محمدحسین مروج کاشانی/

دانشگاه علوم اسلامی رضوی پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران و به همت و دوراندیشی تولیت فقید آستان قدس رضوی مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی در سال 1363 پایه‌گذاری شد. این دانشگاه از تجمیع دو مدرسه علمیه میرزاجعفر و خیرات‌خان که هر کدام سابقه‌ای افزون بر چهار سده دارند در جوار بارگاه منور امام رضا(ع) تأسیس شد.

حالا دو دهه از فعالیت این دانشگاه می‌گذرد؛ دانشگاهی که همجوار بارگاه قدسی امام هشتم(ع) است و متقاضیان و دانشجویان زیادی در طول این سال‌ها در آن تحصیل کرده و دانش‌آموخته شده‌اند.

چگونه می‌شود در این دانشگاه تحصیل کرد؟ این دانشگاه چه سیاست‌هایی در امر آموزش دارد؟ دانش‌آموخته‌های این دانشگاه چه افقی پیش رو دارند؟ این‌ها بخشی از پرسش‌های مردمی درباره دانشگاه علوم اسلامی رضوی است. پرسش‌هایی که رئیس این دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار قدس به آن‌ها پاسخ داد.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین دکتر سیدحسن وحدتی شبیری، 54 ساله، متولد مشهد، دانش‌آموخته مقطع دکترا رشته حقوق خصوصی از دانشگاه تربیت مدرس تهران و دانشیار همین رشته در دانشگاه قم بوده که پس از انتصابش در این سمت، به دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مأمور به خدمت شده است.

اهمیت تأسیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی چه بوده است؟!

مهم‌ترین رسالتی که بر دوش این دانشگاه است، کادرسازی برای آستان قدس رضوی و نظام اسلامی است. در اساس‌نامه این دانشگاه که در دی ماه سال 1374 در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، به صراحت درباره تربیت فقیه، محقق و مدرس در رشته‌های مختلف علوم اسلامی به منظور تأمین نیاز حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها، تربیت مبلغ اسلامی به منظور نشر و ترویج فرهنگ اسلامی و معارف اهل بیت(ع)، تربیت قاضی و حقوقدان متعهد، تربیت نیروی انسانی کارآمد برای برنامه‌های توسعه و... اشاره شده است. بنابراین تربیت افراد پژوهشگر و متخصص در رشته‌های مختلف علوم اسلامی، فقه و همه حوزه‌های اسلامی مانند روان‌شناسی اسلامی، اقتصاد اسلامی، جامعه‌شناسی اسلامی، حقوق اسلامی و... که هم مدرس و استاد دانشگاه باشند و هم قدرت پژوهشی و تحقیق داشته باشند و برای حوزه‌های علمیه فقیه و مجتهد باشند مورد تأکید قرار گرفته است.

در مورد تربیت مبلغ اسلامی هم در اساس‌نامه اشاره شده است. تربیت مبلغ اسلامی هم برای داخل آستان قدس با حضور این همه زائر و مجاور که به زیارت حرم مطهر امام رضا(ع) مشرف می‌شوند برای آشنایی با فرهنگ و معارف اسلامی و هم برای خارج از آستان قدس و در سطح کشور و هم برای جهان اسلام و در کشورهای اسلامی لازم است، همه این موارد اسباب و لوازمی نیاز دارد، دانشجویان این دانشگاه مثلاً به زبان‌های خارجی آشنا باشند، اسلام و حوزه‌های اسلامی را به طور دقیق و عمیق بشناسند و یا مثلاً در زمینه تربیت قاضی و حقوقدان متعهد و متخصص اشاره شده است که البته این، پس از تأمین نیازهای آستان قدس رضوی است. خب این دانشگاه باید قاضی مورد تأیید اسلام را برای دستگاه قضایی تربیت کند. قاضی کسی است که به احکام قضایی اسلام آشنا باشد و همچنین به قوانین قضایی کشور هم مسلط باشد ضمن اینکه مهارت و تسلط قضایی لازم برای قضاوت کردن را هم کسب کرده باشد. همچنین تربیت حقوقدان متعهد و متخصص که البته حقوقدان جدای از قاضی و قضاوت است و در بسیاری از جاها نیاز به حقوقدان است مانند: تدریس در دانشگاه‌ها در رشته حقوق، یا کار حقوقی نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای تصویب قوانین، یا فعالیت اعضای حقوقدان شورای نگهبان قانون اساسی و... همه این موارد با رشته حقوق سر و کار دارند.

