مریم احمدی شیروان/

برای بیان فضل و رحمت الهی می‌توان به مراسم و فرصت‌هایی در طول سال اشاره کرد که در آن بندگان صالح خدا به انجام اعمال عبادی می‌پردازند. یکی از این فرصت‌ها دهه نخست ذی‌الحجه است. ایامی که برای بیان فضیلت آن ادله فراوانی از قرآن و سنت ذکر شده است. برای توضیح بیشتر فضائل این شب‌ها و روزها با حجت‌الاسلام محمد رضایی تهرانی، استاد حوزه علمیه خراسان به گفت‌وگو نشستیم. او معتقد است این شب‌ها بهترین زمان برای دعا کردن است.

بهترین زمان برای عبادت

حجت‌الاسلام محمد رضایی تهرانی با اشاره به حدیثی از رسول خدا(ص) که فرموده‌اند، عبادت و کار نیک در هیچ ایامی به اندازه 10 روز نخست ماه ذی‌الحجه فضیلت ندارد، می‌گوید: ماه ذی‌الحجه ماهی بسیار پربرکت است و آن‌ را بهترین فرصت دعا برای مسلمانان می‌دانیم. ذی‌الحجه ماه توبه است، زیرا همان‌طور که در تاریخ آمده، در این ماه توبه حضرت آدم(ع) پذیرفته شد و او در مدار رحمت الهی قرار گرفت؛ به همین دلیل این ماه نخستین عید تاریخ بشریت نیز گفته می‌شود.

او برای دلیل اهمیت ویژه‌ای که بزرگان دینی برای دهه نخست این ماه داشتند، توضیح می‌دهد: اهمیت ویژه این ماه به عبادت است. ارزش هر زمان به ظرفیت‌هایی است که در آن قرار داده شده است. در این دهه ظرفیت‌های خاص الهی و فوق‌العاده‌ای وجود دارد. در فرهنگ الهی برخلاف نگاه‌های مادی، زمان‌هایی به نام عید برای بالندگی و رشد انسان‌ها در نظر گرفته شده است. ما بهار و زمانی که گیاهان و درختان می‌رویند را عید می‌دانیم، در صورتی‌ که عید انسانی زمانی است که او گل کرده و به بار بنشیند.

ماه بیعت با وصی پیامبر(ص)

استاد حوزه علمیه خراسان تأکید می‌کند: علاوه بر آن در این ماه عید قربان قرار دارد که از برترین اعیاد الهی است. در این عید انسان به درجه‌ای از رشد و کمال الهی می‌رسد که از هر چه غیر اوست، می‌گذرد. نماد این حرکت عبور حضرت ابراهیم(ع) از اسماعیل(ع) است و به دلیل دین‌شناسی بزرگی که در عید قربان رقم خورد، این روز عید اعلام شد تا انسان‌ها بدانند برای عبور از غیر خدا باید به درجه‌ای برسند که با دست خودشان قدرت قربانی کردن داشته باشند. قربانی کردن ممکن است به قربانی فیزیکی و بیرونی ختم نشود، همان‌طور که برای حضرت ابراهیم(ع) اتفاق افتاد؛ ولی این قدرت که در راه حق‌تعالی از آنچه غیر اوست برای رسیدن به کمال الهی بگذریم، خود مقدمه آن عید بزرگ است. ماه ذی‌الحجه از روز نخست با ظرفیت‌شناسی و کسب جایگاه والای الهی آغاز شده و به عید قربان ختم می‌شود، به همین دلیل ارزشی والا دارد.

رضایی تهرانی اضافه می‌کند: طبق روایات، شب‌های دهه اول این ماه آن‌قدر شریف است که خداوند در ابتدای سوره فجر به این شب‌های ده‌گانه سوگند یاد کرده است. والفجر ولیال عشر... این سوگند به خاطر عظمت این ایام است. افزون بر آن این ماه، ماه بیعت است. هجدهم این ماه رسول گرامی اسلام(ص)، حضرت علی(ع) را به عنوان جانشین، وصی، برادر و امام پس از خود معرفی کرده و از حضار بیعت گرفتند که پس از ایشان، از او پیروی کنند.

شاخصه اصلی ذی‌الحجه توحید است

حجت‌الاسلام رضایی تهرانی تأکید می‌کند: مهم‌ترین شاخصه این دهه نورانی، توحید است و انسان تجلی انوار توحیدی است. نماد بیرونی آن حضور حاجیان از اول ذی‌الحجه و آغاز مناسک حج است. آن‌قدر مانور توحیدی حج و حرکت بر محور کعبه در مشاهد مشرفه، عالی است که خداوند سفره پذیرایی از حاجیان را در سراسر جهان پخش کرده و این دهه برای همه تبدیل به دهه‌ای ممتاز و قابل استفاده شده است. ضمن اینکه اعمال این 10 روز نیز همه بر محوریت توحید است. از مهم‌ترین آن‌ها روزه است. در این ایام تا روز عید قربان که روزه در آن حرام است، روزه گرفتن مستحب است.

این استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان می‌کند: برای اینکه سایر مردم که توفیق حضور در مراسم حج را نداشتند، از فیض بی‌بهره نمانند می‌توانند بین نماز مغرب و عشا دو رکعت نماز بگزارند. امام صادق(ع) در روایتی از پدر بزرگوارشان می‌فرمایند: در دهه نخست از ماه ذی‌الحجه، خواندن دو رکعت نماز بین مغرب و عشا در تمام شب‌های این دهه دارای فضیلت بسیاری است که در هر رکعت پس از حمد یک مرتبه توحید و آیه‏ «وَ وَاعَدْنَا مُوسَی ثَلاَثِینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ قَالَ مُوسَی لِأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَ لاَ تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ‏» خوانده می‌شود که اگر چنین کنی در ثواب حاجیان و اعمال حج آن‌ها شریک می‌شوی.

توحید، قلعه امان خداست

استاد حوزه علمیه خراسان اشاره می‌کند: این آیه بر محور وحدت تأکید می‌کند. اینجا که گفته می‌شود هر که این نماز را بخواند با حاجیان در ثواب حج آن سال شریک می‌شود، مدار توحیدی اسلام در سراسر بلاد و شهرها به نمایش گذاشته می‌شود. علاوه بر مواردی که گفته شد، دعاهای روزانه نیز ذکر شده که شرح کامل آن در کتاب مفاتیح الجنان آمده است. از مهم‌ترین آن‌ها دعای روزانه‌ای است که از امام صادق(ع) نقل شده و تهلیلات لا اله الا الله از امیرالمؤمنین در آن آمده است.

رضایی تهرانی با تأکید بر اینکه توحید همه عالم را پر کرده است، تشریح می‌کند: طبق آنچه در حدیث سلسله الذهب از امام رضا(ع) نقل شده، کلمه توحید (لا اله الا الله) دژ محکم الهی است و هر کس داخل این حصار شود، از عذاب الهی در امان است. به عبارتی اگر دستورات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، نظامی و... پس از حق تعالی بگیرد از عذاب‌ها رهایی پیدا می‌کنیم. شرط توحید، ولایت است و افرادی می‌توانند وارد حلقه توحید شوند که ولایتمدار باشند. تمام عظمت دهه نخست ذی‌الحجه مقدمه‌ای برای ورود و رسیدن به 18 ذی‌الحجه و عید غدیر است.