صبا کریمی/

سی و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان این روزها با حال و هوایی متفاوت از سال‌های گذشته در شهر اصفهان در حال برگزاری است و با برنامه‌های متنوعی همچون پنل‌های فیلم‌سازی، راه‌اندازی کتابخانه ویدئویی برای آثار سینمای کودک، برپایی المپیاد فیلم‌سازی نوجوانان، برپایی مراسم بزرگداشت چهره‌های شاخص سینمای کودک و نوجوان، نمایش فیلم‌های نوستالژیک و دیگر آثار راه یافته به این دوره از جشنواره سال جدید سینمای کودک را آغاز کرده است. اتفاقی که ضرورت توسعه آن در شریان‌های اصلی این ژانر مهجور و در تمام فصول سال بیش از پیش احساس می‌شود و نباید محدود به ایام برپایی جشنواره باشد. به نظر می‌آید روزهایی که سینمای کودک و نوجوان به لطف برگزاری جشنواره فیلم کودک اصفهان مورد تفقدی مضاعف قرار گرفته، فرصت مغتنمی‌است تا کمبودها و نیازهای آن مورد توجه قرار گیرد و این روزها که فیلم‌سازان شاخص سینمای کودک در کنار مسئولان و متولیان فرهنگی گرد یکدیگر مشغول برپایی این رویداد مهم هستند، به آن توجه بیشتری کنند.

ضرورت توجه به زیرساخت‌ها

امرالله احمدجو، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و عضو هیئت داوران بخش ملی جشنواره فیلم کودک با اشاره به برپایی سالانه جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان و میزان تأثیرگذاری آن در اعتلا و پیشرفت سینمای کودک می‌گوید: مسلم است که برپایی این رویداد بی‌تأثیر نیست و به نوعی توجه به سینمای کودک و نوجوان قلمداد می‌شود، البته برای اینکه یادمان نرود سینمای کودک بخش مهمی ‌از فعالیت‌های سینمایی است، باید بیش از این‌ها به آن توجه شود و برگزاری سالانه جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان این مسئله مهم را یادآوری می‌کند. بدون شک این رویداد فرهنگی مفید است و هرچقدر به این عامل مهم و این بخش از سینما که اتفاقاً بسیار حیاتی است، توجه داشته باشیم باز هم کم است؛ چرا که در همه جای دنیا مهم‌ترین گروه مخاطبان سینما را بچه‌ها تشکیل می‌دهند و ما هم از این قاعده مستثنا نیستیم.

وی در پاسخ به این پرسش که بخش قابل توجهی از جمعیت ما را گروه سنی کودک و نوجوان تشکیل می‌دهد اما چرا حضور پررنگ فیلم‌سازان کودک در این سینما دیده نمی‌شود و با وجود توجهاتی که در ایام برپایی جشنواره به این بخش از سینما می‌شود، شاهد ساخت آثار بیشتر و حضور فیلم‌سازان با تجربه در این فضا نیستیم، می‌گوید: در نظر بگیرید برای اینکه سینمای کودک از مهجوریت خارج شود، باید در وهله نخست در تک تک شهرها یک سینمای ویژه کودک داشته باشیم. از معماری گرفته تا نوع امکاناتی که برای آن‌ها فراهم می‌کنیم از جمله سالن انتظار، کتابفروشی خاص کودک، محل بازی، حتی نوع صندلی‌ها و نحوه اکران و همه مسائل اینچنینی باید لحاظ شود و مورد توجه قرار گیرد اما متأسفانه در خیلی از شهرها حتی یک سالن سینما هم برای بزرگسالان نداریم چه رسد به اینکه فضای مساعدی برای سینمای کودکان فراهم شود. بنابراین نتیجه می‌گیریم تا زمانی که این زیرساخت‌ها اصلاح نشود با این مشکلات مواجه خواهیم بود. امیدوارم توجه بیشتری به این مسئله صورت بگیرد و این قبیل موارد همچون برپایی سالانه جشنواره‌ها شکل تشریفاتی به خودش نگیرد.

