قدس آنلاین: روز دهم شهریور ماه سال ۱۳۸۷ بود که فرمان تشکیل قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا (ص) صادر شد و حال ۱۱ سال از آن روز می‌گذرد، اما به راستی اهمیت تشکیل پدافند هوایی در این روزهای منطقه چیست؟ چرا مقام معظم رهبری این فرمان را صادر کردند و با گذشت ۱۱ سال از آن روزها چه پیشرفت‌هایی در این زمینه برای ما حاصل شده است؟

«پدافند» عاملی برای جلوگیری از حملات بیگانگان

پدافند در حقیقت متضادی برای واژه آفند (به مفهوم حمله) و به معنای بکارگیری مستقیم جنگ افزار، به منظور خنثی نمودن و یا کاهش اثرات عملیات خصمانه هوایی، زمینی، دریایی، نفوذی و خرابکارانه بر روی اهداف مورد نظر در برابر هرگونه تجاوز بیگانه است. واژه پدافند در حقیقت به دو شاخص تقسیم بندی می‌شود، پدافند عامل و پدافند غیر عامل.

پدافند عامل در اصل همان پدافند هوایی کشور و به کارگیری تجهیزات نظامی برای جلوگیری از ورود هواپیماهای متخاصم به آسمان و خاک کشور و شامل تمامی طرح‌­ریزی­‌ها و اقدامات پدافندی است که مستلزم به­کارگیری سلاح و تجهیزات جنگی می‌باشد. براساس قانون، این اقدام وظیفه ذاتی نیروهای مسلح است. در ماه‌های اخیر، هدف قرار گرفتن پهپاد جاسوسی ارتش آمریکا در آسمان جمهوری اسلامی، معادلات نظامی و دیپلماتیک را در منطقه تغییر داد، به طوری که دستاورد بزرگ پدافند هوایی ایران، موجب تحسین و شگفتی کارشناسان و دولت‌های منطقه گردیده است.
 

اصول پدافند عامل:

اصول پدافند هوایی مجموعه اقدامات بنیادی و زیر بنایی است که در صورت بکار گیری می‌توان به اهداف پدافند غیر عامل از قبیل تقلیل خسارات و صدمات، کاهش قابلیت و توانایی سامانه شناسائی، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن و تحمیل هزینه بیشتر به وی نائل شد. در اکثر منابع علمی و نظامی دنیا اصول پدافند غیر عامل شامل ۶ الی ۷ اقدام است که در طراحی و برنامه ریزی‌های و اقدامات اجرایی دقیقا می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.

۱- استتار Camouflage 
۲- اختفا Concealment 
۳- پوشش Cover 
۴- فریب Deception 
۵- تفرقه و پراکندگی Separation And Dispersion 
۶- مقاوم سازی و استحکامات Hardening 
۷- اعلام خبر Early warning

تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران نه تنها تحریم نبود، بلکه یک فرصت بزرگ برای کشور بود تا در همه زمینه ها به خصوص صنعت دفاعی به پیشرفت برسد، از جمله این پیشرفت‌ها می‌توان به کشف و شکار انواع پهپادهای جاسوسی مانند RQ-۱۷۰هرمس، اسکن ایگل و شناسایی و اخطار به انواع هواپیماهای پنهانکاری مانند U-۲، ساخت انواع سامانه‌های راداری و پدافندی پیشرفته مانند رادار مطلع الفجر-۳، سامانه ۱۵ خرداد، رادار کاوش، سامانه‌های موشکی و پدافندی صیاد ۲ و ۳، سوم خرداد، طبس، رعد باور ۳۷۳ اشاره کرد.

این پیشرفت‌های تاجایی ادامه یافت که سازمان بین المللی هوانوردی در گزارشی آسمان ایران را امن‌ترین آسمان منطقه اعلام کرد. اما این پیشرفت‌ها مرهون نگاه دقیق فرماندهی است که با هوشمندی، دستور تشکیل قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا (ص) را صادر کرد.
 

در همان زمانی که جمهوری اسلامی در تحریم صنایع نظامی و موشکی به سر می‌برد، رقبای منطقه‌ای ایران، با پرداخت هزینه‌های سنگین، پیشرفته‌ترین تجهیزات نظامی را از ابرقدرت‌های غرب و شرق خریداری می‌کردند و امروزه شاهد هستیم که صنایع دفاعی جمهوری اسلامی قادر به تولید پهپادهای پیشرفته و سیستم‌های دفاعی موشکی در داخل کشور است و کشورهای منطقه که وارد کننده صرف صنایع دفاعی بودند با وجود هزینه کردن صدها میلیارد دلار، نسبت به توانمندی‌های دفاعی و موشکی جمهوری اسلامی حسرت می‌خورند و توان موشکی و پهپادی ایران امروز در منطقه مثال زدنی است.

