آمنه مستقیمی/
در آستانه سالروز ولادت امام علی بن موسی‌الرضا(ع) و به منظور بررسی مهدویت در منظومه فکری آن حضرت، با حجت‌الاسلام محمدصادق کفیل، معاون فرهنگ، آموزش و پژوهش بنیاد حضرت مهدی موعود(عج) گفت‌وگویی داشته‌ایم که مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود. به عقیده وی، ما جامعه را از امام‌زمان(عج) ترسانده‌ایم و بعضاً از دین زده‌شان کرده‌ایم اما امام‌رضا(ع) قرن‌ها پیش در معرفی موعود به مردم، آن حضرت(عج) را مهربان‌تر از پدر و مادر و دلسوزتر از خود بر انسان معرفی کرده‌اند. ما نیز باید چنان تعریفی از وجود امام‌مهدی(عج) داشته باشیم تا تک‌تک افراد عاشق ایشان شوند.
* هجرت امام‌رضا(ع) به ایران در پی اجبار مأمون، چه نقشی در شکل‌گیری فضای ارتباط با امام(ع) و ولایت داشته است؟
وجود نورانی امام‌رضا(ع) 55 سال در دنیا زندگی کرده‌اند و از این مدت حدوداً 52 سال را در مدینه و نزدیک به سه سال را در ایران بوده‌اند. جالب آنکه هجرت و ورود ایشان به ایران، به‌مثابه ورود ولایت و تشیع به ایران است؛ یعنی اگر هم پیش از آن، شیعیانی در ایران وجود داشتند، اما فضای ولایت‌مداری و پایه‌های ولایت با حضور ایشان در ایران ایجاد و تقویت شد. امام‌رضا(ع) با تدبیر خاندان امامت را با خود همراه کردند و از این رو حضور حضرت معصومه(س)، شاهچراغ و امامزادگان متعدد در ایران، ناشی از تدبیر و مدیریت رضوی است؛ ایشان در واقع افق آینده را ترسیم کردند.
* این حضور و اثرگذاری در باب ولایت‌پذیری، از نظر طرح مهدویت و ایجاد فضای پذیرش غیبت امام عصر(عج) چه تأثیری داشته است؟
امام‌رضا(ع) با هجرتشان به ایران برای مهدویت بسترسازی کردند؛ روایاتی که درباره زمینه‌سازی ظهور و اتفاقات آینده ایران داریم، همه میراث آن دوران است؛ یا اگر در مسئله انقلاب اسلامی به پیروزی رسیدیم همه الهام از تدابیر رضوی است؛ به‌عبارت بهتر، برخورداری از نگاه دینی ولایی را مدیون حضرت‌رضا(ع) هستیم. امام‌رضا(ع) در ادبیات و کلامشان از ولادت امام‌زمان(عج) تا دوران و دلایل غیبت، وظایف منتظران، حکومت مهدوی، اوصاف حضرت حجت(عج)، جلوه‌های محبت امام(عج)، راهکارهای پیوند با ایشان، حفظ دین در عصر غیبت و... سخن گفته‌اند؛ بنابراین اگر بخواهیم منتظر واقعی باشیم باید در آموزه‌های رضوی تأمل کنیم. باید توجه داشت جملات و تعابیر ایشان در این باره متعدد نیست بلکه کلیدی است.
* تعبیر امام‌رضا(ع) از فضای غیبت و مصایب آن چگونه است؟
یکی از نگرانی‌های امام‌رضا(ع)، دغدغه برای شیعیان در عصر غیبت است؛ یعنی ما هنوز به دنیا نیامده بودیم که ایشان برای ما نگران بوده‌اند؛ چنان‌که فرمودند: شیعیان دوران غیبت پیوسته دنبال امامشان می‌گردند و او را نمی‌یابند؛ این همان وضعیتی است که امروز شیعه از آن رنج می‌برد. ایشان سپس می‌فرمایند: باید در این حالت انسان مراقب دین خود باشد و کاری کند که شیطان به او راه نیابد که اگر چنین شد از مسیر ما بیرون می‌رود. البته ایشان مژده‌ای به شیعیان عصر غیبت می‌دهند که بسیار زیباست و باید با این بشارت زندگی کرد؛ وقتی فرمودند: کسی که در دوران غیبت او ثابت‌قدم بود و قلب او به دلیل طولانی شدن غیبت از امام(ع) فاصله نگرفت، با من در جایگاه ماست در روز قیامت؛ یعنی ثواب شیعه منتظر اگر در ولایت‌مداری ثابت‌قدم باشد هم‌درجه بودن با امام معصوم(ع) در روز قیامت است و این چه نیک بشارتی است برای آن‌ها که در مواجهه با مشکلات، دینشان تضعیف می‌شود یا با دیدن اشتباه دیگران، از دین جدا می‌شوند. باید توجه داشت اشتباه کارگزاران در کشور اسلامی تقصیر دین نیست.