یکی از فستیوال‌های معتبر دنیا

سهیل موفق، کارگردان سینمای کودک و عضو هیئت انتخاب بخش ملی سی‌ودومین جشنواره بین‌المللی کودکان و نوجوانان با اشاره به اینکه برگزاری این جشنواره مطلقاً جنبه تشریفاتی ندارد، می‌گوید: جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان یکی از فستیوال‌های معتبر دنیاست که همه فیلم‌سازان، داوران و فعالان حوزه کودک، نوجوان و خانواده در دنیا به خوبی آن را می‌شناسند و بارها در این جشنواره حضور پیدا کرده‌اند و اتفاقاً حساب ویژه‌ای هم روی آن باز می‌کنند.

وی در ادامه می‌افزاید: از سویی دیگر این جشنواره آینه تمام نمایی از تولیدات ژانر کودک و نوجوان ما در طول یک سال است و همان گونه که جشنواره فیلم فجر سال سینمایی را در ژانرهای دیگر رقم می‌زند، جشنواره فیلم کودک و نوجوان هم به رشد سینمای کودک کمک می‌کند. گرچه معتقدم بهتر است ژانر کودک و خانواده نیز بیش از این در جشنواره فجر مورد توجه مسئولان قرار گیرد اما نکته مهم اینجاست که جریانات سینمای کودک نباید فقط به ایام برپایی جشنواره معطوف و محدود شود، بلکه باید آن را در کل سال سینمایی تعریف و بررسی کرد و از مؤلفه‌ها و شیوه‌های نوینی که در سراسر دنیا برای پیشبرد هرچه بهتر این ژانر استفاده می‌شود، بهره گرفت.

این فیلمساز در ادامه عنوان می‌کند: مباحثی مانند خلق قهرمان و ابر قهرمان در سینمای کودک امری بسیار ضروری است و باید خود را به استانداردهای جهانی نزدیک‌تر کنیم. بر همین اساس راه طولانی در پیش داریم و اگر قرار باشد این مسیر به درستی پیموده نشود، قطعاً ژانر کودک در چند سال آینده با شکست بسیار بدی مواجه خواهد شد.

عضو هیئت انتخاب بخش ملی جشنواره یادآور می‌شود: در این دوره از جشنواره تأکید ما بر اهمیت و برتری کیفیت بر کمیت بوده است، به همین دلیل دنبال انتخاب هر فیلمی ‌نبوده‌ایم بلکه به ساختار، محتوا و نوع نگرش فیلمساز و قصه‌ای که روایت شده، توجه کردیم و سعی‌مان بر این بوده که در راستای شأن و جایگاه جشنواره و مخاطب حرکت کنیم و فیلم‌هایی را انتخاب کنیم که مخاطبانش مشخص باشند و بدانیم چه طیفی از مخاطبان طرفدار این فیلم‌ها هستند.

موفق تأکید می‌کند: به نظرم هر چقدر جشنواره قوی‌تری داشته باشیم و آثار بهتر و متنوع‌تری در این فستیوال حضور داشته باشند، می‌توانیم به سال سینمایی آینده و اکران بهتر امیدوارتر باشیم و جایگاه واقعی این ژانر را در اکران پیدا کنیم. بنابراین باید با تمام قوا در جهت پیشبرد اهداف خود به سمت جهانی شدن و استانداردسازی این ژانر حرکت کنیم و امیدوارم در سال‌های آینده شاهد رشد بهتر و بیشتری در اکران فیلم‌های کودک و نوجوان و خانواده در کشور و مرزهای فراتر از آن باشیم.

رشد محسوس در پویانمایی

در ادامه فرزاد اژدری، عضو هیئت انتخاب بخش بین‌الملل این دوره از جشنواره و نویسنده و کارگردان فیلم کودک با اشاره به آثار حاضر در بخش بین‌الملل و ملاک‌های ارزیابی این فیلم‌ها می‌گوید: واقعیت این است که پیدا کردن فیلمی ‌که با ارزش‌های ما همخوانی داشته و برای کودکان و نوجوانان نیز مناسب باشد، بسیار سخت است. خوشبختانه کشورهای همسایه اقبال خوبی به ساخت فیلم کودک داشته‌اند و امسال شاهد انیمیشن‌های خوب و حرفه‌ای از روسیه، پاکستان، لاتویا (لتونی) و ... بودیم و حتی باور نمی‌کردیم این انیمیشن‌ها ساخت این کشورها باشد.