وبگاه نشنال اینترست در گزارش خود با اشاره به سامانه پدافندی ایران دارد که این سیستم های رادار پدافندهای هوایی ایران به خوبی قدرت اسقاط هواپیماهای رادارگریز آمریکایی را دارد. طبق ادعای این وبگاه، چند سال پیش، امارات متحده عربی چنین رادارهایی را در داخل و با استفاده از طرح‌های اوکراینی به کار گرفت و طی چند عملیات شبیه سازی شده توانست باعث سقوط هواپیماهای رادارگریز آمریکایی شود. بنابراین، از نظر نشنال اینترست، ایران به نحو احسن و به طور بهتری قادر است این عمل را انجام دهد.

آسمان امن در منطقه

ظهور فناوری‌های جدید در عرصه رادارها منجر به ساخت نمونه‌های پیشرفته‌ای شد که از نظر قابلیت‌ها رشدی جهش‌گونه نسبت به نسل‌های قبل از خود داشته اند. رادارهای آرایه فازی نمونه بارز این محصولات جدید هستند که امروزه گونه فراگیر رادارهای مختلف زمین‌پایه و هواپایه شده‌اند.

سامانه بومی سوم خرداد: تجمیع تمام بخش‌های مهم و اساسی یک سامانه پدافندی اعم از موشک، اتاق فرماندهی و کنترل آتش و رادار ردگیر از جمله مهمترین قابلیت های منحصر به فرد این سامانه است.

قابلیت تحرک این سامانه که بر روی یک خودروی سه در سه قرار گرفته است باعث می‌شود تا محل شلیک سامانه با کمترین تهدید روبرو شود و این امکان قدرت پدافندی را افزایش داده و باعث می‌شود محل استقرار و استراتژی دفاعی تغییر کرده و سناریوی عملیات علیه دشمن در اختیار دشمن قرار نگیرد.

رادار ردگیر این سامانه نیز همانطور که در تصاویر مشخص است از نوع آرایه فازی بوده و احتمالا با توجه به برد حدود ۹۰ کیلومتری آن برای جنگنده و بمب افکن، دارای قابلیت ردگیری اهدافی با سطح مقطع راداری پایینی است. این سامانه می تواند همزمان ۴ هدف را رهگیری و ۸ موشک را شلیک کنید. به نظر، تاکتیک مورد نظر فرماندهان ایرانی برای استفاده از این سامانه به دلیل تحرک بالا و تجمیع تمام سامانه ها بر روی یک شاسی در راستای بحث " شلیک کن – فرار کن " است.

اما نکته بعدی در مورد موشک های به کار رفته در این سامانه است، زیرا در این سامانه از موشک های طائر ۲ ب استفاده شده است.این موشک‌ها شباهت زیادی به موشک‌های سام-۶ و سامانه‌های بوک روسی دارند که البته نسبت به آنها دارای مزایایی هستند که طراحی بهینه بال و دم نمونه آن است.

سامانه پدافندی تلاش: سامانه موشکی پدافندی «تلاش» که مخصوص بردهای بلند و ارتفاع درگیری متوسط به بالا طراحی شده است، همزمان قادر به جستجو و ردگیری اهداف متنوعی است که سرانجام توسط موشکی از خانواده «صیاد» هدف را مورد اصابت قرار می‌دهد. این سامانه از چهار بخش موشک و لانچر، رادار جستجو و رهگیری، کابین کنترل آتش و فرماندهی و بخش‌های مانیتورینگ تشکیل شده است.
 

کمین-۲: این سامانه که در واقع نمونه قابل حمل و ارتقا یافته سامانه موشکی «مرصاد» است، قابلیت درگیری با انواع پرنده های بدون سرنشین و با سرنشین را در ارتفاع کم دارد.

سامانه پدافندی «مرصاد» که از چهار بخش اساسی لانچر، رادارهای جستجوگر،ردگیر اپتیکی و قسمت کنترل و فرماندهی تشکیل شده است، قابلیت شناسایی اهداف از فاصله ۱۵۰ کیلومتری و رهگیری اهداف از فاصله ۸۰کیلومتری را دارد.

این سامانه دارای موشک توانمندی بنام شاهین است که قادر به انهدام اهداف در فاصله ۴۵ تا ۵۰ کیلومتری است و سیستم هدایت این موشک اصطلاحا «بزن و فراموش کن» است. تمام اجزاء سامانه «مرصاد» به صورت قابل حمل در سامانه پدافندی «کمین-۲» وجود دارد.

در کنار سامانه های پدافندی فوق که مهمترین تسلیحات پدافندی کشور با قابلیت تحرک پذیری و جابجایی محسوب می شوند، سامانه های دیگری چون سامانه پدافندی رعد، طبس، حرز نهم، تور ام-۱ و ... نیز با قابلیت تحرک در سازمان رزم پدافند هوایی کشور موجود است.

