیدا کرده است و روزنامه‌ها باید قیمت واقعی را روی روزنامه‌ها درج کنند، اما اگر بخواهند این کار را انجام دهند با توجه به نوسانات قیمت ارز، قیمت کاغذ و مواد اولیه که در یک ماه اخیر۲.۵ برابر بیشتر شده، صاحب روزنامه را ناگزیر مجبور می‌کند یک روزنامه هزار تومانی را  به مبلغ ۳ هزار تومان به فروش برساند که در این صورت قطعا میزان فروش کاهش می‌یابد.

مدیرمسؤول روزنامه قدس عنوان می‌کند: روزنامه‌های بزرگ حدود ۷۰ درصد تیراژ خود را کم کرده‌اند و علت اینکه ما نتوانستیم تیراژ خود را کاهش دهیم، این است که بخش بسیاری از مشتریان ما افرادی هستند که ابتدای سال هزینه اشتراک را پرداخت کردند.

شمسایی بیان می‌کند: هر کیلو کاغذ در سال گذشته قیمتی برابر با ۳ هزار و ۵۰۰ تومان داشت و برای کسی که اشتراک یک ساله دارد، هزینه آبونمان قیمتی برابر با ۲۱۰ هزار تومان می‌شود و ما هم همین هزینه را از مشتری دریافت کردیم، اما در حال حاضر هزینه هر کیلو کاغذ برابر با ۱۳ هزار و  ۵۰۰ تومان بوده و قیمت کاغذ رشد ۴ برابری داشته است.

وی خاطرنشان می‌کند: ما اساسا حدود ۳۰ درصد روزنامه خود را به دکه‌های مطبوعاتی می‌دادیم و تیراژ خود را ۱۰ درصد کاهش داده‌ایم، در حل حاضر، ۲۰ درصد روزنامه‌های ما در دکه مطبوعاتی به فروش می‌رسد و در حال حاضر برگشتی روزنامه ما حدود ۵ درصد است.

مدیرمسؤول روزنامه قدس برای بهبود شرایط پیشنهادی هم دارد که آن را این‌گونه مطرح می‌کند: باید کالای فرهنگی را جزو سبد خرید خانوار قرار دهیم، یعنی همان طور که کتاب مترو، روزنامه مترو، کتاب فروشی‌های شیک، باغ کتاب تهران به‌ تازگی راه‌اندازی شده و در سطح شهر هم بسیار به چشم می‌خورند، باید فعالیت‌هایی از این دست بیشتر صورت بگیرد، فروشگاه‌های جذاب عرضه محصولات فرهنگی به شیوه‌های نوین ایجاد شوند که فقط به فروش کتاب و روزنامه بپردازند و فقط جایی برای عرضه محصولات فرهنگی باشد.

شمسایی می‌افزاید: کتاب‌ها در کتاب‌فروشی و روزنامه را در کیوسک عرضه می‌کنیم، اما مکانی را نداریم که هر دوی این موارد را در یک بسته و یک پکیج خاص عرضه کنیم، ما واقعا باید فروشگاه‌های جذابی درست کنیم تا عرضه محصولات فرهنگی لزوما در کتاب فروشی‌های پرطمطراق صورت نگیرد.

گرانی کاغذ؛ عامل کاهش تیراژ روزنامه‌ها

مدیرمسؤول روزنامه خراسان نیز در این باره می‌گوید:کلیت روند فروش روزنامه‌ها از لحاظ فروش و آمار کاهش پیدا کرده است و بخشی از آن ناشی از تغییر فضای رسانه‌ای کشور بوده که کار را برای رسانه‌های مکتوب سخت کرده است، اما اگر آنها، متناسب با شرایط فضای رسانه ای، خود را به روز کنند، می‌توانند جایگاه و نفوذ خود را حفظ کنند.

محمد سعید احدیان می‌افزاید: روزنامه خراسان بخشی از تیراژ خود را به دلیل هزینه بالای کاغذ کاهش داده، اما توانسته ضریب نفوذ خود را تا حد بسیار بالایی حفظ کند، به گونه‌ای که در نظرسنجی اخیر مشخص شد، ما نسبت به سال گذشته در مشهد درصد ناچیزی از ضریب نفوذ خود را از دست داده‌ایم.

