علی محمد مودب/
سخن‌چینی از گناهان زبان است. پیام‌رسان‌ها انگار این روزها به کمک سخن‌چین‌ها آمده‌اند! حرفی با ذکر منبع بلافاصله پس از انتشار در مجراهای مختلف جریان می‌گیرد. زمانی در یکی از گروه‌ها درخصوص نظر فیلمسازی درباره فیلمساز دیگر بحث می‌کردیم، طبیعی است که هر حرفی را بشنویم درباره آن فکر و با دوستانمان بحث کنیم.

این فکر کردن و بحث کردن البته حرف آخر ما نیست و ما هنوز در حال بررسی موضوع هستیم. اگر فضا و ارتباطات مجازی نبود بحث ما با جمعی از دوستانمان درباره چنین موضوعی هیچ ظرفیت تفرقه‌افکنی نداشت. ولی پیام‌رسان‌ها گاه ما را دچار توهم‌هایی می‌کنند. مثلاً یک گروه مجازی، توهم یک جمع خصوصی را ایجاد می‌کند در حالی که بسیاری از حرف‌های ما بلافاصله با یک «فوروارد» به دست دیگری و یا حتی همان کسی می‌رسد که داریم درباره او حرف می‌زنیم.

تا پیش از فضای مجازی حرف ما در جمع خصوصی طرح می‌شد و با برخوردار شدن از مشورت دیگران، پخته می‌شد و بعد به طرف می‌رسید، ولی امروز نخستین اندیشه ما درباره هر کسی بلافاصله به خود او می‌رسد. این ظرفیت تازه که رسانه‌های جدید مجازی ایجاد کرده‌اند، بسیار قابل بررسی است. من تازه داشتم درباره موضوعی حرف می‌زدم که دیدم خود آن آدمی که موضوع حرف ما بود به گروه اضافه شد! به عنوان مدیر گروه آن بنده خدا و اضافه کننده‌اش را حذف کردم، اما پس از آن دیگر هیچ‌وقت گروه مجازی را یک گروه خصوصی تصور نکردم.

جالب است که برخی نرم‌افزارها که بیشتر در کشورهای اروپایی مورد استفاده‌اند در نقل قول و فوروارد، مشخصات تماسِ گوینده حرف را حذف می‌کنند. اما برخی از این نرم‌افزارها انگار با دقت برای سخن‌چینی و ایجاد بحران‌های روانی طراحی شده‌اند. جامعه هدف این نرم‌افزارها هم فقط برخی کشورهای جهان است که با بلوک قدرت جهانی مخاصمه دارند؛ بنابراین مشخص است که این همه امکانات بی‌دلیل در دسترس ما قرار نگرفته‌اند و هدف از این بازی مشخص است.

از منظرهای مختلف می‌توان پدیده پیام‌رسان‌ها را بررسی کرد که شوربختانه توجه عمیق به این پدیده از منظر معرفت بومی، خیلی مغفول است. وقتی پس از مدت‌ها تصمیم می‌گیریم یک پیام‌رسان را از صحنه خارج کنیم، پیام‌رسانی با نهایت مشابهت به آن پیام‌رسان گزینه ما برای جایگزینی است که همین موضوع نشان می‌دهد ما اصلاً نگاه دقیقی نداریم، چون هر امکانی در یک نرم‌افزار بنا بر یک ایده ایجاد شده است. خنده دار است اما باید گفت اگر ما چیزی شبیه تفنگ بسازیم که دقیقاً شبیه به آن شلیک می‌کند حداکثر موفقیت ما این است که یک تفنگ دیگر ساخته‌ایم.