رادار نجم: یکی از نمونه‌های جدید بومی است که یک رادار آرایه فازی با قابلیت جستجو و ردگیری چندگانه اهداف هوایی بوده و برای استفاده در سامانه‌های پدافند هوایی برد متوسط طراحی و ساخته شده است. اولین تصویر از آن در نمایشگاهی از دستاوردهای دفاعی در تابستان سال ۱۳۹۰ منتشر شد که مورد بازدید فرماندهی کل قوا قرار گرفت. این رادار پیشرفته که ساخت شرکت صنایع الکترونیک ایران (صاایران) است در بیست و پنجمین جشنواره بین المللی خوارزمی در همان سال رتبه اول پژوهش‌های کاربردی را در بخش طرح‌های ویژه به همراه موشک سجیل و رادار مطلع الفجر-۲ به خود اختصاص داد.

رادار نجم-۸۰۲ در حالت جستجو می‌تواند اهداف را در برد متوسط آشکارسازی و آن‌ها را با بهره‌گیری از قابلیتTWS ردگیری کند. با استفاده از توانایی TWS در حالی که رادار مشغول ردگیری یک یا چند هدف شناسایی شده است بخشی از توان خود را نیز برای جستجوی مجدد اختصاص داده و در واقع هوشیاری مجموعه پدافند نسبت به فضای تحت پوشش بیشتر می‌شود، زیرا با وجود این قابلیت در صورت حضور اهداف جدید در پهنه آسمان، سامانه از وجود آن‌ها مطلع خواهد شد.

در حالت ردگیری با مدیریت منابع رادار و استفاده از روش شکل دهی دیجیتالی پرتو رادار نجم قادر است اهداف را به صورت همزمان از فاصله متوسط ردگیری کند. با روش شکل‌دهی پرتو می‌توان امواج را در جهات مورد نظر تقویت یا تضعیف کرده بهترین مسیر را برای سیگنال‌های ارسالی و مشخصات مقدار و فاز آن‌ها مطابق شرایط تنظیم کرد.

رادار ردگیر و آرایه‌ای سامانه باور ۳۷۳:این رادار آرایه فازی و متحرک که از آنتن مسطح مستطیلی بهره می برد قابل مقایسه با رادار ۹۶L۶ است که این رادار روسی بردی بین ۵ تا ۳۰۰ کیلومتر داشته و توانایی ردگیری تا ۱۰۰ هدف با سرعت‌های ۵۰ تا ۲۸۰۰ متر بر ثانیه را دارد. برای رادار ایرانی نیز کارایی مشابهی را می‌توان تخمین زد. این رادار قابلیت چرخش مکانیکی در صفحه افقی برای پوشش ۳۶۰ درجه اطراف را داشته و جستجوی آن در راستای عمودی نیز با چرخش الکترونیکی امواج به انجام می‌رسد.

این رادار هم از جمله رادارهای ناشناخته ایرانی مربوط به سامانه باور ۳۷۳ می‌باشد. ظاهر و نوع ماموریت اعلام شده برای آن این سامانه را در کلاس رادار قبلی معرفی شده قرار می‌دهد. ظاهرا این رادار از گونه آرایه فازی بوده و برای جستجوی فضا و ردگیری اهداف هوایی به کار می‌رود.

معراج ۴:این رادار سه بعدی مراقبت و کنترل هوایی برد بلند بر پشت یک کشنده قرار گرفته و وظیفه کشف هدف اولیه برای سامانه باور ۳۷۳ را بر عهده دارد.

مطلع الفجر ۳:این در آبان ماه سال جاری توسط وزیر دفاع کشورمان رونمایی شده و بر اساس توضیحات، یک رادار دو بعدی با برد ۵۰۰ کیلومتر است. این محصول پیش از این از خارج از کشور وارد می‌شد که اکنون با تلاش متخصصان داخلی ، کاملا بومی سازی شده است. این سامانه از نظر کیفیت، دقت و قیمت با جدیدترین محصولات جهانی رقابت می‌کند.
 

مجموعه رادارهای نیروهای مسلح ایران که از فناوری‌های پیشرفته و روز دنیا در کنار توان بالای طراحی و ابتکارات بومی ایرانی بهره می‌برند در بردها و ارتفاعات مختلف، با فرکانس‌های کاری مختلف و برای انواع مأموریت‌های لازمه ساخته شده‌اند که عملکرد مطلوب این رادارها نیز در مواقع مختلف در کشف و ردگیری انواع پهپادها و هواپیماهای جاسوسی دشمن نمود داشته است.

این چشمان بیدار پدافند هوایی ایران که توسط متخصصان داخلی و با نگاهی هوشمندانه به آخرین فناوری‌ها و نمونه‌های مطرح دنیا طراحی و ساخته می‌شوند به طور گسترده در اختیار یگان‌های عملیاتی قرار گرفته و نه نتها کشور را از وابستگی به محصولات خارجی بی‌نیاز کرده‌اند بلکه قطعا علاقه مشتریان خارجی مختلفی را نیز به خود جلب کرده اند، گزینه‌های روی میزی که همیشه روی میز هستند.

انتهای پیام/