محمد تربت‌زاده/

حدود 6 سال پیش میان جوان‌ها چو افتاد نرم‌افزاری آمده که می‌خواهد پشت «فیس‌بوک»، «تانگو»، «لاین» و دیگر شبکه‌های اجتماعی‌ای که پادشاهانِ آن روزهای فضای مجازی به حساب می‌آمدند را به خاک برساند. اگرچه مردم اروپا و آمریکا مدت‌ها پیش از این برای دنبال کردن سلبریتی‌ها و هنرمندان معروف، به اینستاگرام پیوسته بودند، اما این شبکه اجتماعی برخلاف سایر نقاط دنیا در کشورمان با استقبال مواجه نشد. دلیل ‌اصلی‌اش هم احتمالاً حضور پررنگ سلبریتی‌های ایرانی در فیس‌بوک بود که جوان‌ها را مجاب می‌کرد همچنان در مقابل اینستاگرام مقاومت کنند.

پادشاهِ محبوب

سرانجام همزمان با موج عجیب و غریب کوچ سلبریتی‌های مشهور دنیا به اینستاگرام، همه حواشی، اخبار و جنجال‌های مجازی هم به این شبکه اجتماعی منتقل شد و در نتیجه بعضی از چهره‌های شاخص ایرانی هم برای جا نماندن از قافله، به اینستاگرام پیوستند. کوچ سلبریتی‌های ایرانی به اینستاگرام، بهانه دست دیگر کاربران ایرانی فضای مجازی داد تا دسته جمعی یا کم کم، بساط شان را در فضای نرم‌افزاری پهن کنند که زرق و برق و امکانات کم نظیرش از مدت‌ها پیش چشمشان را گرفته بود. البته این کوچ چندان ساده هم نبود، چون بیشتر آن‌ها روی قدمت چند ساله حساب‌های فیس‌بوکشان تعصب و غیرت داشتند و لابد نمی‌توانستند براحتی از این شبکه اجتماعی دل بکنند.

اینستاگرام در چشم برهم زدنی، فیس‌بوک و نرم‌افزارهای مشابه‌اش را از تخت سلطنت پایین کشید و در میان کف و هورای سلبریتی‌ها، تاج سلطنت را بر سرش گذاشت. آن روزها هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد سلطنت اینستاگرام بر فضای مجازی دنیا بیش از هفت سال طول بکشد و این شبکه اجتماعی طوری در میان برخی‌ها نفوذ کند که تک تک ابعاد زندگی آن‌ها را دربر گرفته و سبک زندگی خیلی‌هایشان را از این رو به آن رو کند.

بی‌خبر از دنیای اطراف

اگر شما هم جزو آدم‌هایی هستید که زندگی‌شان را به اینستاگرام و فضای مجازی گره زده‌اند، حتماً شنیده‌اید بتازگی سلبریتی‌هایی که چند سال پیش جلودار کوچ به اینستاگرام شده بودند، پس از گذشت چند سال، از تصمیمشان منصرف شده و در حال ترک کردن این شبکه اجتماعی هستند. موج جدید کوچ سلبریتی‌ها از اینستاگرام با سخنرانی «سلنا گومز» یکی از معروف‌ترین سلبریتی‌های دنیا در جشنواره فیلم «کن» آغاز شد. سلنا گومز که 152 میلیون دنبال کننده در اینستاگرام دارد در بخشی از صحبت‌هایش در جشنواره کن گفته بود: «به نظرم دنیا در حال تغییر و تحوله، اما باید بگم شبکه‌های اجتماعی برای نسل من خیلی مخرب بودند. درک می‌کنم که داشتن جایی برای نشون دادن خودت خیلی خوبه، ولی دیدن اینکه نسل جوون چقدر در معرض آسیب هستند، من رو می‌ترسونه. نسل جوون از چیزهایی که در دنیای واقعی و اطرافشون اتفاق می‌افته، بی‌خبرن».

اما ماجرا به همین‌جا ختم نشد و سلنا گومز چند روز بعد در مصاحبه‌ای اعلام کرد که اینستاگرام را از روی تلفن همراهش پاک کرده است، چون این برنامه به سلامت روحی‌اش آسیب می‌زند و موجب افسردگی‌اش شده است!

بردهِ تأیید دیگران!