دانشگاه علوم اسلامی رضوی چه قدر در تحقق این اهداف موفق بوده است؟

مسئولان دانشگاه در سالیان گذشته برای این دانشگاه زحمت کشیده‌اند و مطابق آنچه تشخیص می‌داده‌اند و سلیقه آن‌ها بود برای حرکت دانشگاه در سطح مطلوب تلاش کردند؛ هرچند ممکن است در نقد عملکرد و فعالیت آنان، نکات مثبت و منفی وجود داشته باشد. اما این دانشگاه فقط برای تربیت فقیه نیست حتی بیشترین موفقیت این دانشگاه در سال‌های گذشته و دوره‌های مدیریتی گذشته تربیت مدرسین برای حوزه‌های علمیه بوده و یا به دانشگاه برای تدریس رفته‌اند. اما در جهت کادرسازی برای نظام جمهوری اسلامی ایران کار چندان قابل تأمل و توجهی انجام نشده است، مگر اینکه خود دانشجویان به صورت خودجوش و پیگیری‌های مستقل و شخصی، فعالیت و اقدامی را در این جهت انجام داده باشند و یا در دانشگاه‌های دیگر ادامه تحصیل داده و خودشان موضوع را دنبال کردند و در یک جاهایی در نظام اسلامی به کار گرفته شده‌اند.

کادرسازی یعنی اینکه ما جوانان انقلابی، مؤمن و پراستعداد را در ابتدای تحصیل در این دانشگاه گزینش کنیم و تحت تربیت قرار دهیم و مهارت‌های لازم را به آن‌ها بیاموزانیم؛ یعنی مهارت‌آموزی کنند و بر اساس نیازهای جامعه آن‌ها را تربیت کنیم و آموزش دهیم.

چند وقت پیش با معاونت تبلیغات اسلامی آستان قدس رضوی جلسه‌ای داشتیم تا بدانیم نیازهای نیروی انسانی این معاونت در چه زمینه‌هایی بیشتر است. بر اساس اظهارنظر این معاونت نیازهای آن‌ها در زمینه روحانی مبلغ و منبری، مشاوره خانواده، پاسخگویی به مسائل شرعی، برگزاری حلقه‌های معرفت و... بود که مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. همین جا متوجه شدیم که یک رشته مهمی که در دانشگاه علوم اسلامی رضوی لازم است پیگیری شود رشته «فرهنگ و ارتباطات» است. پس از گفت‌وگو با سایر دانشگاه‌ها مانند دانشگاه امام صادق(ع) در تهران و شناسایی استادان و مدرسان این رشته و دعوت آنان به مشهد و پیگیری ادامه جلسات در تهران، به هر حال به دنبال تأسیس و راه‌اندازی این رشته در این دانشگاه هستیم. حتی در گفت‌وگو با آیت‌الله علم‌الهدی از ایشان که در دانشگاه امام صادق(ع) سابقه فعالیت هم داشته‌اند نظرسنجی کردیم. ایشان گفتند که تأسیس این رشته برای تربیت نیروی انسانی باید از پایه و اساس و با هدف مشخص صورت گیرد، از این رو تأسیس این رشته از مقطع کارشناسی تا دکترا را پیشنهاد دادند.

یا مثلاً در سازمان اقتصادی آستان قدس رضوی اشخاصی به عنوان مدیران اقتصادی باید فعالیت کنند به همین دلیل به دنبال راه‌اندازی رشته مدیریت بوده‌ایم. در زمینه وقف که نیاز و پشتوانه اساسی در آستان قدس رضوی است رشته وقف را طراحی کرده‌ایم. همه این مواردی را که گفتم در سال 1397 طراحی کردیم و به وزارت علوم هم برای اخذ مجوز اعلام شد و دو رشته به نام‌های «فقه وقف» و «حقوق وقف» مجوز لازم را کسب کرده‌اند و دو رشته دیگر به نام‌های «اقتصاد وقف» و «مدیریت وقف» هم طراحی و به وزارت علوم اعلام شد که موافقت اصولی از سوی وزارت علوم انجام شده و منتظر اعلام سرفصل‌های درسی مربوط هستیم. به عبارت دیگر چهار گرایش در مورد وقف طراحی کرده‌ایم.

