فؤاد آگاه/
در روزگاری که ریز و درشت زندگی آدم‌ها دارد گره می‌خورد به اینترنت و دنیای مجازی و هر روز هم سروکله یک مفهوم جدیدِ مجازی در زندگی بشر پیدا می‌شود، شاید فکر کنید «آب مجازی» هم یکی از آن شوخی‌های تازه و داغ دنیای امروزی است. اگر تا امروز این اصطلاح را نشنیده‌اید، لطفاً اجازه ندهید روی سرتان دو شاخ کوچک و قشنگ سبز شود که: آب مجازی! ... مگه میشه...مگه داریم؟
در واقع این مفهوم مجازیِ آبکی اصلاً ربطی به آنچه ما از فضا و جهان مجازی می‌دانیم ندارد و خوشبختانه قرار نیست در این تابستان گرم و بحران بی‌آبی چیزی به نام «آب مجازی» جای مایه حیات را بگیرد و تشنگی‌مان را بر طرف کند و یا خدای ناکرده فردا سروکله قبض‌های آب مجازی هم کنار دیگر قبض‌ها پیدا شود. واقعیات این است که مفهوم «آب مجازی» خیلی هم مفهوم نویی نیست و از سال‌ها پیش اقتصاددانان و کارشناسان درباره آن حرف زده و یا اینکه مثلاً اختراعش کرده‌اند. توضیح ساده‌اش هم می‌شود همان «میزان آبی که برای تولید هر محصول و کالایی به کار می‌رود». البته قرار نیست شما حتماً این میزان آب را در کالایی که می‌خرید یا تولید می‌کنید، ببینید. بازهم ساده‌تر اینکه فقط محصولات و کالاهای آبداری که می‌خرید، دارای آب مجازی نیستند بلکه حتی در یک کالای فلزی، چوبی و پلاستیکی هم مقدار زیادی آب مجازی پیدا می‌شود. حرف یک لیتر و چند لیترهم نیست. اگر به فهرست و اطلاعاتی که کارشناسان درباره میزان آب مصرف شده برای کالاها و محصولات مختلف منتشر می‌کنند دقت کنید، آن وقت می‌فهمید اینکه از قدیم به آب، مایه حیات گفته‌اند، دلیلش فقط این نیست که شما و دیگر موجودات زنده را زنده نگه می‌دارد!
از دیدگاه کارشناسانِ «آب مجازی» مثلاً برای تولید یک لیوان شیر 200 لیتر، یک ساندویچ همبرگر 2 هزار و 400 لیتر، یک جفت کفش چرمی 8 هزار لیتر، یک کیلو گوشت گاو 15هزار لیتر و برای ساخت یک خودرو 400 هزار لیتر آب مصرف می‌شود!
این‌ها را نگفتیم که شما دچار عذاب وجدان شوید و موقع گاز زدن به یک ساندویچ همبرگر احساس کنید دارید 2 هزار و 400 لیتر آب را صرف برطرف کردن نه تشنگی که گرسنگی خود می‌کنید. در واقع این روزها زاویه جدیدی از بحث آب مجازی مورد توجه مردم دنیا قرار گرفته است.
شاید تا به امروز برای تان سؤال شده باشد که چرا فلان کشور پیشرفته دنیا با اینکه می‌تواند برخی از محصولات مورد نیازش را به آسانی تولید کند اما تولید آن را به کشورهای دیگر واگذار کرده و یا به جای ساخت فلان کالا و محصول فقط آن را وارد می‌کند؟
این کشورها در واقع دست به واردات آب مجازی می‌زنند. یعنی وقتی تولید یک قالب پنیر 2 هزار و 500 لیتر آب می‌برد، ترجیح می‌دهند به جای تولید پنیر، آن را از کشور ما وارد کنند تا با پرداخت پول یک قوطی پنیر، هم پنیر و هم 2 هزار و 500 لیتر آب کشورمان را مفت و مسلم خریده باشند!
وقتی هم در اخبار روزانه می‌شنویم که امسال توانسته‌ایم مثلاً 100 خودرو به فلان کشور صادر کنیم، باید یادمان باشد که این خبر فقط یک روی سکه تولید و صادرات است و روی دیگر ماجرا این است که ما پول 100 خودرو را از فلان کشورهای دنیا گرفته‌ایم و حدود 40 میلیون لیتر آب ارزشمندمان را به آن‌ها فروخته‌ایم.
الآن لابد کمی تا قسمتی دپرس شدید! خب توجه زیاد به بحث آب مجازی بدی‌اش همین است که آدم را به فکر فرو می‌برد آیا تولید بند یا نکند؟ آیا صادرات کشورش را ببرد بالا بهتر است یا وارداتش را؟ زاویه جدید بحث آب مجازی که گفتیم این روزها دوباره ماجرایش داغ شده نیز همین مسئله است. یعنی مسئولان و کارشناسان مراقب باشند که سوءاستفاده‌چی‌ها با مطرح کردن این بحث، واردات بی‌رویه به جای تولید را تجویز نکنند. وظیفه کارشناسان و برنامه‌ریزان این است با بررسی دقیق روند تولید محصولات مختلف، برنامه‌ریزی کنند که تولید کدام محصول راهبردی باید در کشور انجام شود و کدام محصولات غیر راهبردی را می‌صرفد که وارد کنیم... حالا با خیال راحت بروید یک فنجان چای‌تان را بنوشید که برای تولید آن دست کم 35 لیتر آب مصرف شده است!
نظر شما