قدس آنلاین: اگر چه متأسفانه عده‌ای فریضه امر به معروف و نهی از منکر را به پایین‌ترین حد و کوچک‌ترین مصادیق آن تنزل داده‌اند، اما از مهم‌ترین اقسام آن، «امر به معروف و نهی از منکر عموم مردم نسبت به خواص و حکام» است؛ مسئله‌ای که شاید عمل به آن در جامعه امروز با توجه به ساختارهای پیچیده حکمرانی و سبک زندگی برخی مسئولان دشوار به نظر برسد و نیازمند واسطه‌هایی چون نخبگان و رسانه‌ها باشد. مواجهه محافظه‌کارانه با انتقادهای سازنده برخی نخبگان در روزهای اخیر، بهانه‌ای شد تا باب گفت‌وگو درباره این فریضه الهی را با حجت‌الاسلام دکتر محمد حاج‌ابوالقاسم دولابی، عضو هیئت علمی مجتمع حوزوی مشکات و نماینده مردم زنجان در مجلس خبرگان رهبری باز کنیم که در ادامه می‌خوانید.

تضعیف ولایت، اصلی‌ترین منکر است

حجت‌الاسلام محمد حاج‌ابوالقاسم در ابتدا و با بیان اینکه امر به معروف یکی از اصلی‌ترین فرایض دینی است، می‌گوید: این امر واجب، خود سبب برپایی سایر فرایض می‌شود و مورد تأکید قرآن و روایات اهل بیت(ع) قرار دارد. در آیه 104 سوره مبارکه آل‌عمران خداوند فرموده است: «وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛ یعنی باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی و امر به معروف و نهی از منکر کنند و آن‌ها همان رستگارانند؛ به بیانی دیگر، سعادت ابدی از آن همین افراد است. او اضافه می‌کند: نکته مهم درباره این آیه و دعوت به امر به معروف این است که آیه پیش آن از معروف‌ترین آیاتی است که امت اسلام را به یکپارچگی و وحدت دعوت می‌کند. در این آیه آمده است: «وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَمیعًا وَلا تَفَرَّقوا»؛ از این آیه معلوم می‌شود بستر اصلی امر به معروف و نهی از منکر بستری است که جامعه را به انسجام و اتحاد نزدیک کند.

این استاد حوزه و دانشگاه تأکید می‌کند: محور اتحاد و انسجام در جامعه، امام و ولی جامعه و نیز نقشه راهی است که در قرآن کریم ترسیم شده است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت اصلی‌ترین موضوع که امر به معروف و نهی از منکر به آن تعلق می‌گیرد ایجاد انسجام حول محور ولایت و قرآن است. بر این اساس، امر به معروف و نهی از منکر باید در ساحت نظام سیاسی اسلام اتفاق بیفتد. آن‌هایی که به دنبال انزوای ولی جامعه و قرآن هستند، اصلی‌ترین مخاطبان نهی از منکرند؛ زیرا بزرگ‌ترین منکر را مرتکب می‌شوند.

رسانه‌ها باید زمینه‌ساز برطرف شدن عیوب حاکمیت باشند

حاج‌ابوالقاسم به سازوکارهای انجام امر به معروف و نهی از منکر نیز اشاره کرده و توضیح می‌دهد: در جوامع امروزی برای انجام این امر واجب و مهم، سازوکارهای متنوعی وجود دارد که رسانه از مهم‌ترین آن‌هاست. لازم است صدا و سیما، روزنامه‌ها و جراید، حتی فیلم‌هایی که در شبکه‌های مجازی یا در شرکت‌های خصوصی ساخته می‌شوند، ابزاری برای نهی از منکر باشند. اشخاص باید صدای خود را از طریق رسانه‌ها به گوش مسئولان برسانند. آن‌ها باید مطالبه‌گر باشند و در راستای وظایفشان که مهم‌ترین آن انسجام ملی و انسجام امت اسلام است، نهی از منکر کنند. علاوه بر آن نباید از نقش مهم منبرها غافل شد. منبرها و فضاهایی که تریبون‌هایی در آن وجود دارد، اثرگذاری زیادی در جامعه دینی دارند.

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان مشکلات این مسیر و وابسته بودن رسانه‌ها عنوان می‌کند: رسانه‌ها نباید وابسته باشند و البته دولت‌ها هم موظف هستند که به رسانه‌ها کمک کنند تا آن‌ها زمینه‌ساز برطرف شدن عیوب و نقاط ضعف دولت‌ها باشند. رسانه‌ها باید استقلال خود را از نهادهای حاکمیتی حفظ کنند و در نظر داشته باشند که بهترین رسانه‌ها، رسانه‌های مردمی هستند. رسانه‌هایی که به نهادهای حاکمیتی وابسته نیستند، می‌توانند آزادانه و مستقل، دولت‌ها و جریان‌های حاکم را در مسیر حفظ و تداوم وحدت جامعه نهی از منکر کنند.

مسئولان قدردان افرادی باشند که از آن‌ها انتقاد می‌‎کنند

حاج‌ابوالقاسم خاطرنشان می‌کند: از بهترین زمینه‌ها برای نهی از منکر، مجالس حسینی است؛ مجالسی مردمی که وابسته به هیچ نهادی نبوده و به معنای واقعی کلمه مردمی هستند. آن‌ها باید نهی از منکر کنند تا صدایشان توسط مسئولان شنیده شود. رئیس پژوهشگاه فقه نظام با اشاره به سخنان چند هفته گذشته یکی از واعظان مشهور کشور و امر به معروف کردن نمایندگان مجلس توضیح می‌دهد: صرف نظر از لحن و ادبیات ایشان که شاید بهتر بود قدری محترمانه‌تر باشد، این اتفاقی خوب است. نباید نمایندگان مجلس یا سایر مسئولان از اینکه توسط تریبون‌های مردمی نقد شوند ابایی داشته باشند. این منبرها اصلی‌ترین ابزار ما برای نهی از منکر است و اگر این ابزار را از دست بدهیم ممکن است نظام ما دچار انحطاط یا عقب‌ماندگی شود.

او در پایان تأکید می‌کند: مسئولان باید این حدیث امام صادق(ع) را که فرمود: «رَحِمَ اللّهُ امْرَءً اَهْدی اِلَیَّ عُیُوبی»؛ خدا رحمت کند کسی که عیوب مرا به من هدیه کند، مد نظر داشته باشند و قدردان افرادی باشند که از آن‌ها انتقاد می‌کنند.