مدیران اینستاگرام حتی به ذهنشان هم خطور نمی‌کرد که پس از سلنا گومز، «چیکونی» خواننده معروف آمریکایی هم شروع به انتقاد از اینستاگرام کرده و مردم را به خروج از این شبکه اجتماعی دعوت کند! چیکونی در بخشی از ‌صحبت‌های جنجالی‌اش گفته است: «اینستاگرام عمداً به گونه‌ای طراحی شده که مردم دائماً تأسف و حسرت بخورند و در طول زمان حس بدی به آن‌ها دست دهد تا دچار افسردگی شوند. اینستاگرام برای به وجود آمدن احساسات بد در مردم طراحی شده است. در اینستاگرام شما درگیر مقایسه‌ خود با دیگران خواهید شد. من باید این مدلی رفتار کنم، من باید این شکلی ظاهر شوم؟ آیا این کار من را محبوب‌تر و موفق‌تر می‌کند؟ آدم‌ها برده‌ تأیید دیگران خواهند شد. اینستاگرام موجب می‌شود درباره خودتان حس ناخوشایندی داشته باشید».

‌صحبت‌های چیکونی در اینستاگرام غوغا به پا کرد و بلافاصله تیتر نخست بسیاری از رسانه‌های مطرح دنیا شد. هنوز مدتی از این ماجرا نگذشته بود که کمپین‌های مجازی حذف اینستاگرام در فضای مجازی شکل گرفت. طبق آمار منتشر شده در برخی رسانه‌ها، از زمان آغاز به کار این کمپین‌ها، حذف حساب‌های کاربری اینستاگرام چندین برابر سرعت گرفته است.

‌سلبریتی‌های دیگر

البته گومز و چیکونی نخستین سلبریتی‌هایی نیستند که با وجود داشتن چندین میلیون دنبال کننده در اینستاگرام، قید حضور در این شبکه اجتماعی را زده‌اند. نخستین بار در سال ۲۰۱۶ دیزی ریدلی، بازیگر فیلم «جنگ ستارگان» پستی در حمایت از کنترل تولید اسلحه منتشر کرد که حسابی در اینستاگرام جنجالی شد. ‌خیلی‌ها به صفحه اینستاگرام این بازیگر حمله کردند و او هم در پاسخ، صفحه پرمخاطب اینستاگرامش را پاک کرد و یک سال بعد در سال 2017 درباره خروجش از اینستاگرام گفت: «این فضا اصلاً برای من خوب نیست، من فوق‌العاده حساس هستم و برای حضور در چنین شبکه‌های اجتماعی ساخته نشده‌ام».

در سال 2018 هم «مایلی سایرس» خواننده معروف آمریکایی همه پست‌های اینستاگرامش را حذف کرده و به رسانه‌ها گفت که دوست ندارد در یک قالب خاص گیر بیفتد و برای حفظ سلامتی‌اش به یک استراحت طولانی احتیاج دارد. او گفته بود پشت پرده شبکه‌های اجتماعی هیچ چیز هیجان‌انگیزی وجود ندارد و به همین دلیل اقدام به حذف حساب‌های شخصی‌اش از شبکه‌های اجتماعی کرده است.

‌پایه‌های لغزان سلطنت

مؤسسات مطالعاتی می‌گویند «اینستاگرام» مضرترین شبکه اجتماعی برای سلامت روحی افراد است. کار به درست و غلط حرف این مؤسسات نداریم و احتمال هم نمی‌دهیم که این تبلیغات ضد اینستاگرامی ممکن است کار رقبا باشد، اما همه این‌ها را که بگذارید کنار موج خروج ‌سلبریتی‌ها از این شبکه اجتماعی، آن وقت متوجه می‌شوید چرا کمپین‌های خروج از اینستاگرام روز به روز در کشورهای غربی گسترده‌تر می‌شوند.

 هر چند پای این کمپین‌ها هنوز به کشور ما باز نشده، اما از آنجایی که موج ورودمان به اینستاگرام، دیرتر از غربی‌ها اتفاق افتاد، خروجمان هم احتمالاً با تأخیر خواهد بود. اما خدا کند این خروج در صورت اتفاق افتادن، فقط تقلید چشم بسته سلبریتی‌های ایرانی از مشابهان غربی‌شان نباشد. خدا کند سلبریتی‌های ما هم ضمن پی بردن به معایب و محاسن واقعی فضای مجازی، پس از کوچ، حرف درست و حسابی و منطقی برای زدن داشته باشند، نه اینکه فقط برای همرنگ شدن با جماعت و بیشتر دیده شدن، بار و بندیلشان را ببرند و جایی دیگر پهن کنند. این را هم بگوییم که کارشناسان فضای مجازی معتقدند ‌پایه‌های سلطنت اینستاگرام در فضای مجازی شُل شده است و عمر آن در یکی از همین روزها، دیر یا زود به سر خواهد آمد.