* در آموزه‌های رضوی چه تعبیر و کیفیتی از وظایف منتظران وجود دارد؟
مهم‌ترین قنوت ایشان، قنوت نماز جمعه است که در آن برای ظهور دعا کرده‌اند. برداشت این است که هدف امام(ع) فقط دعا برای ظهور نبوده بلکه با دعا یک اعلان عمومی برای شناخت جامعه نسبت به ظهور و به‌نوعی جریان‌سازی کرده‌اند تا جامعه درگیر مهدویت و حرکت به سوی آن دولت آرمانی شود: «اَللّهُمَّ اَصْلِحْ عَبْدَکَ وَ خَلیفَتَکَ بِما اَصْلَحْتَ بِهِ اَنْبیائَکَ وَ رُسُلَکَ وَ حُفَّهُ بِمَلائِکَتِکَ وَ اَیِّدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ مِنْ عِنْدِکَ وَاَسْلُکْهُ مِنْ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً یَحْفَظُونَهُ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ اَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِه اَمْناً یَعْبُدُکَ لا یُشْرِکُ بِکَ شَیئاً وَلا تَجْعَلْ لاَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ عَلی وَلِیِّکَ سُلْطاناً وَ اَذِّنْ لَهُ فی جِهادِ عَدُوِّکَ وَ عَدُوِّهِ وَاجَعَلنی مِنْ اَنْصارِهِ، اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیر». اگر امام رضا(ع) مهم‌ترین تریبون یعنی نماز جمعه را به دعا برای ظهور اختصاص داده‌اند؛ یعنی امروز هم باید مهم‌ترین گفت‌وگوها و جلسات با رویکرد و گفتار مهدوی همراه باشد. در واقع ایشان یک اصل را بیان می‌کنند وگرنه می‌شد در قنوت نماز شب برای ظهور دعا کنند. امام‌رضا(ع) فرموده‌اند: «ما اَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ اِنْتِظارَ الْفَرَجِ»؛ و این یعنی صبر بر انتظار و فرج تا اگر انسان دعا و ندبه‌ای خواند و فرج رخ نداد دلزده و پشیمان نشود.
* با این بیان، آیا امام رضا(ع) انتظار را صرفاً حالتی عاطفی قلبی می‌دانند یا برای آن رویکردی دیگر قائل هستند؟
ایشان تأکید دارند انتظار در گوشه عزلت مطلوب نیست، منتظر باید موضوع مهدویت را در گفت‌وگوها و تریبون‌ها توسعه دهد؛ یونس‌بن عبدالرحمن می‌گوید: امام‌رضا(ع) پیوسته به ما برای ظهور سفارش می‌کرد. همچنین در دعایی که در مفاتیح‌الجنان پس از دعای عهد آمده، امام‌رضا(ع) پیوسته به دعا برای فرج توصیه کرده‌اند. جالب آنکه امام رضا(ع) در دعایی می‌گویند: «اَللّـهُمَّ اجْعَلْنی مِنْ اَنْصارِهِ وَ اَعْوانِهِ».
* در معرفی امام‌زمان(عج) و جلب قلوب به ایشان، تدبیر و بیانات امام‌رضا(ع) چگونه بوده است؟
ما جامعه را از امام‌زمان(عج) ترسانده‌ایم و بعضاً از دین زده‌شان کرده‌ایم اما امام‌رضا(ع) قرن‌ها پیش در معرفی ایشان به مردم، آن حضرت(عج) را مهربان‌تر از پدر و مادر و دلسوزتر از خود بر انسان معرفی کرده‌اند. ما منتظران نیز باید چنان تعریفی از وجود امام‌مهدی(عج) داشته باشیم که تک‌تک افراد عاشق ایشان شوند. بیان جلوه‌های محبت امام(عج) از آموزه‌های رضوی است اگر هر معلم صرفاً یک جلوه را برای دانش‌آموزان خود بازگو کند، آن گاه شاهد تحولاتی شگرف در نگاه به مهدویت و ظهور خواهیم بود.
بنا بر روایات وقتی از ایشان درباره زمان ظهور سؤال می‌شود، پاسخ می‌دهند: زمان آن را کسی نمی‌داند؛ اما در وصف مهدی فرموده‌اند: حکومت زمین را از هر گونه ظلم و ستمی پاک می‌کند، عدل را توسعه می‌دهد طوری که دیگر کسی به کسی ظلم نمی‌کند؛ این یعنی جامعه عصر ظهور انسان‌ها را به‌گونه‌ای تربیت می‌کند که کسی در حق کسی ظلم نمی‌کند و این‌ها هم بر پایه عدالت است.
نظر شما