یک رشته دیگر هم پس از نظرسنجی از دانشگاه علوم اسلامی رضوی و دانشگاه امام صادق(ع) و سایر مراکز مرتبط مانند پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه و... مورد توجه قرار گرفت که به نام «مدیریت اجرایی وقف» است که تلفیقی از رشته‌های مختلف مانند مدیریت، اقتصاد، حقوق و فقه است که همه این پنج رشته برای دوره‌های کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی و طراحی شده‌ و موافقت اصولی‌شان از وزارت علوم گرفته شده است.

پس رویکرد دانشگاه دارد تغییر می‌کند.

بله. به‌ هر حال تأمین نیازهای جهان اسلام اقتضائاتی دارد. مثلاً دانشجوهای این دانشگاه باید به ارتباطات بین‌المللی آشنا باشند. زبان‌های خارجی را خوب فراگیرند و آشنا شوند. در این زمینه دانشجویان این دانشگاه به صورت خودجوش و مستقل به برگزاری حلقه‌های زبان‌های خارجی (روسی، ترکی استانبولی، فرانسه، انگلیسی و عربی به طور مفصل) اقدام کرده‌اند به گونه‌ای که در حال حاضر 80 نفر از دانشجویان این دانشگاه به عنوان زباندان از مقطع کارشناسی تا دکترا به راحتی به زبان‌های خارجی صحبت می‌کنند.

جذب دانشجوهای غیرایرانی هم با همین هدف تربیت نیروی انسانی تأثیرگذار در محیط‌های مختلف در خارج از ایران و در محیط‌های اسلامی است. البته پذیرش دانشجوی غیرایرانی نیازی به شرکت در آزمون سراسری این دانشگاه ندارد بلکه با انجام مصاحبه علمی جذب می‌شوند ولی باید هزینه‌های خدمات علمی مانند هزینه‌های تحصیل، اسکان، غذا و... را به صورت معوض پرداخت نمایند، مگر اینکه در موارد خاص از بین محرومان و نیازمندان از دانشجویان غیرایرانی و آن هم با تخصیص درصدی از هزینه‌های تحصیل، به صورت بورسیه پذیرش شوند. در همین زمینه چندین دانشجوی غیرایرانی از کشور سوریه در این دانشگاه در حال تحصیل هستند.

همین جا هم شاید مناسب باشد که به تأسیس پردیس خواهران در این دانشگاه اشاره کنم که با مجوز هیئت امنای این دانشگاه در سال 97 راه‌اندازی شد و تولیت آستان قدس رضوی هم رئیس این هیئت امناست. در این پردیس در رشته‌های حقوق، علوم قرآن و حدیث و فلسفه پس از ثبت‌نام 250 نفر در آزمون سراسری سال گذشته این دانشگاه، هم اکنون 16 نفر از خواهران در حال تحصیل بوده تا در آینده استادان خواهر برای تدریس ویژه بانوان تربیت شوند، ضمناً واحد و پردیس خواهران کاملاً از واحد برادران مستقل و جدا بوده و در نزدیکی حرم مطهر رضوی در محل بست طبرسی واقع شده است و این دانشجویان خانم دروس عمومی را به طور مستقل و بدون حضور آقایان دانشجو آموزش می‌بینند و در دروس تخصصی هم فعلاً به علت کمبود استاد، کلاس‌های این بانوان با حضور یک یا دو دانشجوی آقا تشکیل می‌شود که در آینده با گسترش مورد نظر در این قسمت، این آموزش‌ها هم کاملاً مستقل و جدا برگزار خواهد شد.

ان‌شاءالله با تأمین هیئت علمی لازم، به تدریج در تمام رشته‌های مورد نیاز آستان قدس رضوی و مورد نیاز بانوان، مثلاً در زمینه پاسخگویی به شبهاتی که وجود دارد و یا در بخش مشاوره هم برنامه‌ریزی خواهد شد. البته همه این موارد با توجه به نیاز آستان قدس رضوی و نیاز جامعه بانوان صورت خواهد گرفت.

