قدس آنلاین: به مناسبت سالروز شهادت امام محمد بن علی(ع) و در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام مهدی شریعتی‌تبار، عضو هیئت‌مدیره بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به عصر امامت آن حضرت پرداختیم. به اعتقاد وی، حضرت باقر(ع) در شرایطی خاص، جایگاه ممتاز، معنادار و جهت‌بخشی را برای آینده تاریخ بشر و اسلام رقم زدند.

امام باقر(ع) راوی کربلاست
حجت‌الاسلام شریعتی‌تبار در ابتدای سخن و با بیان اینکه امام محمد باقر(ع) شاهد وقایع عاشورا بود و امروز آنچه از فرهنگ عاشورایی و امور معنوی عاشورا در دست داریم مدیون مدرسه فکری آن حضرت هستیم، گفت: دوران امامت امام باقر(ع) همزمان با پنج تن از خلفای بنی‌امیه بود؛ ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک. آن‌ها اقتدار زیادی در جهان اسلام داشتند و در زمان آن‌ها فشارهای بسیاری بر شیعیان وارد می‌شد تا حدی که سبب شد امام باقر(ع) برای پاسداری از خون هواداران اهل بیت(ع) تقیه در پیش بگیرد. 

عضو هیئت‌مدیره بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی بیان می‌کند: امام باقر(ع) نیز مانند بقیه ائمه(ع) و به عنوان حجت معصوم الهی واجد تمام فضائل انسانی و کمالات مانند علم، حلم، شجاعت، سیاست، مهرورزی به مردم، هدایتگری و... بود تا جایی که به او لقب باقرالعلوم داده شد؛ یعنی شکافنده علم‌ها و دانش‌ها، توسعه‌بخش علوم و دانش، غواص دریای علم و معرفت. ملقب شدن به این لقب حاکی از ظرفیت و وسعت گستردگی دانش آن حضرت است.

این پژوهشگر دینی عنوان می‌کند: امام باقر(ع) در بُعد فرهنگی و علمی، حقایق و معارف دین را در حوزه‌های فقه، اصول، کلام، حدیث، تفسیر و سایر علوم و معارف الهی و اسلامی بیان کرد و سخنان بسیاری از ایشان در این زمینه‌ها به دست ما رسیده است؛ البته کار امام باقر(ع) تنها امور فرهنگی و علمی نبود و موارد سیاسی و نیز مبارزه با فرقه‌های انحرافی را نیز شامل می‌شد. در آن زمان فرقه‌های مختلفی همچون خوارج، جبریه و مفوّضه (اشاعره و معتزله) و غُلات ظهور کرده بودند که همگی مورد حمایت حاکمان فاسد قرار داشتند؛ امام و شاگردان ایشان در برابر این‌گونه مکاتب منحرف ایستادگی کرده و به نشر و تبیین مکتب اهل بیت(ع) در جامعه پرداختند.

عصر شکوفایی تمدن اسلامی

او درباره عصر زندگی امام پنجم توضیح می‌دهد: براساس آنچه از منابع معتبر به دست ما رسیده، دوران زندگی امام باقر(ع) بیشتر در شهر مدینه و به نشر معارف دینی و ارشاد شیعیان و تربیت شاگردان گذشت. در آن زمان و در دهه‌های آخر قرن اول و دهه‌های اول و دوم قرن دوم هجری زمان ظهور فقهای بزرگ به‌خصوص در مدینه بود. در این دوران و به‌ویژه پس از خلافت عمر بن عبدالعزیز، مسلمانان که از فتوحات خارجی و جنگ‌های داخلی تا حدودی فراغت یافته بودند، از اطراف و اکناف سرزمین‌های اسلامی برای آموختن احکام الهی و فقه اسلامی به مدینه که شهر حضرت رسول(ص) و تابعان بود، می‌رفتند.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان می‌کند: این دوران، زمان شکوفایی فقه، حدیث، علم و تمدن اسلامی بود که دانش و معرفت امام باقر(ع) و فرزند او امام صادق(ع) بر همه آشکار شد. بر اساس همان تلاش‌ها بود که اصول و مبانی کلام، فقه و سایر معارف دینی شیعه توسط این دو امام تدوین و توسط راویان و شاگردان ایشان به عالم پراکنده شد. بسیاری از مجتهدان و مؤسسان مذاهب فقهی دیگر نیز از این دو امام فیض برده‌اند و به همین دلیل، رایج شدن لقب باقر برای امام پنجم لقبی کاملاً علمی و پُر معنی است.

تحکیم بنیادهای تفکر شیعی

شریعتی تبار می‌افزاید: امام باقر(ع) در مدینه از تحکیم بنیادهای تفکر شیعی لحظه‌ای غافل نبود و با برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده به رهبری تفکر امامیه و پیروان مسیر امامت می‌پرداخت. حضرت در بیانات خود از کلام خداوند شاهد می‌آورد و می‌فرمود: هر مطلبی مطرح کردم، بپرسید در کجای قرآن است تا آیه‌اش را مشخص کنم. در زمینه پویایی جلسات هم روایت بسیار است؛ به‌‎طور نمونه عبدالله بن عطاء که از دانشمندان بزرگ جهان اسلام در عصر امام پنجم بود، می‌گوید: هرگز مشاهیر مسلمان را در هیچ محفلی به اندازه محفل محمدبن علی(ع) از نظر علمی حقیر ندیدم. حکم بن عیینه را که در علم و فقه مشهور آفاق بود، دیدم که در خدمت امام چون کودکی زانوی ادب بر زمین زده، شیفته و مجذوب کلام و شخصیت او شده بود.

او یادآور می‌شود: شخصیت امام(ع) نه تنها در نظر اهل تشیع ممتاز است بلکه در منظر دانشمندان اهل سنت نیز شخصیت یگانه‌ای دارد. در این زمینه روایات متعددی وجود دارد؛ اما به عنوان نمونه می‌توان به روایتی از ابن حجر هیتمی اشاره کرد که گفته است: ابوجعفر محمد باقر به اندازه‌ای گنج‌های پنهان علوم، حقایق احکام و حکمت‌ها و لطایف را آشکار نموده که جز بر عناصر بی‌بصیرت یا بد نیت، پوشیده نیست و از همین روست که وی را باقرالعلوم و جامع آن و برپاکننده پرچم دانش خوانده‌اند؛ اساس اسلام مرهون تلاش علمی امام باقر(ع) است. اگر او موارد را برای جامعه خود و اجتماعات پس از خود قابل فهم نمی‌کرد امروز در استنباط و برداشت مفاهیم دین اختلاف وجود داشت. بدون قیام علمی امام باقر(ع) هیچ حقیقتی از دین قابل انتشار نبود.
انتهای پیام/