وی عدم تغییر رویکرد روزنامه متناسب با جامعه را یکی از عوامل کاهش تیراژ می‌داند و اظهار می‌کند: مسئله افزایش قیمت کاغذ نیز بر روی کاهش تیراژها موثر بوده، چراکه سال گذشته قیمت کاغذ ۲ هزار و ۳۰۰ تومان بوده و اکنون با قیمتی برابر با ۱۷ هزار تومان به فروش می‌رسد و اگر کاملا هوشمندانه عمل کنیم، می‌توانیم کاغذ را با قیمت ۷ هزار تومان خرید کنیم.

مدیرمسؤول روزنامه خراسان در خصوص علت گرانی کاغذ می‌گوید: تصمیم‌گیری شد که ارز دولتی ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی به روزنامه‌ها داده نشود، اما با پیگیری‌های انجام شده و دستور رهبر معظم انقلاب، مقرر شد که ارز دولتی همچنان پرداخت شود، اما از حیث مراحل اداری این کار به کندی صورت می‌گیرد و هنوز کاغذها از گمرک ترخیص نشده و فقط مقدار کمی از آنها ترخیص شده است.

احدیان می‌افزاید: بنابراین قیمت کاغذ در بازار آزاد بسیار گران است و این ارزها را وزارت ارشاد هنوز نتوانسته به درستی میان روزنامه‌ها توزیع کند.

وی عنوان می‌کند: اگر رسانه با تغییر شرایط خود را تغییر ندهند، ما در آینده با روزنامه‌هایی ضعیف روبه‌رو خواهیم بود و اگر این اتفاق رخ دهد، خطر بزرگی برای رسانه‌های کشور است، چراکه روزنامه‌ها مرجع‌های قابل اعتماد افکار عمومی هستند و می‌توانند سرگردانی افکار عمومی را جبران کنند، اما فضای مجازی فضای رهزنی است و خبرهای دورغ و نادرست در آن وجود دارد.

مدیرمسؤول روزنامه خراسان تصریح می‌کند: نظرسنجی‌ها می‌گوید، اعتماد مردم به فضای مجازی در مقایسه با رسانه‌های مکتوب بسیار پایین است و نتیجه آن این می‌شود که نقش روزنامه‌ها اگر کاهش پیدا کند، فضای مجازی نمی‌تواند مردم را از سرگردانی بیرون ببرد و آنها دچار حیرانی می‌شوند.

احدیان در خصوص آمار برگشتی روزنامه‌ها از دکه‌های مطبوعاتی می‌گوید: ما برگشتی بسیار کمی داریم، چراکه از میزان درخواست دکه‌داران روزنامه کمتری به آنها می‌دهیم، برای همین برگشتی نداریم.

وی می‌افزاید: ما تیراژ روزنامه را حدود ۲۰ درصد نسبت به آنچه می‌توانیم بفروش برسانیم کاهش دادیم و نسبت به دو سال گذشته ۴۰ درصد کاهش تیراژ داشتیم.

۲ پیشنهاد برای دکه‌های مطبوعات

بر کسی پوشیده نیست که چرخ دکه‌های مطبوعاتی با این وضعیت به خوبی نمی‌چرخد و اگر اجرای قانون منع فروش دخانیات هم اجرایی شود این کسب و کار نوستالوژیک دوام زیادی نمی‌آورد.

مساله، حفظ این دکه‌ها به هر قیمتی نیست، بلکه می‌توان با کمی هوشمندی از آن‌ها به نحوی بهینه استفاده کرد و حتی وضعیت را برای صاحبان و شاغلان در آن بهبود بخشید.

همان‌گونه که رئیس اتحادیه فروشندگان و توزیع‌کنندگان جراید گفت، باید به فکر کالای جایگزین برای دخانیات بود تا به بقای اقتصادی این حوزه ضربه وارد نشود، اما کسی نیست که نداند اتحادیه در صف نخست این مطالبه قرار دارد و سریع‌تر باید این کالای جایگزین را پیشنهاد داده و آن را عملیاتی سازد.

اشاره مدیرمسؤول روزنامه قدس پیرامون فراهم آوردن مکانی روزآمد برای فروش روزنامه، کتاب و محصولات فرهنگی جای تامل دارد و از رهگذر این پیشنهاد می‌توان ایده‌ای عملیاتی استخراج کرد.

این کیوسک‌های مطبوعات به مردم آگاهی می‌فروختند و وقتی اندیشه‌ای برای حال و روز آنها نشد، مجبور به فروش دخانیات شدند، با کمی خلاقیت دوباره می‌شود رونق بازار آگاهی را به آن برگرداند.

منبع: فارس

انتهای پیام/