برای پذیرش دانشجو در این دانشگاه شرط سنی وجود دارد؟

برای دوره کارشناسی ارشد شرط سنی 30 سال و برای دوره دکترا حداکثر 35 سال مورد نظر قرار گرفته است و علت این موضوع هم این است که هزینه تحصیل واقعاً بالاست و بودجه‌های این دانشگاه محدود است. سرانه تحصیل هر دانشجو در سال گذشته در این دانشگاه حدود 5/13 میلیون تومان (شامل هزینه‌های استادان، اسکان، تغذیه و...) بوده و پیش‌بینی می‌کنیم با توجه به افزایش هزینه‌ها و تورم موجود این هزینه به حدود 5/17 میلیون تومان برای هر دانشجو در یک سال تحصیلی برسد. نمی‌توانیم برای دانشجویانی سرمایه‌گذاری کنیم که بعداً نتوانیم به خاطر شرایط سنی از آن‌ها استفاده کنیم. همچنین افزایش هزینه‌ها، محدودیت امکانات و محدودیت پذیرش در جذب دانشجو به گونه‌ای که وزارت علوم در برخی از رشته‌ها به ما فقط مجوز جذب هفت نفر را می‌دهد موجب شده است که شرط سنی در جذب دانشجو در این دانشگاه لحاظ شود.

بحثی از سوی برخی افراد مربوط به ادغام دانشگاه علوم اسلامی رضوی با دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) مطرح می‌شد در این زمینه توضیح دهید.

صحبت در این موضوع به تصمیم و نظر تولیت آستان قدس رضوی برمی‌گردد. هر چند ما با ادغام این دو دانشگاه موافق نیستیم ولی هر تصمیمی که از سوی تولیت معزز گرفته شود تابع آن خواهیم بود.

دانشگاه علوم اسلامی رضوی به مثابه یک حوزه علمیه پیشرفته، شناخته می‌شود که در آن هم مطالعات علوم اسلامی و حوزوی و هم مطالعات آکادمیک و دانشگاهی هر دو یکجا انجام می‌شود و به همین دلیل تعداد واحدهای درسی این دانشگاه بیشتر از دانشگاه‌های دیگر است مثلاً در مقطع کارشناسی در سایر دانشگاه حدود 130 یا 140 واحد است اما در این دانشگاه باید حدود 240 واحد درسی گذرانده شود. ولی دانش‌آموخته این دانشگاه هم یک روحانی و فاضل حوزوی است و هم یک شخصیت و متخصص دانشگاهی در حوزه علوم اسلامی است ولی در دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) این شرایط و موضوعات مطرح نیست. اساساً رسالت ما با رسالت دانشگاه امام رضا(ع) متفاوت است، رسالت ما در این دانشگاه یک رسالت حوزوی است و شخصیت حوزوی و شرایط حوزه در این دانشگاه بسیار قوی و اساسی وجود دارد. به عبارت دیگر هر کسی که برای تحصیل وارد دانشگاه علوم اسلامی رضوی می‌شود در درجه نخست یک طلبه است ضمن اینکه یک تفاوت هم با حوزه علمیه داریم و آن این است که در این دانشگاه مدرک تحصیلی آکادمیک دکترای PhD دولتی برای دانش‌آموختگان این مقطع تحصیلی اعطا می‌شود و دیگر اینکه دانش‌آموخته این دانشگاه در یکی از رشته‌های علوم انسانی به اصطلاح پله پله تحصیلات و مدارج علمی مربوط را از کارشناسی تا دکترا مطابق ضوابط وزارت علوم سپری می‌کند که این شرایط در حوزه‌های علمیه وجود ندارد. بنابراین تحصیلات در دانشگاه علوم اسلامی رضوی هم حوزوی و هم دانشگاهی است و این خود یک نقطه قوت و امتیاز برای این دانشگاه محسوب می‌شود.

آیا دانش‌آموختگان دانشگاه علوم اسلامی رضوی برای جذب و پذیرش در قسمت‌ها و بخش‌های مختلف آستان قدس رضوی در اولویت هستند؟

تمام دانشجویان این دانشگاه پس از پذیرش، بورسیه آستان قدس رضوی هستند. این دانشجویان هزینه‌های تحصیل و خدمات عمومی مانند اسکان، تحصیل، تغذیه و... را نمی‌پردازند و بر عهده آستان قدس رضوی است به شرط آنکه پس از دانش‌آموختگی و فراغت از تحصیل، دو برابر سال‌های تحصیل در اختیار آستان قدس رضوی باشند که این موضوع بر حسب نیازهای آستان قدس رضوی خواهد بود. ممکن است در یک بازه زمانی بر حسب شرایط آستان قدس رضوی نیازی به این موضوع نباشد ولی قاعده اصلی و کلی در شرایط و جذب دانشجویان این دانشگاه همان مطلبی است که اشاره کردم و حتی در این زمینه از دانشجویان، سند محضری رسمی و امضاشده، گرفته می‌شود.