کارگردان «سلام بر فرشتگان» با اشاره به مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که در انتخاب این آثار مورد نظر هیئت انتخاب بود، می‌گوید: چند سالی است که در جشنواره تأکید بر امیدبخشی و فضای شاد واقعی در کنار ارائه ارزش‌های انسانی، توجه به کانون و اهمیت خانواده، توجه به محیط زیست و طبیعت مطرح است و این موارد را در انتخاب‌هایمان لحاظ می‌کنیم تا وقتی بچه‌ها فیلم‌ها را تماشا می‌کنند، رویکردهای دیگر به این ارزش‌ها را هم ببینند و متوجه شوند که کشورهایی با فرهنگی متفاوت از ما چه دیدگاهی نسبت به خانواده، محیط زیست و ... دارند.

وی با اشاره به سطح سینمای کودک و تولیدات داخلی در قیاس با آثار بین‌المللی می‌افزاید: به نظرم این قیاس قدری مع الفارق است، زیرا فیلمساز ایرانی با مشکلات و محدودیت‌های زیادی در فیلم‌سازی مواجه است. محدودیت‌ها و کمبودهایی همچون سرمایه‌گذاری، شرایط تولید، پخش و اکران که طبعاً کشورهای دیگر با این موارد روبه‌رو نیستند، موجب می‌شود آن‌ها به صورت حرفه‌ای عمل کنند، از سویی دیگر آن‌ها به چرخه صنعتی سینمای کودک و نوجوان کاملاً اشراف دارند، در حالی که متأسفانه ما در ایران این چرخه را نداریم و یا همیشه یک بخش از آن معیوب است.

این کارگردان در ادامه می‌افزاید: به هرحال فیلم‌سازان ایرانی همیشه سعی خود را کرده‌اند اما قطعاً مشکلاتی که بر سر سینمای کودک سایه ‌انداخته است، اجازه نمی‌دهد آن گونه که باید بروز و نمودی در خور و در ‌اندازه فیلم‌های جهانی داشته باشد، با این حال تلاش‌ها همچنان ادامه دارد.

وی درباره اکران عمومی‌ فیلم‌های برگزیده بخش بین‌الملل در سینماها معتقد است: واقعیت این است که ما این فیلم‌ها را برای نمایش در ایام جشنواره برمی‌گزینیم، چرا که اگر قرار بر اکران عمومی ‌آنها باشد، باید حق نمایششان را پرداخت کنیم که بسیار هم گران است اما امیدواریم در سال‌های آینده شرایطی فراهم شود که این فیلم‌ها امکان نمایش عمومی ‌پیدا کنند و این تصمیم به سیاست‌های سازمان سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد بازمی‌گردد که آیا اصلاً فیلم خارجی نمایش بدهند یا خیر که امیدوارم این اتفاق بیفتد.

اژدری با اشاره به تأثیر جشنواره فیلم کودک و نوجوان در سی و دومین سال برپایی آن در بهبود و پیشرفت سینمای کودک می‌افزاید: در این 12 سالی که من پشت صحنه این جشنواره بوده‌ام، شاهدم جشنواره هر سال با کیفیت بهتری نسبت به سال‌های گذشته برگزار می‌شود. این نوید را به همه می‌دهم که در دوره‌های آینده اتفاقات بسیار خوبی خواهد افتاد. همان طور که امسال در این دوره نیز اتفاقات خوبی رخ داده از جمله المپیاد فیلم‌سازی، پنل تولید مشترک بین کشورهای منطقه که برای نخستین بار از خریداران، تهیه‌کنندگان و تولیدکنندگان فیلم‌ها دعوت کردیم که فیلم‌های ایرانی را ببینند. همچنین برای نخستین بار ویدئولایبرری (کتابخانه ویدئویی) را در جشنواره راه‌اندازی کردیم که خریداران بتوانند به فیلم‌های ایرانی دسترسی آسان داشته باشند و این آثار را به راحتی برای تلویزیون یا اکران سینمایی کشور خودشان خریداری کنند. به نظرم این‌ها اتفاقات مثبت و مهمی ‌است که به نسبت در سال گذشته شاهد آن‌ها نبودیم.